Francuski z Franche-Comté

Przynależność do Territoire de Belfort do Alzacji aż do 1871 roku, a także niemiecki suwerenność nad Montbéliard głęboko wpłynęły na leksykon miejscowym dialekcie i francuskim. Jeśli większość słów pochodzenia germańskiego jest specyficzna dla Montbéliard, występują one w mniejszym stopniu w całym regionie Franche-Comté. Aneksja Alzacji i Lotaryngii w 1871 r. Sprzyjała emigracji ludności alzackiej na północy regionu.

Dla Contejean region Montbéliard zachowuje ślad dawnej obecności germanizmu w języku mówionym, czy to na poziomie regionalnego francuskiego, patois, a nawet nazwisk:

„(…) Ponieważ język patoise całkowicie przejął pewne germańskie słowa i wyraża je zgodnie z własnym geniuszem, a nie po niemiecku, wydawało mi się słuszne i naturalne, aby je przedstawiać tak, jak się je wymawia. Tak więc piszę chelitte, sledge, chetaine, bille, chepanne, empan, quenade, pardon quenôgue, wystarczy, bo w patois naprawdę wymawiamy w trzech sylabach, chociaż niemieccy radykałowie Schlitte, Stein, Spanne, Gnade, Genug n 'mają tylko najwyżej dwa. Podobne zmiany zaszły nawet w nazwiskach własnych i są zapisane w rejestrach stanu cywilnego: w Montbéliard Tainmefeul wymawia się za Dempfel, Gogueur za Koger, Tirepac za Duerbach, Chafrichetaine za Scharfenstein, Tiainnic za Koenig itd. ; najprawdopodobniej rodzina Quenaiditów wywodzi się z niemieckiej rodziny Gnoedig. "

Uwagi: Słowniczek ten pochodzi z badań Beauquiera i Contejeana

Wpływy leksykalne z innych przestrzeni językowych

W mniejszym stopniu włoski, holenderski (dziedzictwo okresu Burgundii?) I hiszpański (dziedzictwo okresu hiszpańskiego) wpłynęły na lokalny język. Oto kilka przykładów:

• Péquegnot (mały): de pequeño w języku hiszpańskim (idem)
• aria (trudność, zakłopotanie): z włoskiego (powietrze)
• faivioule (fasola): z włoskiego fagiolo (idem)
• szukać Rogne (szukać kłótni): od włoskiej rogny (irytacje)
• agasse (ciasto): z włoskiej gazzy (idem)
• varloupe (prostytutka): z holenderskiej pętli (przychodzi i odchodzi , biegacz)

Francuski i francuski regionalny

Klasyczny francuski wpływa na francuski regionalny w dwojaki sposób: po pierwsze, narzucając się patois, pomaga francuzować pisownię, ale także wymowę regionalizmów. Z drugiej strony, na leksykon regionalny w dużym stopniu wpływają francuskie słowa, które pojawiają się w zniekształcony sposób lub przez fałszywych przyjaciół.

Patois i francuski regionalny

Patois odpowiadają dwóm vernacular języków Franche-Comté: frank-Comtois z langue d'olej i dialektów francusko-prowansalskim Jura (specyficzne dialekty Haut-Doubs, Jura i Haut-Jura płaskowyże , dialekt wpływ na Bressane w dialekcie Jura Bresse i Sauget). Franche-Comté zawsze mówił po francusku, jednak francuski był tylko językiem elity, a patois był codzienną mową ludzi, zarówno w miastach, jak i na wsi. Regionalny język francuski, zwany także prowincjonalizmem, wywodzi się z tej diglossii.

Według Charlesa Beauquiera:

„Patois to dialekt, którym kiedyś posługiwali się wszyscy mieszkańcy tego samego regionu, a obecnie jest on używany tylko na wsi. Rzeczywiście, patois to rustykalny język Francji. Składają się z dwóch bardzo różnych rodzajów słów: słów, które nazwiemy „francuskimi”, to znaczy używanych w każdym języku, ale ubranych w chłopski styl, oraz słów, które nie są używane w tym języku. to stare wyrażenia, które wyszły z użycia. Duża liczba słów tego ostatniego gatunku, można powiedzieć najwięcej, przeszła na język miast, w których żyli, przechodząc transformację. Zostali zakwaterowani po francusku; lub „zmodernizował” ich zakończenia. Pod tym nowym strojem przyjmują nazwę prowincjonalizmów. Prowincjalizm można zatem zdefiniować jako miejską formę słów patois. "

Wpływ języka Franche-Comté (pochodzenie łacińskie i langue d'oïl)

Franche-Comté, poprzez bliskość francuskiego i ciągłość z językiem łacińskim, wpłynęło na dużą liczbę słów.

Wpływy francusko-prowansalskie

Szwajcarska emigracja do Franche-Comté, najpierw na Jurze od średniowiecza, a następnie po wojnie dziesięcioletniej w celu ponownego zaludnienia kraju (do którego dołączyli Savoyards ) przyniosła wiele francusko-prowansalskich słów. Colette Dondaine uważa, że ​​Franche-Comté początkowo wywodziła się całkowicie z tradycji francusko-prowansalskiej.

Rozmowa o wiejskości

Tekst Charlesa Steiba, wyciąg z Almanach du Petit Comtois z 1941 r. ________________________________________

W kontakcie z patois, wierny gramatyk, którego każdy Francuz nosi do głębi serca, nagle się budzi. Te dziwne wyrażenia, te archaiczne wyrażenia, które studiował gdzieś na stronie Rabelais'a lub w wierszu Marota, teraz znów kwitną na rustykalnych ustach. Posłuchaj naszych chłopów. Ich codzienny język jest utkany z tych starożytnych terminów, cudem uciekł przed nużącym czasem, przesiąknięty samą substancją przeszłości, którą reanimują. Z nami chodzić powoli to chodzić „pięknie”, tak jak konie Froisarda szłyby, gdyby wróciły z krucjaty. W dialekcie Franche-Comté ogród pozostaje „dworzaninem”; pranie nadal nazywa się „mgłą”; chodzenie do kościoła to zawsze chodzenie do „mustier”, tak jak bywała tam matka Villona. Terminy zachowują całą swoją ekspresyjną spontaniczność w mowie chłopskiej. ich studium to wypoczynek filologiczny, na który można sobie pozwolić nie w prochu bibliotek, ale w łagodnym spokoju letniego wieczoru, pod lipą wioski, obok tych, którzy przez chwilę odpoczywają. Również przyjemność poety. Wrażliwość budzi kontakt z tymi słowami wzbogaconymi substancją przeszłości, które śpiewają ich proste i surowe piękno.

Być może tylko rustykalne uszy w pełni usłyszą niektóre słowa, które mówią więcej o uroku kominka niż inne. Niemiecki poeta [ sic ] Rainer Maria Rielke  [ sic ] żałował, że nie znalazł w swoim języku terminu, który miałby takie samo znaczenie i takie samo piękno jak nasze słowo sad. To proste określenie było dla niego poematem: drzewa, śpiew pszczół, słodki zapach wiejskich kwiatów, świeżość trawy. Chciałbym mu też powiedzieć, czym są nasze sady i nasze „dworki” dla nas, chłopów powiatowych: wokół „houtâ”, róg znajomych drzew, poskręcane jabłonie starości, boleśnie wsparte na łokciach, spierzchnięte pień gruszy o zawsze drżących liściach, wszelkiego rodzaju śliwy, a wzdłuż nasypu porośniętego mchem plątanina porzeczek i "bursztynowych drzew"; skromny majątek chłopski, bogaty w swoje proste dary: nieśmiały bukiet kwiatów w maju, we wrześniu kosz pachnących i aksamitnych owoców o smakowitych nazwach: „żniwa jabłkowe”, „młode damy”, „ćwierćwieszone”, „culroussots” , „gruszki z dużym ogonem”, „miód”, „orzechy laskowe”.

Te pokorne i nudne słowa patois, pozbawiają je ziemistego koloru, jaki przybierają w codziennym kontakcie z ziemią, natychmiast nabiorą nagłego prestiżu. Chłop nie umie operować tym odmłodzeniem, bo bardzo często tracił sens wydarzeń, które go poprzedzały. Jest częścią tej cichej ludzkości, na której stoją ci, którzy hałasują w historii. Kłótnie polityków, przejażdżki Cezarów, zaciekłość najemników, wszystkie zawirowania historii przeszły nad nożem ziemi, nie wcinając mu się w umysł, chociaż zraniły jego ciało. Po każdym zamieszaniu wracał, aby odbudować swój dom, odnowić swoje pole; odbudował, wyzdrowiał i zapomniał. Jeśli chłop ignoruje własne archiwa, to dlatego, że niesie ze sobą cięższe tajemnice, ujawniane przez nieustannie odradzający się spektakl pracy i dni. Zawsze szukał punktów zbornych, które wydawały mu się uciekać od kaprysów historii. Więc ludzie w podeszłym wieku urodzili się pod znakiem. Okładki dużych, wyszczerbionych Biblii, które wciąż znajdują się na dnie skrzyń Montbeliarda, są pokryte prymitywnie narysowanymi znakami obok stanu cywilnego członków rodziny. Czasami widzimy znak „szarego” (raka), czasami znak łuski. Astrologia jest chłopską specjalnością: od dawna dostarcza rozwiązania problemów przeznaczenia w rozumieniu wieśniaka. Stąd ten na wpół nieświadomy fatalizm, który uniemożliwia mu zagłębianie się w jego przeszłość, poszukiwanie tajemnicy, którą ujawnią mu jego własne archiwa.

Ale język chłopski świadczy w zupełnie przeciwnym kierunku. Wydaje się, że pamięć zbiorowa jest bardziej wytrwała i pobożnie przechowuje to, o czym jednostka zapomniała. Oto takie słowo, które mógłbyś pomyśleć, że całkowicie wyschło. Dmuchnij na niego ducha życia. Z przeszłości zagubionej w głębi stuleci, natychmiast odrodzi się cały zestaw wierzeń, obrzędów o dziwnym smaku. Rozszyfrowanie słownika języka patois to przejrzenie podręcznika etnografii. Weźmy to pokorne wyrażenie „zrobić kota”, którego chłopi używają do określenia zarówno zielonej gałęzi, która zdobi ostatni wózek wieńców, jak i rabelaisowskiego posiłku zamykającego żniwa, zdziwisz się, gdy zobaczysz w tej archaicznej formule świadka zdewastowany przez bardzo starożytne kulty: kot byłby tutaj zwierzęcym wcieleniem ducha pszenicy, zapładniającym i zapładniającym boskości, inaczej uwielbianym w różnych formach w starożytnej Grecji, a nawet w Indiach. Język chłopski jest zaproszeniem do bardzo pięknych i dalekich podróży. Czy możemy odmówić wejścia na pokład? Fascynujące studium, które czasami odsłania przeszłość, która wciąż pulsuje w języku chłopskim, pod powierzchnią mniej idylliczną niż poezja dawnych dobrych czasów. Oto) wsparcie krótki, ale znaczący przykład. Stara kobieta opowiada kiedyś historię rozwścieczonego Pierreli. Była to żałosna historia młodego chłopa, który wpadł we wściekłość i skazany na cierpienie losu zarezerwowanego, jak się zdaje, dla jego współtowarzyszy, prawdziwych plag domowych. Został poddany gorącej kąpieli stóp i podczas gdy czterech sąsiadów trzymało go mocno na krześle, kosturysta otworzył mu dużą żyłę pod piętą. W ten sposób zginął rozwścieczony Pierreli. Wieśniaczka dodała w patois, że miała „esanguôné” (pozbawioną jego krwi). Ta opowieść, która jest historią rustykalnego słowa i barbarzyńskich praktyk, jest prawdziwa lub półfałszowa, ukazuje, jak niegdyś tajemnicze zło wściekłości było otoczone atmosferą tragicznego horroru.

A co z epilepsją, „haut-mal”, jak wciąż mówimy? Termin ten zdaje się wskazywać na obecność magicznego pierwiastka, jak w „Haute-Chasse”. Znajdujemy tam przesądną interpretację dawnych chorób nerwowych, a jednocześnie dziwne praktyki lecznicze, takie jak te, które w przeszłości stosowały histeryczne kobiety, które umieszczały żelazne ropuchy na ołtarzu niektórych kaplic w nadziei, że być uzdrowionym przez tę dziwną ofiarę. Duch przesądu ma zadziwiającą witalność. Współczesny świat uwolnił się od praktyk magicznych; wydaje się, że uwolnił się od lęków i niepokojów prymitywów. Nie boi się już, jak tłumy z przeszłości, tych tajemniczych chorób, które pustoszyły ciało i duszę: zarazy, czarów. Ogromny ciężar tych epidemii przestał ciążyć na nas. Jednak cofając się, lodowiec pozostawił gruzy, które wyznaczyły jego drogę odwrotu. Świadczą o tym słowa. Czy nie pozostałoby w „czarnym człowieku”, tym imieniu nadanym przez dzieci niewinnej grze w karty, odrobina udręki, jaką nasi przodkowie odczuwali w obliczu zarazy, straszliwej czarnej śmierci? Czy czary są całkiem martwe? Niewątpliwie osoby podejrzane o guenaulcherie nie ryzykują już stawką. Jednak kiedy będziesz słuchać starych ludzi, usłyszysz, jak z satysfakcją mówią o grymuarze, ludziach, którzy mają „władzę”. Złe znaki wciąż przerażają prostego, który boi się „pijącego księżyca” lub kury, która „pije koguta”. Wszystkie te terminy ożywiają przeszłość, która wciąż trwa, ale która mimo wszystko umiera.

Język patoise ma ten charakter, który nie jest utrwalony na piśmie ani skodyfikowany, aby ewoluować wystarczająco szybko. Jest jednocześnie odbiciem przeszłości, zwierciadłem teraźniejszości. W nim żyje charakter tych, którzy go mówią. Do nas należy przesłuchanie jej w tej kwestii. Praca delikatna, bo chłopska dusza nie pojawia się w biały dzień. W szczególności nasi Frankowie-Comtois boją się gadki o dostatku, jak to mówią, „loquence”. Lubią wyrażać wielkie uczucia skromnością. Wybierz w duszy chłopa pasję, która go najbardziej zawładnęła, miłość do ziemi. Nigdy nie wyraża się jasno. W niedzielę „zremontowany” co do biura jedzie sam na wieś. Długo kontempluje rosnącą pszenicę, dojrzewającą trawę, zbiera kilka grudek, po czym wraca do domu bez słowa. To ciche oddanie, które przekazuje krwią, nie ma słowa, które by to wyraziło.

Słowna prawdomówność, znak godności moralnej, ludzie ziemi, pozornie wrażliwi na piękny język, mimo wszystko czują sekretną pogardę dla „salonu”. Nie tolerują tego w sytuacjach tragicznych, gdzie sama postawa może lepiej wyrazić ból, który pustoszy serce, niż słowa. Kiedy śmierć wkracza do domu, chłop nie znosi słownych uprzejmości, jakie chciałyby narzucić burżuazyjne udogodnienia. Utrzymuje surową, świętą ciszę, ciszę pogrzebową, podczas której przyjaciele i krewni nie mają odwagi rozmawiać ze sobą cichymi głosami. Ta rezerwa znajduje się również w skargach z przeszłości. Wierność pamięci, przetłumaczona prosto i mocno, bez sentymentalizmu i sentymentalizmu. Całe przywiązanie do domu podsumowuje to uświęcone tradycją wyrażenie: „W naszym narodzie”. Oznacza to dom macierzysty, patriarchalne „wyjście”, do którego kieruje się nasza czułość i cześć. Pomiędzy bliskimi krewnymi zmniejszamy również zewnętrzne przejawy tej czułości. W niektórych starych rodzinach ignorujemy nawet praktykę przywitania i dobrego wieczoru. Uścisk dłoni jest używany przy specjalnych okazjach, takich jak śmierć. Dziecko nie ucieka od tej męskiej atmosfery. Babcia wychowywała wnuka z wielką cierpliwością i oddaniem. Nigdy go nie całowała. Kiedy jej czułość próbowała się wyrazić, jedno słowo pojawiło się na jej ustach: „moja strona”, powiedziała. To mu wystarczyło. Uczciwość języka chłopskiego: za wielkie rzeczy, odmowa wielkich słów.

Jest rzeczą oczywistą, że w analizie życia moralnego chłop z Franche-Comté prawie nie radzi sobie z abstrakcją. Kiedy chce to zrobić, ma wystrojony język. Szuka swoich słów, próbuje zdań, krótko mówiąc, zaprzecza sobie. Potrzebuje konkretu i swojej moralnej obserwacji, której pragnie żywego, obrazowego, szybkiego, naturalnie dopasowuje go do formy przysłów, które puszcza, jakby z niego padał deszcz. Paradują, a wraz z nimi popularna wesołość. Aby podejść do sprawy od tyłu, należy chwycić Saint Jacquesa od tyłu. Mówi się o zdumionej osobie, że znów „widzi” swoje oczy jak kot przykucnięty w kupce pszenicy; kochanka, który jest tak szalony ze względu na swoją urodę, jak biedak za swoją „sachotę”. Mają też dość rustykalne porównania: oto mała dziewczynka, budzi się jak koszyk z grzechotkami. Ich wyczucie natury wyraża się w tym ładnym powiedzeniu: że wolimy widzieć „quâgnotte” (przebiśnieg) niż dziesięć „lêuvrottes” (colchicum). Z ciekawostek, gdzie często chodzi o podzielenie jednego grosza na cztery, niech rozwikłają ich entuzjazm. W przeciwnym razie byłbyś gorący.

Takie przysłowia niosą ze sobą ducha rasy, jej surową szczerość, ironię, a także fantazję. Mogą nie zdradzić głębi jej duszy. Z pewnością nie jest to nostalgiczna dusza marynarzy, Frankowie-Comtois nie są tymi, którzy pracują nad nieskończonością oceanu. Znają jednak chorobę, której nie można wyleczyć: „grie”, po francusku nazywa się tęsknotą za domem. Podczas pierwszej wojny, w okopach Flandrii, gdy jego myśli skierowały się prosto do wioski dzieciństwa, włochaty Franche-Comté nagle ogarnęło szalone, okropne pragnienie, by znowu tam zamieszkać, oddychać świeżym powietrzem. jeść jego "brâcots", mówić jego patois. Zabrało go „grie”, ten okropny „grie”, karaluch, tęsknota za domem. Taka dusza, taki język, taki krok. Język dostosowany do rytmu chłopskiego. Myśli powoli, je powoli, mówi to samo. Zmielił swoje słowa, całkowicie je przetrawił. Chciałby więc je powtórzyć, uzupełnić wypowiedzi ustne ekspresyjną mimiką. nie zdziw się, gdy w tym języku ziemi znajdziemy wiele pokut, tych powtórzeń, które nadają temu zdaniu kapryśny zarys wiejskiej ulicy. Często składnia staje się obciążona i skrępowana. Usłysz te powiązania gramatyczne: „wszystko naraz, oczywiście, aż tam jestem”: to trzynasta styl Ludwika, zbyt solidnie zbudowany. W opowieści wieśniak lubi zabawne powtórzenia, pleonastyczny zwrot wyrażenia: jest „urodzonym tubylcem” Couthenans; pozostanie tam na wieki wieków; „na tę godzinę”. Dlaczego więc się z tego wydostać? Doceń te nieoczekiwane superlatywy: „Ach! Pani, jakiego grubego chłopca masz na ramionach! Tak, pani, jest bardzo zgniły, tak że ostatecznie nie jest już gruby, jest kwadratowy.”.

Innym razem język odważnie uwalnia się od tych ciężkich form, przyjmując lekki obrót, którego język literacki może zazdrościć. Czasami jest to szczęśliwe pominięcie artykułu „zielonemu drzewu sprzedaje się wino, a my pijemy garnek”. czasami jest to skurcz, by zazdrościć najbardziej subtelnym stylistom. Wiemy, że Chateaubriand ziewał swoim życiem. Ten efekt stylu jest u nas powszechny; śpimy tam kazanie; matki śpiewają tam swoje dzieci. Nasi wielcy pisarze mogliby również zazdrościć wiejskiemu językowi bogactwa wrażeń, które wyraża. Chłop bliżej natury ma wyostrzone zmysły. Jego ucho odbiera odgłosy, których nie nauczyliśmy się nazywać, na przykład „żarty” upadku drzewa w lesie. Żyjąc w pełnej znajomości ze zwierzętami, czuje potrzebę bardziej niuansowego określania ich gestów, ich przyzwyczajeń, ich płaczu. Wie, że kot „pluje”, królik „wącha”, że krowa jęczy na martwym ciele. Aby nazwać zapachy, zwłaszcza silne zapachy, które emanują z ziemskich rzeczy, ma całą serię trudnych do przepisania terminów: złożone zapachy, takie jak gnijące liście lub bagna.

Ten mięsisty język również wie, jak być delikatnym. Odbija się tam cała natura: zieleń łąk, ciepły kolor lasów zaczerwienionych jesienią. Całą poezję naturalnego życia można posmakować w kilku słowach: to odważny obraz; kosiarka daje ostatnie kosy, „znosi” łąkę. Jest to czasownik ekspresyjnego archaizmu: nadchodzi zmierzch, sprawy wsi toną w cieniu, czas „annuite”. Czasami jest to uskrzydlone słowo, którego lekka pieszczota jest słodka dla ucha i duszy. Oto jeden, który rezerwujemy na te rzadkie chwile w życiu, kiedy szczęście cię przemienia. Czujesz się wyzwolony z tego wrogiego i uciążliwego świata: radość przenosi cię do jego raju. W Patois wszystko to wypowiadasz jednym słowem: moje serce „oisèle”.

Język chłopski nie jest nieświadomy poezji, tej poezji, której obcokrajowiec nie chciałby znaleźć w naszych wioskach, o charakterze prozaicznym i banalnym. Gdyby jednak jakaś stara rodzina chciała dla niego wyjąć z dna czterodrzwiowej szafy kolekcję tych haftowanych czapek, które nosiły niegdyś nasze babcie, wiemy z jakim wdziękiem, być może wobec tego piękna, którego lata nigdy nie miały widziany, nie wyblakły, czy czułby wtedy, że istnieje wśród nas intymna poezja, którą musimy umieć odkryć, aby móc jej posmakować. Jest to dobrze rozumiane przez genialnych pisarzy, którzy karmili swoje dzieła popularnym sokiem. Myślimy tutaj o Rabelaisie. Ten uczony chłop zaanektował dialekt. Wzbogacił swój język o wyraz ziemi, miejscowe przysłowia i wiele prowincjonalizmów. W cudowny sposób oddał ziemistość tego przemówienia, malowniczą malowniczość, finezję i bogactwo werbalne handlarzy końmi na jarmarku. Jakże ci chłopi z La Devinière przypominają tych z hrabstwa! Tutaj, podobnie jak w Touraine, wiemy, jak wypić kilka drinków z rzędu bez konieczności zdejmowania butów. Również tutaj popularny herb zna całą gamę tytułów, które są sobie wzajemnie zadawane, od złodzieja grusz do uzależnionego od poroża. Nie wolno nam też zapominać, że Rabelais w kącie swej cudownej powieści umiał uchronić przed rustykalnością portret trzeźwej poezji. Pamiętam starego dobrego Dziadka, który po kolacji ogrzewa się przy pięknym, jasnym i dużym ogniu, opowiadając żonie i dzieciom piękne opowieści, te same, które niewątpliwie oczarowały nasze dzieciństwo, wieśniak musiał je opowiadać dobrym dialektem. Wnukowi nie brakowało smaku. Inspiracji szukał w zawsze świeżym źródle rustykalnej gadki. Cenił jego wigor, swobodę i wykwintną skromność. Zawsze możemy naśladować jego przykład.

Słownictwo zasadniczo wiejskie

Henry Fleish w swoim studium regionalnego francuskiego autorstwa Jonvelle zwraca uwagę na dużą różnorodność słów dotyczących wiedzy związanej z działalnością rolniczą, klimatem i przyrodą. Na przykład, odnosząc się do warunków atmosferycznych, zauważa:

„Kiedy deszcz pada gwałtownie:„ deszcz czerwienieje ”albo„ pada ”. Gdy wręcz przeciwnie, mży: „się ociera”, mówimy też „rozmazuje się”. - Mżawka nie jest znana.

• Wiatr południowo-wschodni jest „słoneczny”
• Wiatr zachodni: „prawy wiatr”
• Wiatr północno-wschodni: „the verne”.

Łączy ich przysłowie: Słoneczny: deszcz w powietrzu - przynosi go verne - roznosi go prawy wiatr - wiatr północny, jak mu się podoba.  "

Leksykon

Zwroty i wyrażenia

Popularne herby

• Abbévillers: „Kukułki”
• Aibre: „Tyintières”
• Allondans: „Jaskółki”
• Amagney: „Magnoulots”
• Anteuil: „Fols d'Anteuil” (głupcy, klauni)
• Arbouhans: „Niedźwiedzie”
• Drzewo: „Cailleux”
• Arc-sous-Montenot: „Ratatas”
• Audincourt: „Croque-raves”
• Autechaux: „Cayens”
• Auxon-Dessus: „Chn'illons”
• Banany: „Bandrayards”
• Bartherans: the Bô ”
• Belvoir: „Belvisis”
• Besançon: „Bisontins”
• Bethoncourt: the "Golut'chs" (kalosze drobnych chłopów)
• Beutal: „Gravalons” (szerszenie)
• Blussangeaux: „Bolotes”
• Bonnay: „Bonnaysiens”
• Bournois: „Bournaiquiés”
• Bouverans: „Minnows”
• Buffard: „Książki”
• Burnevillers: „Benevelas”
• Cernay the Church: „Mrówki”
• Chamesol: the Campissoliens - „Cabas”
• Chapel of the Woods: „Chapelands”
• Charmauvillers: „Cabas”
• Charnay: „Chanettiers” lub „Grenouillards”
• Charquemont: „the Sans-Sous”
• Châteauvieux des Fossés: „Castelvetusiens”
• Châtelblanc: „Castelblanciens” lub „Chats-blancs”
• Chaudefontaine: „Caldifontains”
• Chaux-Neuve: „Chauniers”
• Chenecey-Buillon: „Gremeci” (żaby)
• Colombier-Fontaine: „lai Cos” (wrony)
• Cour-Saint-Maurice: „Maurisois”
• Courvières: „Couviras”
• Crouzet-Migette: „Niauds”
• Cusance: „Vauliers”
• Dammartin-les-Templiers: „Templenois”
• Damprichard: „Culs brûlés” lub „Grille-Souris”
• Dompierre-les-Tilleuls: „Piroulards”
• Łajno: „Cobis” (opiekunowie kóz)
• Échay: „Kukułki”
• Échenans: „Wilki”
• Żona: „Spinosiens”
• Stupes: „Erbatons”
• Exincourt: „Trains'sais”
• Fourcatier-Maison Neuve: „Tape la Beuse”
• Gellin: „Alouniers”
• Glay: the Lyais ”
• Goux-les-Usiers: „Romés”
• Grand'Combe Châteleu: „Beugnons”
• Hérimoncourt: "Lai Tchanvêtcheris (nietoperze);" Lai Escorgots "" (ślimaki); „Lai 101” (bez grosza - pracownicy Terre-Blanche)
• Houtaud: „Hostasianie”
• Huanne-Montmartin: „Messieurs d'Huanne”
• Issans: „Kukułki”
• Jallerange: „Joutereys”
• Labergement du Navois: „Wilki”
• Labergement Sainte-Marie: „Innkeepers”
• La Chenalotte: „szarańcza”
• Laire: „Niauds”
• La Longeville: „Saugets”
• La Planée: „Cabats”
• La Rivière-Drugeon: „Revicards” lub „Ripariens”
• Laviron: „Grivois”
• Le Bizot: „Gayos”
• Le Brey: „Cabats”
• Le Vernois: „Mnisi”
• Dźwignia: „Boyardowie” lub „Lewici” (ostatnia nazwa)
• Liebvillers: the "coue de r'naies" (ogony lisa = skrzypy)
• Les Combes: „Comboillards”
• Fourgs: „Bourris”
• Les Granges-Narboz: „Grangeards”
• Les Gras: „Rosillards”
• Nowe szpitale: „Trouille-Bourreau”
• Stare szpitale: „Trouille-Bourreau”
• Longeville-Mont-d'Or: „B'Sachards”
• Maîche: „chwalebny”
• Maison-du-Bois-Lièvremont: „Saugets”
• Malpas: „Orły”
• Mancenans: „Mobloty”
• Marvelize: „Merligians”
• Mesmay: „Teasery”
• Métabief: „Szare Koty”
• Montbéliard: „Trissus”
• Montbenoît: „Saugets”
• Montécheroux: Écheroumontains - „Wilki”
• Montfaucon: „Falcomontais”
• Montflovin: „Saugets”
• Montmahoux: „Rlavoux”
• Mouthe: „Meuthiards”
• Mouthier-Haute-Pierre: „Guillous”
• Noël-Cerneux: „Grélots”
• Nommay: „Foyens” („laï Foyins”: kuny)
• Orchamps-Vennes: „Oricampiens”
• Osse: „Oussots”
• Ouhans: „Wilki”
• Passavans: „Passinois”
• Pierrefontaine les Blamont: „Pétrifontains”
• Pierrefontaine les Varans: „Pétrifontains”
• Pontarlier: „Pontissaliens”
• Pont-de-Roide: Rudipontains
• Pouilley-les-Vignes: „Appulians”
• Presentevillers: „Piantevelais” - „Lai tius breûlais” (wszystkie spalone) - „radzi sobie z dwunastnicami” (białe czapki)
• Rennes sur Loue: „Regnaux”
• Rochejean: „bandyci”
• Roche les Blamont: „Abbanais” lub „Criquets” („bez grosza”)
• Rougemont: „Rubrimontains”
• Saint-Antoine: „Jednookie koty”
• Saint-Gorgon-Main: „owca”
• Saint-Hilaire: „Cossas” (zjadacze dyni)
• Saint-Julien les Montbéliard: „Lai Limôsins” (żarłoki) lub „Lai Bretchets” (stare noże, których ostrze porusza się w rękojeści)
• Sainte-Suzanne: „Feunus” (dawniej łowili trójzębem zwanym „feune”)
• Seloncourt: „Cossis”
• Semondans: „Lai Bouerottes”
• Thulay: „Lisy”
• Valentigney: „Boroillots”
• Vandoncourt: „Damas”
• Vaudrivillers: „Valvillerois”
• Vernierfontaine: „Bolas”
• Viéthorey: „Vitrés”
• Villars-Saint-Georges: „Toc Chan de V'La” (glebogryzarki z lasu lipowego)
• Ville-du-Pont: „Saugets”
• Villeneuve d'Amont: „Vermecelés”
• Villers-Grelot: „Vlàs”
• Villers-sous-Chalamont: „Moissa”
• Voillans: „Cossards”

Toponimy

• Auxon-Dessus  : Ausson D'ssus, K'son'd'ssu
• Belfort  : Be'fort
• Besançon  : B'sançon lub Bsac
• Champagnole : Champa ’
• Devecey  : Defcey
• Geneuille  : G'neuille
• Giromagny  : Giro
• Métabief  : Méta '
• Montbéliard  : Montbé ”
• Poligny  : Polac '
• Pontarlier  : Pontus, Pont '
• Valentigney  : Valen
• Velotte  : V'lotte
• Vesoul  : Vsoul

Podstawowe słownictwo i wyrażenia

• ponury: (nf) mała osoba
• affutiaux: (nm) ubrania
• agasse: (nf) ciasto
• amodier: (v. tr.) wynajmować, mieć do wynajęcia
• do mnie strach: (loc.) Byłbym bardzo zdziwiony, gdyby ...
• dodać: (czas. tr.) zakończyć koniec, dodać
• argonier: (nm) nieuczciwy człowiek
• attiot: (nm) toe
• to arch: (czas. tr.) chodzić
• mieć nieśmiałe oczy: mieć oczy sklejone wydzielinami
• balme: (nf) jaskinia
• skreślić: (czas. tr.) zamknąć, zamknąć, zamknąć
• miło do zrobienia: (loc.) wystarczająco dobre
• beugner: (czas. tr.) uderzyć, zmiażdżyć
• beugnets: (nm pl.) pączki
• beuiller: (v. tr.) oglądać, szpiegować
• beuyot, beuillot: (nm) judas, mały świetlik
• biaude: (nf) bluzka
• bigot: (nm) kilof z dwoma rogami używany przez winiarzy
• zasięg: (nm) strumień
• blesson: (nm) dzika gruszka
• to shuffle: (v. intr.) to tinker
• boirobeau: ledwo gorące
• bourriauder: (czas. tr.) przepychać się
• bue: (nf) pralnia
• łup: (nm) dobry, nabycie
• cabe: (nf) koza
• caba: (nm) duża torba na zakupy.
• cabiotte: (nf) mała kabina
• jest jasne: (loc.) jest włączone
• camp-vol: (nm) nomadic
• catiche: (nf) lalka
• caule: (nf) nakrycie głowy kobiety, czapka dziecka
• charmotte: (nf) kosz o zmiennym kształcie, noszony na ramieniu
• chari: (nm) korytarz prowadzący do kuchni po jednej stronie i stodoły po drugiej
• kończyna: (nm) twarz, głowa
• chazal: (nm) miejsce do zbudowania
• ch'ni: (nm) kurz domowy
• chouiner: (czas.) płakać
• do światła: (czas. tr.) do światła
• tak jak: (loc.) w każdym razie
• coquelle (nf), coquelon (nm): rondel żeliwny, naczynie do zapiekanek
• stożek: (nm) plastikowa torba
• courtil: (nm) ogród warzywny
• cramouillot: (nm) mniszek lekarski
• cros: (nm) wrony
• raw: (przym.) cold and wet
• cudot: (nm) ten, który przez chwałę robi głupie rzeczy
• daubot: (przym.) prosty, trochę głupiutki
• daubotte: (nf) turtledove
• deportować: (v. tr.) wykreślić, usunąć
• miejsce zamieszkania: (nf) miejsce pobytu
• zagadka: (nf) mała historia w formie zagadki
• Douillon: (nm) źródło
• eauvotte: (nf) "mała woda" - produkt uboczny destylacji
• łodygi: (nm) orzechy
• skim: (nm) gringalet
• egrali, egreli: (przym.) skurczony pragnieniem, zmieniony, związany emocjami
• émeiller (s '): (v. zaim.) mieszać
• rozproszyć się: uciec, rozproszyć
• ziewając cały niebieski: (loc.) być bardzo zaskoczonym
• essard: (nm) wyczyszczone, oczyszczone miejsce
• estagon: (nm) kanister, metalowy pojemnik
• estourbir: (czas. tr.) ogłuszyć
• do spłukiwania: do zmoczenia przez deszcz
• odpowiedzieć: (loc.) szyć
• fau: (nm) szalone
• dumny: (przym.) kwaśny, gorzki
• finage: (nm) terytorium gminy, cała ziemia uprawna podzielona na małe działki bez ogrodzenia
• fougne: (nf) rodzaj trójzębu do łowienia ryb
• foulere: (nf) ognisko
• drzewo owocowe: (nm) ser
• gachenot, gachenotte: (rzecz.) mały chłopiec, mała dziewczynka
• gaugé: (przym.) soaked
• gaupe: (nf) odzież
• gauper: (czas. tr.) ubierać się
• gavouiller: (czas. tr.) chodzić w wodzie
• spragniony: (nm) pijak
• gouillat: (nm) błotnisty basen
• zjeżdżalnia: (nf) mała wąska dolina
• tama: (nf) lekka kobieta
• gouri: (nm) wieprzowina, świnia
• dna: (nf) alkohol z białych owoców
• smarować: (czas. tr.) jeść
• zarysowanie: (nm) piquette
• grebi: w dużych ilościach
• grillot: (nm) krykiet
• Gripot: (nm) strome zbocze, stroma ścieżka
• oglądać: (czas
• houksser: (v. tr.) kontynuować
• spieprzył przegrywając: rzucił
• jest surowe: (loc.) jest zimne i wilgotne
• Nikogo nie widziałem: (loc.) Nikogo nie widziałem
• Nie nacisnąłem: (loc.) Nic nie dodałem
• boazeria: (nf) rząd desek
• królik: (nm) klatka
• ług, ług: (nm) ług woda
• lorot: (nm) serpette winiarni
• siatka: (nf) motyka
• chuck: (nm) żartuję, żartobliwie
• maquevin: (nm) słodkie wino z jury, zrobione z mieszanki gotowanego wina i brandy
• munch: (przym.) mokry, miękki, letni
• michotte: (nf) mały bochenek chleba
• murie: (nf) martwa bestia, brudna bestia
• nailles: (nf) drażetki
• oto jesteśmy: (loc.) przybyliśmy
• pali, palis: (nm) stawki
• ręcznik do rąk: (nm) ręcznik do rąk
• panner: (v. tr.) wytrzeć
• szufelka: (nf) szufelka
• shovel: (czas.) do odśnieżania
• pequignot: (przym.) bardzo mały
• petzouille: (n. m) homoseksualista
• can, peute: (przym.) brzydki, brzydki
• pie: (nf) część terroir
• pieumer: (czas. tr.) obierać
• płakać michotta: (loc.) narzekać, domagać się
• torebka: (nm) chochla
• piec: (nm) świetlica, w której mieszka rodzina
• poulot: (nm) kogut wieży spoczywającej na piłce
• to fetch, querri: (v. tr.) to fetch
• rabasse: (nf) wielka ulewa
• przewinąć do tyłu lub przepisać: (v.pro.) do uzgodnienia
• tellotte: (nf) mała historia
• raintri: (przym.) pomarszczony, uschnięty, pomarszczony
• podnosi: (nf) miotła
• ramiauler (v.int.): uparcie twierdzą
• rapondre (v. int.): zszyj
• raponse (nf): wznowienie łzy
• ratasser (int.): wykonywać nieistotną pracę
• ratte: (nf) mysz
• to regroup (v.itr.): to get
• przywrócić: (v. tr.) do poprawki
• reboil: (v. tr.) szukać podczas mieszania
• to rewash (czas.): myć
• ponowne zmywanie: (nf) zmywarka
• refill (v.tr.): dodaj produkt do pojemnika
• requiller: (b. w.) posprzątaj, wścibski
• shark: (przym.) pocieszony
• do wyschnięcia (v.intr.): do wyschnięcia
• riole (to do the): (loc.), aby dokonać bringue
• roussotte (nf): kurki
• rousti: (przym.) burnt
• ro-ro: (nm) przewoźnik, przewoźnik. Synonim: grandvallier
• r'voyotte (à la): (loc.) do widzenia
• schlaguer: (czas. tr.) uderzyć
• seille: (nf) wiadro
• dokręcić: (czas. tr.) posprzątać
• plama: (nf) kieszeń. z niemieckiego tasche
• masz lepszy czas: (loc.) lepiej
• taugnée: (nf) klapsy
• tavaillon, taveillon: (nm) dachówka drewniana
• tetot: (nm) idiota
• tiaffer: (w.) brodzić, skakać
• ticlet: (nm) zatrzask drzwi
• tôgne: (nf) policzek
• dowolne zdjęcie: (loc.) dokładnie
• trateller: (v.int.) utykać
• treche: (nm) wąskie przejście. wariant: traige
• trésir: (v. tr.) wyjść z ziemi
• treuffe: (nf) ziemniak
• wciągarka: (v. tr.) do picia
• trôler: (b. intr.) wędrować, wędrować
• zabity, tuyé: (nm) duży komin
• zabicie kota, zabicie psa: (loc.) uroczysty posiłek upamiętniający zakończenie żniw lub żniw w Haute-Saône
• verne: (nf) olcha, wiatr północno-wschodni
• życie: (nf) ścieżka, ulica
• y'a beau faire: (loc.) jest wiele rzeczy do zrobienia

Składnia i gramatyka

Zwroty zdań

Składnia ma pewne specyficzne cechy w tych zwrotach, dlatego zaobserwowaliśmy kilka szczególnych przypadków:

• Przejście od przeszłości do bezokolicznika; przykład „Myślałem, że to ty” staje się „Myślałem, że to ty”.
• Zniknięcie przyimka w przypadku dopełnienia dopełnienia pośredniego lub odwrotny przypadek w przypadku dopełnienia dopełnienia bezpośredniego; przykład „Wygląda jak jego ojciec” staje się „wygląda jak jego ojciec”; „Służyć komuś” staje się „służyć komuś”.
• Odwrócenie środków pomocniczych; przykład „Poszedłem na mszę” staje się „Poszedłem na mszę”.
• Podwojenie bezokoliczników: „zrobić” zamiast „zrobić”.
• Przejście z głosu aktywnego na głos bierny; przykład „jak ma na imię” zmienia się w „jak ma na imię”, „jego imię” staje się „ma na imię”.
• Odwrócenie miejsca zaimka nieokreślonego; przykład „Nie widziałem nikogo” staje się „Nie mam nikogo”.
• Frankowie-Comtois mają wiele eliptycznych wyrażeń w germańskim stylu, podobnie jak w Alzacji, na przykład „Czy idziesz z?” Zamiast "Czy idziesz ze mną?" Wyrażenie to jest również rozumiane w Alzacji (germanizm wynikający z „  Komm 'mit?  ”).
• Inna cecha szczególna: wyrażenie „oba” i jego pochodne (my dwoje…). Zamiast mówić „Obie”, powiemy: „Poszliśmy do kina zupełnie sami, Denise” lub „Zjedliśmy obie Françoise” (sugerowało Denise i ja, Françoise i ja).

Podobnie w przypadku słów „Mój syn i ja” lub „My dwoje”, po których następuje imię osoby, unikamy dodawania „i ja”, które pozostaje implikowane. Na przykład „Pewnego dnia we dwoje, mój brat Józef”.

Specjalne użycie przedrostków i przyrostków

• Użycie przedrostków jest również bardzo uderzające: czasowniki rozpoczynające się od re, wskazujące na powtórzenie, są częściej używane niż czasownik prosty, nawet jeśli te terminy wydają się synonimiczne. Znajdujemy w ten sposób między innymi:

RAVOIR: (v. Tr.) Naprawa. „Ta patelnia jest spalona; nie da się jej odzyskać ”.

REPLACE (SE): (v. Pron.) Zmiana. „Znowu się zmienił”.

CLARIFY (SE): (v. Pron.) Clear up. „Kiedy były ulewne deszcze, fontanna przeszkadzała, przez kilka dni żółkła, po czym się rozjaśniła”.

POSTĘPOWANIE: (w. Tr.) Raport (z nazwą przedmiotu) „Byłby to robotnik w domu młynarza, który szukałby ziarna i przyniósłby mąkę”.

RECROIRE (SE) (v. Pron.) Być pretensjonalnym, mieć wzniosłe wyobrażenie o sobie. „Cóż, możemy powiedzieć, że on to odtwarza!” "

REINTRI: (przym.) Pomarszczony. „To jabłko jest ponownie włożone”. Z łaciny „  Restingere  ”. Warianty: „raintri” lub „rintri”. Synonim: „żałował”.

REGUIRE: (patrz wtr.) Wylecz. „Za kilka dni otrzymasz”.

RELAVER: (v. Tr.) Wash. Zobacz „kartę ponownego prania”.

DO OPONY: (v. Tr.) Wysuszyć. „Ziemia jest osuszona, będziemy mogli orać”.

• Podobnie przyrostek „–ot” (żeński: „-otte”), który jest powszechnie używany jako zdrobnienie, jest bardzo rozpowszechniony nie tylko we Franche-Comté, ale także we wschodniej Francji (Jean staje się Jeannotem itp.). Ten sufiks tworzy wiele słów (attiot, chairotte, cramaillot, cudot, daubotte, narrotte, cancoillotte itp.).

Korzystanie z artykułów

Przedimek określony (the, the) jest używany przed nazwiskiem znanej osoby (Jean, Germaine…), w tym w rodzinie. W niektórych słowach ich płeć jest odwrócona, w Chapelle-des-Bois powiemy zimno, wąż, żmija.

Poszczególne przyimki

• À: (przyimek) Zamiast przyimka przed rzeczownikiem. Przykład: „La Sister à la Lucienne”. Popularne, bardzo powszechne w Franche-Comté.
• PO: (przygotowanie)

1. Over: jest używany w zwykły sposób, aby wyrazić przyczepność boczną (w przeciwieństwie do bycia powyżej lub poniżej). Przykład: „Klucz jest za zamkiem”, „Mam błoto po spodniach”, „etykieta jest za szybą”.
2. Potrafi wyrazić natychmiastowe działanie. Przykład: „Geneviève kończy pracę domową”. Zatrudnienie w wielu regionach, szczególnie częste w Franche-Comté.

• AT: (przygotowanie)

1. Plik. (po którym następuje nazwisko i czasownik w liczbie mnogiej). Przykład „Chez Bobillier przyszedł do nas wczoraj”. „Nie mogę zapomnieć porozmawiać o tym z Chezem Grandmanginem”.
2. Les [nasz] (po którym następuje zaimek osobowy) „Zaprosili mnie ze wszystkim do nas” = „wszyscy”.
3. Chez jest w pewnym sensie przekleństwem i staje się nieodłączną całością od nazwy własnej w wyrażeniu takim jak „Le poirier à chez Clément”. Możemy zrozumieć: „grusza z Clément”.

• PRZECIW: (przygotowanie) W kierunku „w kierunku…”. Przykład „Zmierzamy do Besançon”.
• OD: (przygotowanie)

1. De, du (sens przestrzenny). Przykład „spadł z wieży”.
2. Od czasu, w którym (po którym następuje przymiotnik z implikowanym czasownikiem). Przykład „Znam ją od młodości”.

• ON: (prep.)

1. W. Przykład „Jedź do Szwajcarii”, „T'es sur Besac”? ”.

• TO: (przygotowanie)

1. W pobliżu, w (z własnym nazwiskiem). „On jest w kierunku Paulette”. „Moja żona jest tutaj, jest przy mnie”. Z ruchem: „Poszedłem do klasy mojego ojca. Po przejściu na emeryturę poszedłem do MM. Bontemps i Melot, jego następcy ”.
2. Włączone (z nazwą rzeczy). "Ona stawia miskę mleka na wycieraczce."

Specyficzne przysłówki i spójniki

• BEAU: (przym. Pracownik przysł.) Dobrze, bardzo. Przykład „Siano jest dobrze wysuszone”.
• BEAU FAIRE DE (Y AVOIR): (loc. Czasownik) Jest ich wiele. Przykład „W tym roku fajnie jest robić ziemniaki”. "Cała ta sałatka, chcę bez względu na to, jak ją obieram!" "
• GOOD: (przysł.) Dużo. Przykład „Na mszy jest więcej ludzi”.
• OKAZJA, ŻE: (loc.) "Na szczęście to ...". Przykład „Widziałeś, co spada?” na szczęście wziąłem parasol! ”. Mówimy też „Wciąż powodzenia”: „Widzisz, cały czas pada! Wziąłem parasolkę, znowu szczęście! "
• HODIEU: (przysł.) Dzisiaj. Z łaciny „  hodie  ”.
• PRZECIWKO: bardzo blisko, „Połóż to przeciwko”.
• NIC: (przysł.) Wcale nie. „Całą noc nic nie spałem”.
• TAK DUŻO: (superlative przysł.) Tak, tak. "On jechał tak szybko."
• TANT (przysł.): Tyle, jeśli (z przym.) "Ona sprawiła, że ​​tak dużo widział".
• TANT BIEN: (loc. Adv.) Tyle. „Są ludzie, nasz nowy ksiądz, nie lubią go za bardzo”.
• SZYBKO: (przysł.) Szybko. „Szybko zmienia starą lampę na nową”.
• ZOBACZ: (przysł.) Wzmocnij czasownik. „Powiedz mi, zobacz”. Od łacińskiego „  verum  ”.

Używanie zaimków

Są takie same jak w klasycznym francuskim. Istnieją jednak dwie cechy szczególne:

Użycie „QUE” (zaimek względny), Powszechnie używane zamiast zaimka względnego. „To ty mi powiedziałeś”.

Zaimek osobowy trzeciej osoby zmienia się:

• I: (nazwa wł.)

1. On lub Oni. "Wyszedłem"
2. On lub oni. „Muszę nakarmić”. Wariant: „y”

• IL: (nazwa wł.) On lub ona. Może być używany bezkrytycznie w męskim i żeńskim. „Kot, którego urodził”.
• W Haut-Doubs używamy również bezpośredniego, neutralnego dopełnienia wokalicznego zaimka obiektowego -y- (przykład: „kiedy będę miał czas, zrobię to”).

Specyficzne użycie niektórych czasowników

• GO: (patrz int.)

1. Zostań (z nazwą). Go odgrywa rolę czasownika stanu. Przykład „Poszła na religijność”.
2. Idź znajdź, kup, odbierz ... kiedy po go następuje przyimek „do” i nazwa. Przykład „Idę na chleb”, „La Paulette poszła do jeżyn”.
3. Miej wypróżnienie (bezwzględnie pracownik).
4. Idź zięć.

• HAVE: (pomocniczy w.)

Używane zamiast pomocniczego, aby być w czasach złożonych z przeszłości. Przykład „Upadła”, „On został”. Po wyrażeniu „potrzebować” następuje czasownik oznaczający działanie w bezokoliczniku zamiast w formie biernej. Przykład „Trzeba przerobić kominek”, „Płytki trzeba umyć”

• ZRÓB: (v. Tr.)

1. Produkuj: "- Ile masz hektarów? „-„ Nadal robimy dwadzieścia ”
2. Hodowla zwierząt: „Zrobiliśmy dużo świń”
3. Przygotuj się: jeśli sprzedasz jajka, „zrobią ci tuzin”.

• WANT: (v. Tr.) To go (odpowiednik przyszłości), być na skraju (po którym następuje bezokolicznik). „Chce padać”, będzie padać. „Nie wiem, gdzie chce się skończyć”. „To nie chce być takie piękne”. „Biegacze chcą wysunąć język, aby iść w górę”.
• CHCĘ DOBRZE: (loc.)

1. Potęga (po której następuje bezokolicznik) „Niech ludzie mówią tyle, ile chcą, że chciał uzdrowić bez pomocy moich modlitw”. Zostawiam tych ateistów ich myślom, a moje, które są wierzącymi, zachowuję ”.
2. Idź (aby wyrazić bliską przyszłość) „Jeśli to będzie trwało, ona chce skończyć upadkiem”. Synonim: „Chcę”.

• WANT (NOT): Nie wolno. „Nie chcesz iść” („nie pójdziesz”).

Regionalna kultura francuska i Franche-Comté

Francuski dialekt w folklorze i tradycjach Comtoise

• Barbizier  : Legendarna postać bisontinskiego winiarza Crèche Comtoise
• Le Biou  : Festiwal obchodzony w Arbois obchodzony w pierwszą niedzielę września. Biou to olbrzymia kiść winogron złożona z setek kiści winogron ułożonych w poziome pasy na kratce na szczycie pięćdziesięciometrowego szczytu. Czterech winiarzy przenosi biou do kościoła, gdzie jest poświęcone, a następnie podnosi na szczyt nawy, gdzie pozostanie przez kilka tygodni. Ta bardzo stara tradycja prawdopodobnie odnosi się do epizodu gromady canaan, w numerach 13,23.
• Bousbot  : mieszkaniec dystryktu Battant , to nazwa pochodzenia patoise, co oznacza pchanie ropuchy w nawiązaniu do wyczynu broni mieszkańców dzielnicy, którzy odparli protestancki atak.
• Serek  : ser Franche Comté urodzony w Haute-Saône błędu produkcyjnego. Jest to ser topiony powstały na bazie metonu.
• W Fayes (lub usterek lub fouailles łaciński flokule ): a Faye jest długi kawałek drewna, która przechodzi przez Powiększanie i kończy się wielkim klubowym rozłamu we wszystkich kierunkach; w szczeliny wprowadzane są listwy z suchego drewna. Przygotowanie fajer rozpoczyna się z rocznym wyprzedzeniem, odkąd zostały rzeźbione. Powinny zapalać się szybko i łatwo oraz wolno palić. Podczas święta fayes, które jest świętem przesilenia zimowego na winiarskiej krainie, mieszkańcy wioski gromadzą się wokół wielkiego ognia, w którym zapalane są wróżki, a następnie, każdy we własnym tempie, rysują w nocy kółka, co nazywa się obracaniem Fayes. Święto obchodzone jest w Wigilię Bożego Narodzenia w Château-Chalon (Jura) oraz w wigilię Objawienia Pańskiego w Mouthier-Haute-Pierre (Doubs).
• La fruitière  : nabiał serowy, spółdzielnia. „Fruitières (lub stowarzyszenia zajmujące się produkcją tak zwanego sera Gruyère) są dość szczególne w górach Jura, chociaż sama produkcja jest oczywiście pochodzenia szwajcarskiego, jak sama nazwa wskazuje. "
• W gaudes  :
  • ziarna kukurydzy, stąd mąka kukurydziana.
  • tradycyjne danie w Franche-Comté.

Jest to owsianka z mąki kukurydzianej z grilla i dlatego różni się od włoskiej polenty. Gaudes byli jedną z podstaw diety Franche-Comté, będąc znani w Bresse i Burgundii. Kukurydza uprawiana jest we Franche-Comte w pierwszej połowie XVIII  wieku. Etymologia tego słowa jest wątpliwa: być może można je porównać do nazwy żółtej rośliny, la gaude.

W przemówieniu na spotkaniu Francs-Comtois w Paryżu w 1883 r. Pasteur powiedział: „To, co nam się tam podoba, oferujesz tutaj. Dajesz nam chwałę, tę regionalną potrawę o tak wielkiej pamięci, że podniosłeś ją na wysokość instytucji. „ Jesteśmy zjadaczami gaudes”, mówi ballada Franche-Comté, ale „gaudes eaters” zastosowane do Franche-Comté jest często pejoratywne, a czasem dodaje: „mają za żółtym kolorem”.

Pewna liczba wyrażeń lub powiedzeń przywołuje to tak cenione danie: „wielki, pełen blasku” jest odpowiednikiem tego, co gdzie indziej nazywamy „wielkim pełnym zupy”; „Piau (skóra) blady” opisuje osobę o żółtej, pomarszczonej twarzy. „Jest jak skóra kajdanek, powraca do siedmiu razy” oznacza „marnuje mój czas”. „Przywrócić skórę do normy” to „naprawić firmę”. „Wysadzić w powietrze” to „chrapać”.

• Lacuzon  : Lacuzon, bohater regionu Franche-Comté w dziesięcioletniej wojnie z Francuzami, jego imię oznacza zaniepokojenie z powodu jego niepokoju lub zamyślenia. Słowo to jest poświadczone w starofrancuskim jako „cusanse”.
• Maja  (nm) maj biegun. „W krainie Montbéliard symbolicznych gałęzie drzew umieszczone w przedniej części domach młodych dziewcząt do małżeństwa, do 1 st kwiecień i wybrane z różnych gatunków: najbardziej utytułowanych głogu, buk; do dumnych, którzy chodzą kaczkami i dumnie kroczą po osice, która drży przy najmniejszym oddechu; dla zbyt oswojonej młodzieży - wiśni, drzewa łatwo dostępnego; dla słabych i bez woli bardziej ochłodzona; na znak szyderstwa zawiniątko przywiązane na końcu słupa do takiego, którym nikt nie raczył się zająć ” . W pewnym sensie tę tradycję podsumowuje powiedzenie: „Jodła, kurwa, altana, ładne, rozwidlone drewno, wdrapaliśmy się na nie” .

• Meton (lub metton): zsiadłe mleko odtłuszczone ogrzewa, który jest ugotowany i przesączono ją i dociskamy przed umieszczeniem w misce, w którym kilka dni pozostawiono do wyrośnięcia.

Kiedy metton zmieni kolor na złocistożółty, jest gotowy do zrobienia cancoillotte. Następnie topi się na małym ogniu z niewielką ilością wody, masła i soli, regularnie mieszając. Po zdjęciu z ognia dodaje się do niego kawałek masła, co nadaje mu złocisty i pomarszczony wygląd.

Zobacz tę piosenkę z Franche-Comté: „aby metton był dobrze zgniły / pod kołdrą u stóp Twojego łóżka / w pobliżu termoforu / zainstalowałeś go tam na chwilę / stopił się i masz / kajak”

• La Racontotte  : zabawna krótka historia opowiedziana wieczorem, to także nazwa przeglądu kultury Franc-Comtoise.
• La Vouivre  : według Charlesa Beauquiera, vuivre Vouivre, sf - Wicked woman, screaming.

Wiwerna to także fantastyczny wąż z popularnych legend hrabstwa. Na czole nosi karbunkuł. Jest więc fantastyczną istotą, rodzajem wróżki, która żyje w pobliżu stawów i urzeka duchy ludzi. „Te wiwerny, które kąpią się w strumieniach i które przed wejściem do wody umieszczają na trawie duży karbunkuł, który noszą na czole jak świecące oko” . Marcel Aymé zatytułował jedną ze swoich powieści La Vouivre .

Etymologia: to słowo jest formą „żmii”. „Vipera”, „vuivre” (vouivre). Starofrancuski „żyć”. Vipera utworzyła również „wurm” (fantastyczny wąż ze średniowiecza), jak „vespa” dała „osę”. Litery „g” i „v” zastępują się nawzajem.

• Wskazówka  : (nm) duży kominek.

W jurze drewniana dysza ma kształt piramidalnego pnia, który całkowicie zakrywa pomieszczenie, o planie kwadratu zamkniętym dwiema ścianami i dwiema ściankami działowymi. Pod jedną ze ścian rozpalamy ogień na ziemi. W przestrzeni nad kominkiem wędzimy mięso i wędliny z Val de Morteau.

„W tle wznosiła się dysza, ogromny wiejski komin o powierzchni 4  m 2 u podstawy, zwężający się u góry w formie piramidy, otwierany i formowany przez dwie przegubowe deski, zamykający ruchomy dach na grzbiet, który był manewrowany od wewnątrz za pomocą długiego sznurka utwardzonego, czarniawego konopi. " Słowo jest potwierdzone przez wizerunkiem 1595 oraz teksty XVII -tego  wieku, które w 1678 roku podróż z włoskiego kupca z Paryża do Pizy, który opisuje Tuyé na inn des Rousses.

Ze starofrancuskiego „tuel”, wariant: „zabity”.

Regionalny język francuski i literatura