Inicjatywa ustawodawcza to władza określona konstytucją, która pozwala na proponowanie ustaw . Inicjatywa ustawodawcza jest często przypisywana parlamentom , które w większości krajów są uprawnione do składania propozycji samodzielnie lub dzieląc to prawo z rządem .
W systemach parlamentarnych rząd (wykonawczy) i parlament często mają inicjatywę ustawodawczą, ale może ona ograniczać się do rządu i niższej izby parlamentu, a nawet do samego rządu.
W systemach kongresowych inicjatywa ustawodawcza pozostaje w gestii Kongresu , na przykład w Stanach Zjednoczonych . Nie wyklucza to jednak, że władza wykonawcza może sugerować swoim sojusznikom w Kongresie wprowadzenie określonych ustaw.
We Francji inicjatywa ustawodawcza należy zarówno do parlamentu, jak i do premiera. Kiedy to premier jest inicjatorem ustawy, mówimy o ustawie, a kiedy inicjatorem ustawy jest parlament, mówimy o ustawie.
W Szwajcarii inicjatywa ustawodawcza nosi nazwę inicjatywy parlamentarnej i istnieje na szczeblu kantonalnym i federalnym .
Komisja Europejska posiada inicjatywę ustawodawczą w Unii Europejskiej. W ramach procedury ustawodawczej Rada podejmuje decyzje wyłącznie na wniosek Komisji wraz z Parlamentem.
Prawo inicjatywy jest również dzielone z innymi instytucjami:
W rzeczywistości tylko od 5 do 15% propozycji Komisji pochodzi bezpośrednio z niej, to znaczy z niezależnych badań. Większość elementów leżących u podstaw inicjatywy to: