Getto Kieleckie

Kielce Ghetto ( Polski : Getto w Kielcach , niemiecki : Ghetto von Kielce ) było getto dla Żydów ustanowione w 1941 roku przez niemieckie władze nazistowskie w mieście Kielce , w okupowanej Polsce .

Przed 1939 rokiem miasto było stolicą województwa kieleckiego w ramach II RP . Po niemieckiej inwazji na Związek Radziecki nazistowskie Niemcy włączyły miasto do dystryktu Radom, półkolonialnego terytorium generalnego rządu .

Likwidacja getta nastąpiła w r Sierpień 1942ponad 21 000 ofiar (mężczyzn, kobiet i dzieci) deportowano tam do obozu zagłady w Treblince, a kilka tysięcy rozstrzelano w okolicy.

Historia

W mieście mieszka około 24 000 Żydów, czyli jedna trzecia całej populacji. Kahał obsługiwane dwie synagogi, Beth Midrasz dom nauki , o mykwa , cmentarz z ohalim , sierociniec, dom starców, trzech szkół podstawowych, dwóch szkół średnich, o talmudyczna uczelni i duży Tarbutu bibliotecznych 10.000 tomów.. Istnieje również wiele organizacji i stowarzyszeń, w tym dwa kluby sportowe. Niemniej kryzys gospodarczy lat trzydziestych XX wieku skłonił wielu młodych Żydów do emigracji przed wybuchem wojny, głównie do Ameryki .

Kielce są zajęte4 września 1939 rprzez armię niemiecką po zbombardowaniu przez Luftwaffe . Jak we wszystkich innych okupowanych miastach, działania antyżydowskie podjęte przez gestapo miały miejsce natychmiast: grabieże, wywłaszczenia, roboty przymusowe, a także zabójstwa. Wkrótce powołano Judenrat , na którego czele stał Moshe (Mojżesz) Pelc, biegle władający językiem niemieckim. Zostanie deportowany do Auschwitz za odmowę współpracy z SS (dowodzonym przez SS und Polizeiführer Fritz Katzmann ) i zastąpiony przez Hermanna Lévy'ego, którego SS wykona egzekucję.Wrzesień 1942. Plik1 st grudzień 1939, wszystkim Żydom nakazuje się nosić gwiazdę Dawida na swoich wierzchnich ubraniach. Wielka Synagoga zostaje opróżniona i przekształcona w magazyn z celą. WStyczeń 1940, Żydowskie domy modlitwy są surowo zabronione.

Między początkiem wojny w r Wrzesień 1939 i Marzec 1940liczba ludności żydowskiej w Kielcach spadła z 18 000 do 25 400, ponieważ wielu Żydów z terenów polskich zaanektowanych przez nazistowskie Niemcy zostało zmuszonych do przeniesienia się do Kielc pod eskortą Ordnungspolizei . Z powodu epidemii tyfusu, która wybuchła na początku 1940 r., Otwarto nową klinikę.

W Październik 194036-letni Hans Drechsel zostaje burmistrzem ( Stadthauptmann ) Kielc. Udało mu się już utworzyć getto dla 12 000 Żydów w okupowanym Piotrkowie Trybunalskim , 98 km od Kielc.

Utworzenie getta

Plik 31 marca 1941jest gettem kieleckim. Wciskani są do niego Żydzi z okolicznych wiosek. Getto otacza drewniany płot połączony drutem kolczastym, podzielony na dwie części: duże getto z ulicami Orlą, Piotrkowską, Nowowarszawską, Pocieszki i Radomską oraz małe getto - trójkąt utworzony przez plac św. Wojciecha, ulice Bodzentyńską i Radomską. Getto składa się z 500 mieszkań przeznaczonych dla 15 000 osób, ale w rzeczywistości jest tam 27 000 Żydów. Sytuacja jest tam trudna, zwłaszcza gdy19 lutego 1941z Wiednia przybywają kolejne 1004 Żydów . Drzwi do getta są zamknięte5 kwietnia 1941, strzeżony przez 85 członków żydowskiej policji w getcie.

Racja żywnościowa to oficjalnie 130 gramów chleba na osobę co drugi dzień. Większość Żydów jest zmuszona sprzedawać swoje towary, aby jeść. Ponieważ jednak po kilku miesiącach ludzie nie posiadają już niczego, w getcie szybko rozprzestrzenia się głód , a śmierć zbiera swoje żniwo. Jedynymi ludźmi, którzy jedzą wystarczająco dużo, jeśli nie obficie, są członkowie Judenratu i żydowskiej policji . Mimo groźby surowej kary (rozstrzelanie 1 942 „przemytników”) handel i przemyt stał się głównym sposobem przetrwania, z którego korzysta większość Żydów. Po przybyciu Żydów z Wiednia, Poznania , Łodzi i województwa kieleckiego ceny żywności poszybowały w górę. Poważne przeludnienie, szalejący głód i epidemia tyfusu plamistego pochłonęły życie 4000 osób przed połową 1942 r.

Likwidacja

Los ghettoized Żydów na terenie okupowanej Polski został przypieczętowany w Wannsee na początku 1942 roku, kiedy to ostateczne rozwiązanie zostało sfinalizowane. Przed likwidacją getta wiosną 1942 r. Gestapo zorganizowało akcję przeciwko „polskim oficerom i komunistom”. Wielu lekarzy i żydowskich przedstawicieli inteligencji zostało zamordowanych, innych aresztowano i wywieziono do Auschwitz. W rezultacie Gestapo chce wyeliminować wszystkie osoby, które mogłyby przewodzić ruchowi oporu w getcie , co jest powszechną praktyką przed masowymi akcjami wysiedleńczymi.

Likwidację przeprowadza się w trzech operacjach rozłożonych na pięć dni (od 20 do 24 sierpnia 1942), w ramach operacji Reinhard , która wyznacza najbardziej śmiercionośną fazę Holokaustu w okupowanej Polsce . Operacją kierują SS- Hauptsturmführer Ernst Thomas i Hauptmann Hans Geier. Pierwszego dnia na Okrzei zebrano od 6000 do 7000 osób, głównie kobiet i dzieci, a następnie wywieziono do obozu zagłady w Treblince . Każdy Żyd może zabrać ze sobą 20 kilogramów bagażu, ale zaskoczeni nagłością akcji większość ludzi dociera na miejsce zbiórki z niczym. Selekcja odbywa się w dniu22 sierpnia : osoby starsze, niepełnosprawne i chore są zabierane w pobliże i rozstrzeliwane na miejscu, tj. ok. 500 osób. Plik23 sierpniaSS idą do szpitala, gdzie zmuszają żydowskich lekarzy do zabijania setek pacjentów śmiertelnymi zastrzykami, a następnie zabijają wszystkich innych pacjentów. Podczas tej likwidacji do Treblinki wysłano pociągami Holokaustu od 20 do 21 tysięcy Żydów , a 1200 zabito na miejscu. Pod koniec operacji wł24 sierpnia 1942, w getcie zostało tylko 2000 osób.

Obozy pracy

Ocaleni z likwidacji żydowscy robotnicy są przetrzymywani w specjalnym obozie przy ul. Stolarskiej i Jasnej. Lagerälteste ( „starszy obozu”) tego obozu jest Gustav Spiegel, niemiecki Żyd. Więźniowie są odpowiedzialni za odzyskanie całego mienia i uporządkowanie getta. Muszą też sortować ubrania z Treblinki. Obóz funkcjonował do wiosny 1943 r., Kiedy to część więźniów trafiła do obozów pracy w Starachowicach , Skarżysko-Kamiennej , Pionkach i Blizynie . Jeśli chodzi o tych, którzy zostali, SS startujeMarzec 1943 likwidując wszystkich żydowskich lekarzy i ich rodziny, a następnie 23 maja 1943, grupa 45 dzieci w wieku od 15 miesięcy do 15 lat.

SS założyło w mieście kilka firm pracy przymusowej , w szczególności Hasag Granat Werke (ul. Młynarska), zatrudniające od 400 do 500 Żydów zajmujących się produkcją amunicji i pracującymi w kamieniołomach.Sierpień 1944 ; Ludwigshütte (przedwojenna odlewnia Ludwików) zatrudniająca od 200 do 300 osób czynna do lata 1944 r .; fabryka stolarska Henryków - zgładzono tam ponad 150 Żydów z 400 zatrudnionych w niej - oraz różne warsztaty niemieckiej gospodarki wojennej. Żydzi pracujący w tych fabrykach byli prawie jedynymi, którzy przeżyli likwidację getta jeszcze przez dwa lata. Podziemny opór żydowski , pod kierownictwem Dawida Barwiner (Bachwiener) i Gerszona Lewkowicz, próbuje bezskutecznie uzyskać ramionach. Tajna produkcja broni i amunicji na potrzeby planowanego powstania nagle kończy się niepowodzeniem, gdy szef żydowskiej policji Wahan Spiegl (Spiegel) informuje gestapo o planie przygotowywanym w niemieckich warsztatach metalowych.

W Sierpień 1944wszystkie obozy są zamknięte, a więźniowie ewakuowani do Auschwitz , Częstochowy (Hasag Werke) i Buchenwaldu . Podczas ewakuacji obozu Hasag Granat Werke 28 Żydom udaje się uciec i dołączyć do partyzantów lub ukryć się w okolicznych wioskach, witani przez miejscowych polskich ratowników . Wśród Sprawiedliwych Polaków, którzy pomagali Żydom w kieleckim getcie, są Bolesław Idzikowski i rodzina Śliwińskich.

Armia Czerwona dotarła dalej do Kielc15 stycznia 1945 r. Niegdyś tętniące życiem miasto, gmina kwitnie od połowy 1800 roku, ale wszystko jest wymazane.

Po wojnie

Po wojnie do Kielc powróciło około 150 Żydów. Osiedlają się w pokoju w swojej starej „parafii”, czekając na wyjazd do Palestyny . WCzerwiec 1946, są oskarżeni o popełnienie „morderstwa rytualnego” na zaginionym polskim chłopcu. 1 st lipca manifest wściekłe ryki tłum wokół budynku. Plik4 lipca, zamordowała 37 do 41 polskich Żydów (z których 17-21 pozostaje niezidentyfikowanych) i 2 etnicznych Polaków w pogromie , z których 11 zostało zastrzelonych wojskowymi karabinami szturmowymi, a 11 innych zadźganych bagnetami, co wskazuje na zaangażowanie bezpośrednio ze strony wojsk stalinowskich do oficjalnych wyników Instytutu Pamięci ). Aby uniknąć większej rzezi, konieczna jest interwencja wojsk polskich. Policja aresztuje około 100 osób, w tym wielu mieszkańców Józefowa . Siedmiu prowodyrów i zabójców zostało skazanych na śmierć . Zaginiony chłopiec zostaje znaleziony wkrótce po tym, jak zamieszkał w pobliskiej wiosce. Ta masakra nie jest dziś jeszcze wyjaśniona.

W 2007 roku w Kielcach odsłonięto pomnik upamiętniający likwidację getta i zagładę miejskiej społeczności żydowskiej. Pomnik w kształcie menory , do połowy wkopany w ziemię, został zaprojektowany przez artystę Marka Ceculę, który również ocalał z Holokaustu, urodzony w Kielcach.

Uwagi i odniesienia

(fr) Ten artykuł jest częściowo lub w całości zaczerpnięty z artykułu Wikipedii w języku angielskim zatytułowanego „ Kielce Ghetto ” ( zobacz listę autorów ) .

(pl) Marta Kubiszyn, Adam Dylewski, Justyna Filochowska, „ Kielce ” , Wirtualny Sztetl , Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, 2009–2016 , s. 1–3
Marta Kubiszyn Zofia Sochańska Ariana G. Lee " Kielce " [ archiwum14 sierpnia 2016 r] , Wirtualny Sztetl , Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, 2009–2015
Prof. Krzysztof Urbański ( tłum . Yaacov Kotlicki), Zagada ludnosci zydowskiej Kielc: 1939–1945 ,2005, 76–116 s. , „III: Getto”
Rolf Jehke, Herdecke, " Distrikt Radom " , Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874–1945,1 st lipca 2008
Sara Bender, „ Getta białostockie i kieleckie: studium porównawcze ” , United States Holocaust Memorial Museum
Miłosz Gudra, „ Synagoga (ul. Warszawska 17) ” , Historia Kielc , Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN,2009
Chris Webb, „ Kielce ” , Towarzystwo Historyczne Holokaustu,2014
Felicja Karaj, Heaven or Hell? Dwie twarze obozu HASAG-Kielce , t. XXXII, Yad Vashem Studies,2004, 269–321 s. ( OCLC 3953641 )
Wacław Wierzbieniec, " Kielce " , Żydzi w Europie Wschodniej , YIVO Institute for Jewish Research,2010
Markus Roth , Herrenmenschen: die deutschen Kreishauptleute im besetzten Polen; Karrierewege, Herrschaftspraxis und Nachgeschichte , Gœttingue , Wallstein Verlag,2009, 180, 197 s. ( ISBN 978-3-8353-0477-2 , czytaj online )
(de) Wolfgang Curilla , Der Judenmord in Polen und die deutsche Ordnungspolizei 1939–1945 , Paderborn / München / Wien / Zürich, Verlag Ferdinand Schöningh,2011, 1035 s. ( ISBN 978-3-506-77043-1 , czytaj online ) , str. 526
" Le ghetto de Kielce " , na www.encyclopedie.bseditions.fr (dostęp 31 grudnia 2019 )
K. Bielawski i Bogdan Białek, " Cmentarz żydowski w Kielcach " , Eugeniusz Fąfara, Gehenna ludności żydowskiej , Kirkuty. Cmentarze żydowskie w Polsce,12 lipca 2014
(pl) PAP, „ 70 rocznica zamordowania 45 dzieci żydowskich w Kielcach ” , Portal historyczny Dzieje.pl. Polska Agencja Prasowa,23 maja 2013
(w) Jean Clair i Pierre Théberge, The 1930s: The Making of „the New Man” Ottawa National Gallery of Canada,2008, 396, str. ( ISBN 978-0-88884-853-6 , czytaj online ) , str. 106
Krzysztof Urbański , Męczeństwo i zagłada Żydów w Kielcach podczas II wojny światowej , Kieleckie Towarzystwo Naukowe,2005( czytaj online ) , s. 158
Dr Natalia Aleksiun, „ Rodzina Śliwińskich. Historia pomocy ” , Uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata , Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Sprawiedliwi.org.pl (Polscy Sprawiedliwi),Maj 2011 : "Leon Śliwiński urodził się 8 sierpnia 1929 r., David Friedman urodził się w 1932 r. Ucieczka miała miejsce w kwietniu 1943 r."
sędzia Andrzej Jankowski, OKBZH Kielce i dr Leszek Bukowski, Instytut Pamięci Narodowej, Pogrom kielecki - świadka , Warszawa, Dodatek specjalny Instytut Pamięci Narodowej (wydanie specjalne). Niezalezna Gazeta Polska,4 lipca 2008( czytaj online )
„Leszek Bukowski & Andrzej Jankowski (red.), Wokół pogromu kieleckiego , vol. II, z przedmową Jana Żaryna, IPN: Warszawa 2008, s. 166-171; ( ISBN 8360464871 ) . "
Zięba, „ Ohel a cadyk z Kielc ” , Towarzystwo im. Jana Karskiego ,2016(dostęp 28 lipca 2016 )
Bukowski i Jankowski 2008, s. 171.
(w) Kongres, „ World Jewish Congress ” , www.worldjewishcongress.org (dostęp: 27 maja 2019 )