Daphne , op. 82, TrV 272, to bukoliczna tragedia Richarda Straussa na podstawie libretta Josepha Gregora . Tojużtrzynasta opera Straussa. Daphné poprzedza Die Liebe der Danae (Miłość Danae), której libretto również napisali Joseph Gregor i Capriccio .
Utwór powstawał w latach 1936 i 1937 , prawykonany w Dreźnie pod dyrekcją Karla Böhma le15 października 1938. To druga po Friedenstagu z trzech oper napisanych we współpracy z Josephem Gregorem. Ten ostatni był librecistą, który domyślnie zasugerował Straussowi Stefan Zweig po tym, jak romans rozpoczął się w momencie powstania Die Schweigsame Frau . Po wycofaniu plakatu po czterech przedstawieniach opery, której libretto napisał Zweig, Straussowi zakazano wszelkiej wspólnej działalności z autorem uznanym za Żyda. Jego przypadek wzbudził nieufność reżimu, który mimo wszystko zamierzał użyć kompozytora o międzynarodowej renomie jako folii.
Argument, koncentruje się na psychologii mitologicznego charakteru z Daphne , jest luźno inspirowany Metamorfozy z Owidiusza i, w mniejszym stopniu, pożycza od Bachantek z Eurypidesa . Błędem byłoby uważać, że libretto jest dziełem samego Gregora, biorąc pod uwagę daleko idące zmiany dokonane na prośbę Straussa i zalecenia poczynione przez Zweiga w korespondencji z Gregorem.
Współpraca Straussa i Gregora rozpoczyna się spotkaniem w Berchtesgaden w dniu7 lipca 1935gdzie czteroletni plan pracy obejmujący Friedenstag , Daphne , Die Liebe der Danae został najwyraźniej zdefiniowany na podstawie sześciu projektów przedstawionych przez Gregora, według tego ostatniego. Daphne oryginalny scenariusz został napisany we wczesnym latem 1935 roku pod wpływem wizji litografii przez Théodore Chassériau na temat Apollo i Daphne . Pod koniec sierpnia Gregor ukończył pierwszą z trzech wersji libretta napisanych do lata 1937 r. , Do których Stefan Zweig skrytykował m.in.3 września 1935. Ten pierwszy libretto, jak w scenariuszu początkowo sformułowane, sprawia, że Daphne nieco wtórną postać działając ostateczną przemianę Daphne pod drzewem laurowym w środku chóru, z którego wyłaniają się pojedyncze głosy Pénée i Gai , które muszą być punkt kulminacyjny opera, a Zweig uważa, że brakuje jej z dramatycznego punktu widzenia. Zweig sugeruje, że należy skupić się na procesie transformacji Daphne, który nie powinien być już komentowany jednocześnie przez chór, ale całkowicie powierzony izolowanym głosom:
„Drugą modyfikacją, którą chciałbym wam zasugerować, byłoby to, że podczas chóru, kiedy następuje cud, a Daphne przekształca się w drzewo (pokazujesz chórowi podziwiając dokonany cud), reprezentujesz izolowanymi głosami ten cud w jego brzmieniu stają się progresywne, aby widz mógł tego doświadczyć w tym samym czasie, abyśmy mogli jakoś ich oczami zobaczyć rosnące drzewo. "
- (Tłumaczenie: B. Banoun, Strauss / Zweig: Correspondence )
Jeśli chodzi o tę pierwszą wersję libretta, Strauss uważa, że jest ona „pełna słów, banałów nauczyciela, bez skupiania się na jednym celu; żadnego chwytającego konfliktu międzyludzkiego ”. Druga wersja libretta została przekazana Straussowi w styczniu 1936 roku . Chociaż zachowany jest ostatni refren, nowy tekst Gregora wzywa do lepszej artykulacji poprzez muzykę transformacji Daphne. Ale Strauss uważa to za zbyt literackie i sam zrobi cięcia. To właśnie dyrygent Clemens Krauss - przyszły współpracownik w genezie Capriccia - w ostateczności zwrócił się przez kompozytora do sugestii skierowanych do Gregora, stał się źródłem trzeciej i ostatniej wersji libretta przedstawionej Straussowi wKwiecień 1936. Od tego momentu Strauss zaczął komponować operę, nie wspominając jednak o tym utworze w korespondencji przez kilka miesięcy. Wiosną 1937 roku Strauss doszedł do ostatniej sceny. Krauss jest ponownie konsultowany ze względu na trudności napotkane przez kompozytora w kontakcie z tekstem Gregora. Straussa interesuje przede wszystkim sama przemiana: uważa, że pieśń chóru do przemieniającej się w drzewo Daphne to dramatyczny nonsens. Przyjęte rozwiązanie będzie polegać na stopniowym zanikaniu głosu Daphne, z coraz mniejszą ilością słów i wreszcie końcową wokalizowaną melodią bez słów, na orkiestrowej stronie, która jako jedyna będzie opisywać przemianę.
Rola | Zarejestrować | Utworzenie w Dreźnie w dniu15 października 1938 (Karl Böhm, red.) |
---|---|---|
Peneios ( Peneius ), rybak | Niska | Sven Nilsson |
Gaja ( Gaia ), jego żona | kontralt | Helene Jung |
Daphne ( Daphné ), ich córka | sopran | Margarete Teschemacher |
Leukippos ( Leucippus ), pasterz | tenor | Martin Kremer |
Apollo ( Apollo ) | tenor | Torsten Ralf |
Czterech pasterzy | baryton, tenor, bas | |
Dwie pokojówki | soprany |
3 flety (w tym piccolo ), 2 oboje , róg angielski , 2 klarnety w A, klarnet w C, róg basetowy , klarnet basowy (w A), 3 fagoty , kontrabason , 4 rogi , 3 trąbki , 3 puzony , tuba , kotły , bęben basowy , cymbały , trójkąt , tamburyn , 2 harfy , 16 pierwszych skrzypiec , 16 drugich skrzypiec, 12 altówek , 10 wiolonczel , 8 kontrabasów . Na scenie: organy , alforn .
Jeśli późno dzieło Straussa nie wydaje się zwolennikiem wskazania na Völkisch ideologii z narodowym socjalizmem , to jest oczywiste, że wyidealizowany i niemal naiwny wizją starożytnej Grecji , która wyraża się poprzez klasycyzm z dań zarówno liryczne i udoskonalane przez echa Daphne, zapewne mimowolnie , pewne estetyczne ideały panującej władzy. W dniu19 października 1942, Joseph Goebbels zauważa w swoim dzienniku:
„Wieczorem jestem na przedstawieniu sielskiej tragedii Daphne Richarda Straussa. Tu znów mogę podziwiać genialną reżyserię Hartmanna, wspaniałe dekoracje Sieverta i niezwykłą reżyserię Clemensa Kraussa. Clemensowi Kraussowi udało się wyczynem siłowym podnieść w stosunkowo krótkim czasie całkowicie podupadającą Münchener Orchestre do przyzwoitej wysokości. Jestem zdumiony muzyczną finezją Daphné, dojrzałego dzieła Richarda Straussa. Nie wierzyłem już, że jest zdolny do takich dźwięków. Akcja też jest ładna i czytelna. Prowadzenie melodyczne przewyższa wiele wczesnych dzieł lub dzieł ze środkowego okresu Richarda Straussa. Wygląda na to, że w wieku prawie osiemdziesięciu lat wciąż przeżywał nowy okres twórczy. Bardzo melodyjnie w tym utworze z pewnością przypomina mi wcześniejsze utwory. Robi coś w rodzaju gulaszu. W każdym razie wśród jego następców nie ma ani jednego, który osiągnąłby tak potężny wybuch orkiestracji i melodyjności. "
Gerhard Splitt w swoim wysoce kontrowersyjnym studium z lat 80. XX wieku na temat okresu narodowego socjalizmu Straussa powraca do elementów niewinności estetycznej, które mogłyby sprzyjać pewnemu ożywieniu politycznemu bez angażowania się kompozytora w ideologię.