| Kaszubska Kaszëbizna | |
| Kraj | Polska |
|---|---|
| Region | Pomorze Wschodnie ( Kaszuby ) |
| Liczba głośników | 60 000 |
| Typologia | SVO , fleksja , biernik , intensywność akcentowana |
| Klasyfikacja według rodziny | |
| Status oficjalny | |
| Oficjalny język | Regionalnie: |
| Zarządzane przez | Rada Języka Kaszubskiego |
| Kody języków | |
| ISO 639-2 | csb |
| ISO 639-3 | csb |
| IETF | csb |
| Linguasphere | 53-AAA-cb |
| WALS | ksu |
| Glottolog | kash1274 |
| Próba | |
| Artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ( patrz tekst w języku francuskim ) Wszëtczi lëdze rodzą sã wòlny ë równy w swòji czëstnoce ë swòjich prawach. Mają òni dostóne rozëm ë sëmienié i temù przënôlégô jima pòstãpòwac z drëdzima w dëchù bratélstwa. |
|
Kaszubski lub kaszubski (autonym: kaszëbizna lub kaszëbsczi jãzëk ) to język z grupy słowiańskiej z rodziny języków indoeuropejskich . Kaszubskie słowo pochodzi od kaszubskiego określenia płaszcza noszonego przez Kaszubów . Jednak nie ma zgody co do tego wyjaśnienia (patrz Pochodzenie nazwy ).
Będąc częścią północno-zachodniej gałęzi języków słowiańskich, jest jedynym językiem pomorskim nadal rzeczywiście używanym, pozostałe ( Połabskie , Słowackie lub Staropomorskie , języki słowiańskich plemion Pomorza Zachodniego po obu stronach i innych nad Odrą ), które są wymarłymi językami . Kaszuby prawie zniknęły z powodu kolejnych niemieckich, a potem polskich polityk asymilacyjnych (zwłaszcza w okresie powojennego reżimu komunistycznego).
W The Drum niemiecki pisarz Günter Grass opisuje, jak matka i wujek bohatera Oskara Matzeratha musieli ćwiczyć swój język niemal potajemnie.
Język kaszubski jest używany w północnej Polsce w części województwa pomorskiego („ziemia nad morzem”), na zachód od aglomeracji gdańskiej . Stosowanie języka kaszubskiego jest stosunkowo częste w kantonach Gdańska ( Gduńsk ), Gdyni ( Gdiniô ) Wejherowa ( Wejrowò ), Pucka ( Puck ), Lęborka ( Lãbòrg ) Bytowa ( Bëtowò ) Kartuz ( Kartuzë ) Kościerzyny ( Kòscérzna ) i Chojnic ( Chòjnice) ).
Kaszubi nie mają statusu mniejszości narodowej czy etnicznej, ale grupy językowej, Kaszuby nigdy nie istniały politycznie, nawet jako region autonomiczny. Od 250 do 300 tysięcy ludzi mówi po kaszubsku lub go rozumie. W domu posługuje się nim około 60 000 osób, najczęściej na wsi, ale liczba osób należących do ruchu kulturalnego Kaszub jest większa, około pół miliona mieszkańców. Lokalne administracje mogą używać kaszubskiego, od 2005 r., Wyłącznie jako języka uzupełniającego do oficjalnego języka polskiego .
Kaszubski jest podobny do staropolskiego i zachował z niego wiele słów i fonemów . Z drugiej strony, wbrew powszechnej opinii, język kaszubski włączył do swojego słownika tylko 5% niemieckich słów , a zapożyczenia te są często stare i powszechne w języku polskim.
Chociaż istnieje wiele lokalnych dialektów kaszubskiego (prawie każdy kanton ma swój własny dialekt), można rozróżnić północno-kaszubski i południowo-kaszubski.
Pisemny kaszubski jest zbliżony do polskiego ze względu na zapożyczenie słownictwa i podobną składnię. W literaturze kaszubskiej zastosowań, od XV -go wieku , w alfabecie łacińskim , według polskiego modelu.
Z drugiej strony mówiony kaszubski różni się bardzo wyraźnie od polskiego, z istotnymi różnicami między fonemami, stosowaniem przyimków, słownictwem, słowotwórstwem i deklinacjami. Zasady akcentowania są również bardzo różne, na przykład upadek samogłosek w sylabach nieakcentowanych. Różnice fonetyczne są takie, że Polak nie od razu rozumie język kaszubski, co wydaje mu się trudne, i łatwiej rozumie inne języki słowiańskie, takie jak słowacki czy czeski .
Kaszubskiego uczy się w około 50 szkołach podstawowych i 10 liceach, a około 6000 uczniów uczy się tego języka. Od 2005 roku kaszubski jest przedmiotem fakultatywnym w maturze (odpowiednik matury francuskiej).
Niemiecki językoznawca z Meklemburgii , Friedrich Lorentz ( 1870 - 1937 ), przeprowadził ważne badania nad językiem i opublikował kilka prac z zakresu ortografii i gramatyki oraz słownik języka kaszubsko-pomorskiego. Polski językoznawca z Krakowa Stefan Ramułt ( 1859 - 1913 ) wydał książkę na ten sam temat.
| list | A a | Ą ą | ZA | B b | CC | D d | E e | É é | Ë ë | F f | G g | H h | Ja ja | Nie słowo | K k | L l | Ł ł |
| wymowa ( IPA ) | ɐ | õ | w | b | ts | re | ɛ | mi | ə | fa | sol | x | ɪ-i | jot | k | l | w |
| list | M m | N n | Ń ń | O o | Ò ò | Ó ó | Och, och | P p | R r | S s | T t | U u | Ù ù | W W | Y y | Z z | Ż ż |
| wymowa ( IPA ) | m | nie | ɲ | ɔ | wɛ | o | œ / ɒ | p | r | s | t | ʊ-u | ɥi-wy | v | ɪ-i | z | ʒ |
| litery | Ch ch | Cz cz | Dz dz | Dż dż | Rz rz | Sz sz | |||||||||||
| wymowa ( IPA ) | x | tʃ | dz | dʒ | ʒ | ʃ | |||||||||||