Proletariat jest według Karola Marksa w szczególności do klasy społecznej przeciwieństwie do klasy kapitalistów . Tworzą ją proletariusze , potocznie zwani również robotnikami .
Proletariusz nie posiada ani kapitału, ani środków produkcji i dlatego, aby zaspokoić swoje potrzeby, musi uciekać się do pracy najemnej . Proletariat nie jest więc sprowadzony do stereotypu robotnika w niebieskim płaszczu czy zabrudzonego robotnika górniczego, ale obejmuje wszystkich ludzi, którzy muszą poddać się pracy zarobkowej, bez względu na ich standard życia i wysokość zarobków.
Słowo „proletariacki” pierwotnie oznacza Rzymianinem z plebsu tak słaba, że nie ma podatku od wynagrodzenia i może być tylko użycia do stanu przez jego potomków (od łacińskiego proletów ). Stanowi najmniej szanowaną klasę civitas (wszystkich obywateli), złożoną z tych, którzy nie mogą kupić żadnej części zbroi i którzy mają tylko teoretycznie prawo do głosowania. To szósta i ostatnia klasa społeczna .
Zgodnie z definicją Marksa i marksistów proletariat tworzą wszyscy najemni i bezrobotni (uważani za bezrobotnych najemnych), a proletariat to klasa społeczna, która, aby mieć dosyć życia, jest zobowiązana do sprzedać swoją siłę roboczą klasie antagonistycznej, która posiada kapitał i materialne środki produkcji.
Marks i Engels proponują kilka definicji proletariatu: „przez proletariusza należy rozumieć pracownika, który produkuje kapitał i czyni go płodnym, i którego p. Kapitał […] rzuca na bruk, gdy tylko przestanie go potrzebować” ( Kapitał ). W Manifeście Komunistycznym (1848) Marks mówi o proletariacie jako o „klasie nowoczesnych robotników ” .
W ten sposób proletariat jest definiowany w opozycji do innej klasy: burżuazji; z którym utrzymuje określony związek ekonomiczny: pracownik najemny. Proletariat i burżuazja są więc dwoma biegunami tego samego stosunku społecznego. To „rekrutuje się ze wszystkich warstw ludności” (Karl Marx, Manifest Komunistyczny , 1848 ). „Przez proletariusza, w sensie ekonomicznym, musimy rozumieć pracownika najemnego, który wytwarza kapitał i pomnaża go. ” (Karol Marks, Kapitał , 1867 ). Za część proletariatu uważa się także bezrobotnych .
Według Engelsa:
„Przez burżuazję rozumie się klasę nowoczesnych kapitalistów, którzy są właścicielami środków produkcji społecznej i zatrudniają pracę najemną; przez proletariat, klasę nowoczesnych robotników najemnych, którzy nie posiadając własnych środków produkcji, są zredukowani do sprzedawania swojej siły roboczej, aby żyć. "
Interesem proletariusza jest uzyskanie jak największej ilości jego pracy, podczas gdy właściciel środków produkcji stara się zminimalizować ten koszt. Proletariusz ma zatem interesy sprzeczne z interesami burżua (czy kapitalisty ). Stąd konflikt między nimi, „ walka klas ”.
Według Marksa motorem historii jest właśnie walka klas . Kontekst historyczny jest ważny dla zrozumienia pojęć „burżuazja” i „proletariat” w czasach, gdy prawo głosu zarezerwowane jest dla klasy posiadającej. I właśnie dlatego, że między proletariuszami a burżuazją toczy się walka, proletariusze muszą wykluczyć burżuazję ze sprawowania władzy i stłumić wyzysk ekonomiczny , pozwalając na zniknięcie klas społecznych ( „zniesienie wszelkiej dominacji klasowej” jest celem przez Marksa w statucie Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników z 1864 r.). Społeczeństwo stałoby się wtedy komunistyczne .
Według Maximilien Rubel , „postulat proletariackiej samowyzwolenia podstawą prac Marksa jako motyw przewodni. "
Według Raymonda Arona (w 1955 r.) proletariat miałby przegrupować „pracowników pracujących rękami w fabrykach” , czyli robotników .
Inne źródła kojarzą proletariat z całością lub częścią klasy robotniczej , jak TLFi :
„ Proletariat : [W teorii marksistowskiej] Część klasy robotniczej świadomy eksploatacji, którego jest obiekt w systemie kapitalistycznym, a która działa na rzecz położenia kresu tej eksploatacji przez rewolucję. "
Jednak według Encyclopaedia Universalis :
„Pojęcie proletariatu różni się od pojęcia klasy robotniczej. "
W 1925 Edmond Goblot wzbogacił pojęcie kapitału o „ kapitał ludzki ” (głównie relacje/przyjaciele i dyplomy). Do walki klasowej zostałaby więc dodana nowa dyskryminacja społeczna między absolwentami i nie-absolwentami. Pierre Bourdieu rozwija go w La Distinction (1979) pod pojęciem kapitału kulturowego . Współcześni autorzy łączą proletaryzację ze zjawiskiem pauperyzacji i wykluczenia . Wreszcie, według Raoula Vaneigema , „proletariat stracił swoją nazwę, ponieważ większość obywateli do niego dołączyła. "
W 1825 roku Jacques Marquet de Montbreton de Norvins stwierdził: „ Imperium obdarowało wszystkich proletariuszy. We Francji nie ma już proletariuszy” . WMarzec 1848Proklamacja z Rządem Tymczasowym napisany przez Alphonse de Lamartine ogłosił, że „istnieje więcej proletariusze in France” od daty tymczasowego prawa wyborczego, który Zastępcy uniwersalny mężczyzna wyborach prawo wyborcze . Historyk Samuel Hayat uważa, że „oczywiście Lamartine gra na dwuznaczności terminu „proletariusz”, ale tę ideę należy traktować poważnie: tym, co definiuje proletariusza w umiarkowanej koncepcji Republiki , jest państwo całkowicie przekroczone, że gdzie można komuś powiedzieć, że jest się bardziej suwerennym od niego, to znaczy państwo, w którym istnieje nierówność w korzystaniu z tego prawa postrzeganego jako najwyższe między wszystkimi, ma prawo do wyboru swoich przedstawicieli” .
„Nikt nie jest nieświadomy ludzi, których w nowoczesnym społeczeństwie powszechnie nazywa się proletariuszami: robotników najemnych, którzy pracują własnymi rękami w fabrykach. "
„[W teorii marksistowskiej o społeczeństwach przemysłowych. charakteryzujący się kapitalistycznym sposobem produkcji] Robotnik należący do klasy społecznej, który nie posiada środków produkcji i który musi, aby żyć, sprzedawać swoją siłę roboczą, za którą otrzymuje pensję i dzięki której tworzy wartość dodatkową. "
„ W teorii Karola Marksa termin proletariat oznaczał klasę robotników najemnych, którzy zajmowali się produkcją przemysłową i których główne źródło dochodu pochodziło ze sprzedaży ich siły roboczej ; pomimo synonimicznego użycia w literaturze agitacyjnej, termin proletariat został odróżniony od klasy robotniczej jako termin rodzajowy. Pierwsze odnosiło się do osób zajmujących się produkcją przemysłową, drugie do wszystkich, którzy muszą pracować na swoje utrzymanie i którzy otrzymywali pensję lub pensję. "
„W teorii Karola Marksa słowo proletariat oznacza klasę pracowników najemnych zatrudnionych w przemyśle, których główne źródło dochodu pochodzi ze sprzedaży siły roboczej; chociaż używane jako synonimy w literaturze propagandowej, słowo proletariat zostało odróżnione od wyrażenia klasa robotnicza jako terminu parasolowego. Pierwsza odnosi się do tych, którzy pracują w produkcji przemysłowej, podczas gdy druga koncepcja odnosi się do wszystkich tych, którzy muszą pracować, aby żyć i otrzymywać pensję lub pensję. "