Yaka (ludzie)

Yaka Opis tego obrazu, również skomentowany poniżej Podrzędny Bayaka nośniki soli (na początku XX p  wieku).

Znaczące populacje według regionu
Demokratyczna Republika Konga 933 000
Angola 133 000
Ogół populacji 1,035 000
Inny
Języki jaka

Yaka to ludność Bantu z Afryki Środkowej żyje głównie w południowo-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga , także w północno-wschodniej części Angoli .

Etnonimia

W zależności od źródeł i kontekstu znajdziemy następujące warianty: Ayaka, Bayaka, Bayéké, Djakka, Giaka, Iaca, Iaka, Jaga, Jaca, Joca, Mayaka, Ngiaka, Yagga, Yakas.

Populacja

Szacuje się, że populacja Yaka w Demokratycznej Republice Konga wynosi od 300 000 do 400 000, ale osoby mówiące jaka są liczniejsze.

W 1930 roku o. Michel Planquaert oszacował tę populację na 300 000 dusz. W 1964 roku Jacques Denis przeprowadził badanie etnodemograficzne i doszedł do tego samego oszacowania. W 1984 r. antropolog René Devisch podjął tę samą liczbę i wskazał, że według szacunków misjonarzy prognozy wzrostu ustalone przez J. Denisa na podstawie jego ankiety nie uwzględniały pogorszenia stanu zdrowia. exodus ze wsi. We wszystkich ostatnich pracach dotyczących tej populacji liczba mieszkańców pozostaje stabilna, to znaczy rzędu 300 000. Dyrektorium Kościoła Katolickiego w DRK z lat 1993-1994 podaje liczbę 400 027, ale według Nkelenge Hilaire'a Mitendo w 2003 r. kontekst nie dostarcza wiarygodnych danych.

Język

Posługują się Yaka , językiem bantu, którego liczbę użytkowników oszacowano na 900 000 w 2000 r.: 700 000 w Demokratycznej Republice Konga i 200 000 w Angoli.

Historia

Ważną rolę w sytuacji, która na przełomie XVII i XVII wieku doprowadziła do zerwania handlu trójkątnego , odegrali Yaka, lud Bantu . Zarówno opisywani jako rolnicy, jak i wędrowni najazdy , z powodzeniem rozpoczęli ofensywę na swoich sąsiadów Kongo , przybrzeżną grupę etniczną, która już kontaktowała się z Europejczykami. Po zdobyciu Mbanza Kongo, stolicy Konga w 1568 roku, zostali ostatecznie odepchnięci i podporządkowani przez Kongi. Powstaje pytanie, ile miało wstrząsnąć prawie 4-milionowym narodem. Uciekając się do ich regionu pochodzenia zostanie ostatecznie przedstawiony przez Lunda całym XVIII th  wieku; Lunda Kwango przybył pod koniec XVII XX  wieku i znajduje się na terenie populacje jest częścią Królestwo Kongo . Odzyskaniu niepodległości przez krótki czas w XIX th  wieku, pozostali mimo oryginalnego króla Lunda, kiamfu . To było do końca XIX -tego  wieku, że Yaka są niezależne od machinacji armii kolonialnej, z Sił Publique . Monoemugi za armia składa się z Yaka łuczników znanych rytualny kanibalizm wykonać na ich pokonanych wrogów. Było kilka grup Jagów, a mianowicie tych, którzy najechali Mbanza Kongo w 1568 roku, Imbangalas itp. Słowo Jaga dla Portugalczyków oznaczało włóczęgę i bez pochodzenia. Słowo „Jaga” byłoby deformacją kongijskiego słowa „Yaka”, Yaka to tytuł honorowy nadawany wojownikom Królestwa Kongo. Słowo to możemy znaleźć w następującym zdaniu z Kongo potomków M'panzu: „Beto, mayaka mbata; mayaka mpunza, mayaka mbele. " (Tłumaczenie:" My, łapiemy ciosy, strzały i miecze. "). Czasownik Kuyaka w Kikongo oznacza łapanie w locie.

Geopolityka Yaka

Yaka to jednorodni, zdyscyplinowani, pracowici i wojowniczy ludzie, którzy okupują płaskowyże Kwango na południowym zachodzie Demokratycznej Republiki Konga.

Są to głównie rolnicy, którzy uprawiają maniok , orzeszki ziemne , pochrzyn , dynię, kukurydzę, fasolę, kawę robusta oraz hodują drób i drobny inwentarz. Są również dobrymi myśliwymi na polanach i lasach rzek Kwango i Wamba . Kwango, podobnie jak Kwilu, są rezerwuarami żywności miasta Kinszasy .

Zwyczajowo królestwo Yaka jest monarchią patriarchalną rządzoną przez kiamfu, którego władza kończy się dopiero wraz z jego śmiercią. Towarzyszy mu kilku współpracowników, którzy są zwyczajowymi wodzami z lennami do rządzenia i którzy czasami mają ten sam rodowód co on. Dotyczy to zwłaszcza Swa Mbangi, Swa Munene, Swa Lukuni, Mulopo Ndindi, Muni Ngundy, Muni Kazembe, Muni Ngulu i Pelende Nkhobo. Niektórzy z tych wodzów mają prawo do dziedziczenia i wstąpienia na tron.

Administracyjnie Yaka zajmują 3 z 5 terytoriów tworzących Kwango, w szczególności Kasongo-Lunda, Kenge i Popo-Kabaka, a ich demografia wynosi około 2 milionów mieszkańców. Sąsiadują z Sukus , Tchokwés , Lundas , Baholos , Bambatas i Balemfus .

Jeśli chodzi o administrację kościelną, dwie diecezje katolickie dzielą świat Yaka: diecezje Popo-Kabaka i Kenge. Ośrodki szkolenia intelektualnego, które utworzyły elitę Kwango, to Normalna Szkoła Imbela i Ntemo ex-Saint-Paul College (ojców jezuitów ) w Kasongo-Lunda.

Co więcej, Yaka często migrowali do Kinszasy w wyniku exodusu ze wsi . Reprezentowaliby jedną czwartą populacji Kinszasy. Z tego powodu często rekrutuje się gubernatora i wicegubernatorów miasta Kinszasa (Kibabu Madiata Nzau, Mbemba Fundu, André Kimbuta). Yakas są w większości w następujących gminach i okręgach Kinszasy: Masina, Kimbanseke (dystrykt Kingasani), Bumbu, Ngaba, Mbanza-Lemba, Camp Luka, Kisenso, Kingabwa, Nsele, Mikonga i Mpassa.

Kultura

Uwagi i referencje

  1. Źródło RAMEAU , BnF [1]
  2. M. Plancquaert, Tajne stowarzyszenia wśród Bayaka , Imprimerie J. Kuyl-Otto, Louvain, 1930, 131 s.
  3. Jacques Denis, Les Yaka du Kwango: wkład w badania etnodemograficzne , Królewskie Muzeum Afryki Środkowej , Tervuren (Belgia), 1964, 107 s.
  4. Renaat Devisch, Odtworzyć kobietę: semantyczna manipulacja sytuacją niepłodności wśród Yaka z Zairu , D. Reimer, Berlin 1984, s. 198. ( ISBN  3496007516 )
  5. Nkelenge Hilaire Mitendo, Ku sakramentalnemu murzyńskiemu systemowi afrykańskiemu: analiza koncepcji umów sojuszniczych stosowanych do małżeństwa , Academic Press, Freiburg, 2003, s. 36 ( ISBN  2-8271-0969-7 )
  6. (en) Plik językowy[yaf] w lingwistycznej  bazie danych Ethnologue .
  7. Marc Kapend, Kim są ludzie Muyaka lub Yaka . W: Kongo Kinszasa Kultura Kongijska Biblioteka Naszych Dni , 2012, s.  6–11 .
  8. P. d'Avity, Ogólny opis Afryki, drugiej części świata ze wszystkimi jej imperiami, królestwami, państwami i republikami, s. 468, Laurent Cottereau, Paryż, 1643.
  9. Oliver, Roland i Anthony Atmore: „Średniowieczna Afryka, 1250-1800”, Cambridge University Press, 2001
  10. John K. Thornton, Zmartwychwstanie dla Jagi. W: Cahiers d'Études africaines , 1978, s.   223-227.
  11. Anthony Appiah i Henry Louis Gates, Encyklopedia Afryki , Oxford University Press ,2010, 1392  s. ( ISBN  978-0-19-533770-9 , czytaj online ) , s.  616
  12. Roland Anthony Oliver i Anthony Atmore, Medieval Africa, 1250-1800 , Cambridge University Press ,2001, 172–173  s. ( ISBN  978-0-521-79372-8 , czytaj online )
  13. John K. Thornton, A History of West Central Africa to 1850 , Cambridge University Press, 2020.
  14. „  MATKI ZAŁOŻENIA NARODU Kongo – MBOKAMOSIKA  ” na MBOKAMOSIKA (dostęp 16 października 2020 r . ) .
  15. Zobacz tezę Madiangungu L. Kikuty, Historyczne środowisko misyjnej ewangelizacji jezuitów wśród Yaka Middle Kwango w starej misji Kwango (1893-1935) , Rzym, 2001
  16. Muzeum Dziecięce w Indianapolis
  17. Zamek Sforzów
  18. Królewskie Muzeum Afryki Środkowej
  19. Muzeum Rietberg


Bibliografia

Literatura ustna

Studia

Zobacz również

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne