Foedus Cassianum (po francusku: „Traktat Cassius”) to traktat, który odnawia przymierze między Rzymianami i łacinników w 493 pne. AD , po zwycięstwie Rzymian w bitwie nad jeziorem Regilla i prowadzi do ponownego włączenia Rzymu do Ligi Łacińskiej . Jest śledzony w roku 486 pne. AD przez foedus Hernicum Hernici łączenia Roman łaciński sojusz do czynienia z coraz większą presją ze Wolsków i Aequi całej V -tego wieku pne. J.-C.
W Rzymie przejście między monarchią a republiką skutkuje osłabieniem zarówno wewnętrznie konfliktu rozkazów , jak i na zewnątrz wojny przeciwko Łacinom.
Przejście od systemu monarchicznego do nowego systemu oligarchicznego nastąpiło ze szkodą dla plebsu i wkrótce pojawiło się silne napięcie między patrycjuszami (głównie pochodzenia rzymskiego i sabińskiego) a plebejuszami (zdecydowana większość pochodzenia łacińskiego). Ci ostatni nie mogą już dłużej znieść wykluczenia z zarządzania miastem, kolegiami religijnymi i innymi magistratami. Napięcia te powodują pierwszą secesję plebsu, która kończy się ustanowieniem trybunów plebsu w 493 pne. J.-C.
Jednocześnie Łacinnicy wykorzystują osłabienie Rzymu do obrony sprawy wypędzonych z Rzymu Tarquinów . Zebrawszy wojsko, Latynosi maszerują przeciwko Rzymianom. Ci ostatni wyznaczają dyktatora, który im wychodzi na spotkanie. Wojna, która wybuchła między Rzymem a Latynosami, zakończyła się bitwą nad jeziorem Regilla, w której rzymski dyktator Aulus Postumius Albus zmierzył się z głównymi łacińskimi generałami, w tym Oktawiuszem Mamiliuszem i Sekstusem Tarquinem . Bitwę wygrali Rzymianie, a Łacinnicy wkrótce wysłali do Rzymu ambasadorów, którzy poinformowali Senat o ich kapitulacji ( deditio ). Traktat, pierwszy foedus przyznany przez Rzym, odnotowuje kapitulację i kładzie kres wojnie, pozwalając Rzymowi na powrót do ligi po wypędzeniu Tarquinów .
Traktat został podpisany w 493 pne. AD po dwóch latach negocjacji, podczas konsulatu z Spurius Cassius Vecellinus i Postumius Cominius Auruncus . Ten ostatni, który prowadził kampanię przeciwko Volscian , nie był obecny w Rzymie podczas podpisywania. Tradycja przypisuje podpisanie traktatu z ambasadorami łacińskimi jedynemu Spuriusowi Kasjuszowi, od którego traktat wziął swoją nazwę. Pod koniec tych negocjacji fœdus æquum , „traktat między równymi”, nie zastępuje Rzymu równą mocą z każdym członkiem Ligi, ale ze wszystkimi trzydziestoma miastami ligi, co daje mu bardzo korzystną pozycję.
Dionizy z Halikarnasu podaje listę dwudziestu dziewięciu łacińskich miast, z którymi Rzym zawarł traktat , w porządku alfabetycznym . Ta lista jest następująca:
„Ci, którzy podpisali traktat i który dołączył do ligi byli posłowie Ardea , Aricia , Bovillae , Bubentum , Cora , Carventum , Circeii , Corioli , Corbio , Cabum , z Fortinea , z Gabii , z Laurentum , z Lanuvium , z Lavinium , od Labici , o Nomentum , o Norba , o Praeneste , o Pedum , o Querquetula , o Satricum , o Scaptia , o SETIA , o Tibur , o Tusculum , o Tolerium , Tellenae i Velitrae . "
- Dionizy z Halikarnasu, Roman Antiquities , księga V, 61, 2-3.
W swoich Starożytności rzymskie Dionizy z Halikarnasu również podsumowuje tekst foedus .
„Oto artykuły tego traktatu. „Niech będzie wieczny pokój między Rzymianami i wszystkimi miastami Latynosów, dopóki niebo i ziemia pozostaną w tej samej sytuacji. Niech nigdy nie toczą ze sobą wojny, aby nie wzbudzali obcych wrogów i nigdy nie pozwalali przejść przez swoje ziemie tym, którzy będą toczyć wojnę z jednym lub drugim z dwóch narodów. Niech całą swoją mocą pomogą jednemu z dwóch narodów, który będzie toczył wojnę na swoich rękach, i niech podzielą między siebie łupy i łupy wrogów, gdy toczyli wojnę wspólnym kosztem, że sprawy poszczególne umowy są rozwiązane w ciągu dziesięciu dni przed sądem tych dwóch narodów, w których umowa została zawarta i zawarta. Nie wolno dodawać ani dodawać niczego do niniejszego traktatu, chyba że za zgodą wszystkich Rzymian i wszystkich Latynosów. Takie są artykuły traktatu zawartego między Rzymianami i Latynosami. Potwierdzili to, składając przysięgę na święte rzeczy. "
- Dionizy z Halikarnasu, Starożytności rzymskie , księga V, XI, 3.
Ten raport greckiego historyka jest z pewnością parafrazą literacką i nie należy go przyjmować za dobrą monetę. Klauzule traktatu można podsumować jako ustanowienie wiecznego pokoju między stronami, wzajemną pomoc w razie wojny, równy podział łupów wojennych, naprzemienne dowodzenie wojskowe oraz ponowne potwierdzenie i kodyfikację zasad wojny. oraz prawa prywatne, które rządzą organizacją federalną. Liwiusza stwierdza, że traktat pozostawia stronom swobodę angażowania się w wojny bez jednomyślnej zgody.
W rzeczywistości przewaga militarna, którą Rzymianie zdobyli dzięki zwycięstwu w bitwie nad jeziorem Regilla, oraz demograficzne znaczenie Rzymu w porównaniu z innymi miastami, dają mu rolę wyraźnie wyższą od innych członków ligi. Teoretycznie traktat stanowi, że dowodzenie armią federalną odbywa się naprzemiennie, ale w praktyce wydaje się, że to polecenie częściej przypada Rzymianom.
W czasach Cycerona tekst foedus jest wyświetlany na Comitium , wygrawerowany archaicznymi znakami na kolumnie z brązu umieszczonej za Rostrą . Ta kolumna z pewnością znika po przebudowie Forum Romanum przez Sylla .
„Kto nie wie, że pod konsulatem Spuriusa Kasjusza i Kominiusza Postumusa zawarty został traktat ze wszystkimi Latynosami? Pamiętamy, że traktat ten został ostatnio wyryty na mosiężnej kolumnie i umieszczony za mównicami. "
- Cicero, For Balbus , XXIII.
Dwa wyrażenia zaczerpnięte z foedus są pobierane przez Festus , z których jeden jest dla wejścia Nancitor w jego słowniku znaczenia verborum : pecuniam Quis nancitor, habeto ( „ten, kto bierze bydło to będzie właścicielem”). W swoich obrotów, wydają współczesnych tekstów pisanie prawa tabelach Dwunastu dnia połowy V th wieku przed naszą erą. AD , co pozostaje zgodne z tradycyjnym datowaniem traktatu.
Volsci i Aurunces tłum granice Ligi Łacińskiej i wspólne wrogów z Republiki Rzymskiej . Odnowienie sojuszu umożliwia stworzenie pierścienia ochronnego przeciwko tym górskim plemionom. Kilka lat później, w 486 pne. BC , podczas konsulatu Spurius Cassius i Proculus Verginius , Rzym zawarł podobny traktat z Hernici ( Foedus Hernicum ), chroniąc najazdy Volscian i eques . Według Liwiusza Hernicowie oddają w zamian dwie trzecie swojego terytorium. Dionizy z Halikarnasu mówi o traktacie z takimi samymi warunkami jak poprzedni z Łacinami, transkrybowanym słowo w słowo. Współcześni historycy zachować ideę sojuszu wojskowego równych pomiędzy Hernics i łacinników . To fundamentalny moment w historii Rzymu, ponieważ ten potrójny sojusz zawarty jest wokół Rzymu.
Ponowna integracja Rzymu z Ligą jako odrębnego państwa, traktującego na równych zasadach ze wszystkimi pozostałymi członkami, pozwala Rzymianom na wzmocnienie ich autonomii w Lacjum. Z biegiem czasu ich polityka zagraniczna w coraz mniejszym stopniu uwzględnia postanowienia traktatu. Z drugiej strony w końcu interpretują opór Łacinników wobec ich próby narzucenia zwierzchnictwa Rzymu jako naruszenie traktatu, legitymizując w ten sposób ich represyjne działania. Łaciński League została ostatecznie rozpuszcza się w 338 pne. AD pod koniec wojny łacińskiej . Niemniej foedus cassianum oficjalnie obowiązywał aż do wojny społecznej w 90 rpne. J.-C.