Królestwo Konga

Królestwo Kongo
Kongo dia Ntotila

1390 - 1914

Herb
Opis obrazu Królestwa Kongo 1600.png. Ogólne informacje
Status Królestwo, imperium
Stolica Mbanza-Kongo (São Salvador po portugalsku)
Języki) Kikongo i portugalski
Religia Religia Kongo  (en)
Katolicyzm w Kongo  (en)
Zmiana Nzimbu i Lubongo (Libongo, Mbongo), Mpusu
Historia i wydarzenia
1526 Alfons I st Kongo próbuje zakończyć handel niewolnikami, wysyłając list do króla Portugalii.
1622 Bitwa pod Mbumbi
1623 Bitwa pod Mbandą Kasi
1665-1709 Bitwa pod Ambuila
Kongo Wojna domowa
1670 Bitwa nad rzeką Mbidizi
Bitwa pod Kitombo
1709 Zjednoczenie Konga
1841 Aleixo de Água Rosada (brat króla Henryka III z Konga ) wzywa wodza Dembo Nambwa Ngôngo do odmowy płacenia podatku Portugalczykom. Jego schwytanie i uwięzienie przez Portugalczyków miało miejsce jakiś czas po podżeganiu.
1857 Kongo zostaje wasalem Portugalii
Wojna o sukcesję między Alvare XIII z Konga a Piotrem VI z Konga .
1859 Książę Nicolau (Nicolas) Agua Rosada protestów przeciwko ujarzmieniu Kongo publikując list w gazecie Jornal zrobić Commercio  o 1 st grudniu 1859 roku w Lizbonie i wzywa do jedności Kongo
1884-1885 Konferencja w Berlinie
1913-1914 bunt w Kongu
1914 Portugalia znosi tytuł króla Konga. Wybór Alvare XV Kongo w 1915 umożliwia przywrócenie tytułu

Następujące podmioty:

Królestwo Kongo było królestwo, ale także imperium Afryki Południowo-Zachodniej, położone na północnych terytoriach Angoli , w tym Cabinda , południowej części Republiki Konga , na zachodnim krańcu Republiki Demokratycznej Kongo i południowych Gabonie . W szczycie rozciągał się od Atlantyku na zachód do rzeki Kwango na wschodzie i od rzeki Kongo do rzeki Loje na południu.

Geografia

Według niektórych kronikarzy europejskich, m.in. Duarte Lopeza w 1591 r. i Giovanniego Cavazziego Antonio de Montecuccolo w 1667 r., w momencie pierwszego kontaktu z Portugalczykami królestwo Kongo musiało mieć powierzchnię ponad 300 000  km 2 . Znaczna część południowo - zachodniej Demokratycznej Republiki Konga , północnej Angoli , południowego Konga i południowo-wschodniego Gabonu tworzyła ten stan.

Jednak kronikarze europejscy popełnili wiele zamieszania w swoich szacunkach dotyczących terytorium kraju, którego organizacji administracyjnej nie znali. W ten sposób niektóre prowincje, które napotkali daleko od stolicy Mbanza-Kongo, stały się „królestwami” samymi w sobie. Są to na ogół miejscowości, przez które przemierzają europejscy podróżnicy, od portów na wybrzeżu Atlantyku, skąd wyokrętowali, do miejscowości rezydencji Mwene Kongo położonej 150 mil w głębi lądu.

„Tak więc dla całego wydziału było siedem dystryktów. To właśnie te okręgi zajęli Europejczycy, czasem dla królestw, jak Ngôyo, Kakongo z Kôngo-dya-Mpânzu, czasem dla prowincji, jak Nsûndi, Mbâmba i Mpêmba z Zyta-Dya-Nza ”

Generalnie kronikarze europejscy redukują terytorium Kongo do samych rozmiarów stołecznej prowincji Zita-Dya-Nza („węzeł świata”), którego stolicą było właśnie Mbanza-Kongo, gdzie Mwene przyjmował zagraniczne ambasady. Co więcej, wiemy teraz, że Angola była częścią federacji Kongo-Dyna-Nza, dopóki Paulo Dias de Novais nie przybył tam w 1574 r. i nie zorganizował tam secesji.

„Krótko mówiąc, na podstawie informacji dostarczonych przez Duarte Lopeza za pośrednictwem Felippo Pigafetta, informacji, które wydają się potwierdzać Tradycję, możemy stwierdzić, że królestwo Konga rozciągało się między 1 1/2 szerokości geograficznej północnej a 22° szerokości geograficznej południowej, od 24° wschodniej długość geograficzna do Oceanu Atlantyckiego. Osiągnąłby obszar przekraczający 2 500 000  km 2 […]. "

Mit pochodzenia

Według jednej z mitologicznych wersji ich pochodzenia, ogłoszonej przez Raphaëla Batskamę, pierwotnym przodkiem ( Nkâka ya kisina ) baKongo byłaby dama o imieniu Nzinga, córka Nkuwu i żona Nimi. Tradycyjne społeczeństwo Kongo, które jest matrylinearne , podobnie jak wiele tak zwanych społeczeństw afrykańskich Bantu , można sobie wyobrazić, że jej prymitywny przodek był z konieczności kobietą, jeśli nie naprawdę, to przynajmniej symbolicznie.

Nzinga miała troje dzieci, dwóch bliźniaków i dziewczynkę, odpowiednio N'vita Nimi, Mpânzu a Nimi i Lukeni Lwa Nimi. Cztery pierwotne imiona przodka i jego dzieci również zastępują imiona czterech początkowych mvila ; to znaczy rody przodków ba-Kongo.

Prymitywny mvila byłby pierwszy zajęły terytorium Kongo-dya-Mpangala pod duchowym i politycznym zwierzchnictwem Vit'a Nimi. Stopniowo zainwestowali ten region, rozległą równinę, bardzo słoneczną i bogatą w minerały, przez którą przepływała rzeka Kwânza (lub Nzadi = Zair ). Założyli tam różne miasta, m.in. Mpangala, Mazinga, Ngoyo, Mpemba, Lwangu, Nsundi, Mbinda, Mbembe, Mbamba, Mpangu.

Fundacja

Kongo Brytania rozkwitły w wyniku migracji Bantu z VII th do XV th  century w zaludnionym obszarze Pigmeje Baka . Te niezależne grupy zostały zjednoczone i zorganizowane w królestwo. Władza króla Kongo, Manikongo , ma przede wszystkim charakter duchowy, ten autorytet pochodzi od mocy nadprzyrodzonych i wróżbiarskich, które dają mu dostęp do przodków. W zasadzie królowie byli wybierani przez starszych spośród uprawnionych członków dwunastu klanów Konga.

Według portugalskiego źródła 1624, Historia nie Reino zrobić Kongo , Królestwo zostało założone w XIII th  wieku.

Imperium Kongo było wysoko rozwiniętym państwem z dużą siecią handlową. Oprócz surowców naturalnych i kości słoniowej kraj wytapiał i handlował miedzią , złotem , odzieżą z rafii i ceramiką , posiadał walutę i finanse publiczne.

Ale przede wszystkim uprawiał rolnictwo, myślistwo i hodowlę. Był, podobnie jak wiele innych ludów Afryki Subsaharyjskiej, rozwarstwiony społecznie, ale o stosunkowo elastycznej strukturze. Na przykład możesz nauczyć się wybranego zawodu, dołączając do jednej z wiodących szkół w kraju. Najbardziej znane to cztery najbardziej prestiżowe, czyli Kimpasi, Kinkimba, Buelo i Lemba. Te szkoły są nadal aktualne utworzyli elitę Kongo. Jeśli ich dostęp był stosunkowo bezpłatny, to wciąż była to długa inicjacja w bardzo surowych kryteriach selekcji. „Odkrywcy” tacy jak Bittremieux błędnie doszli do wniosku, że są to kulty tajne lub ezoteryczne.

Stan Kongo w późnym XV -go  wieku

Administracja

Założyciele Kongo wyobrażali sobie swój kraj jako wielki krąg z czterema sektorami i posiadający duże jądro. W kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, sektory to front atlantycki na zachodzie; Kongo-Dya-Mpangala na południu; Kongo-Dya-Mulaza na wschodzie; Kongo-Dya-Mpanza na północy.

Sektory te składają się z jednostek administracyjnych, którymi są odpowiednio ka-Mbamba, ki-Mpemba i ka-Mbangu. Jeśli chodzi o jądro, zwane Zita-Dya-Nza („węzeł świata”), miało ono szczególny status administracyjny jako prowincja stołeczna zwana również Mbanza-Kongo , od nazwy miasta, w którym mieszkali Mwene i które Portugalczyk przemianowany na São Salvador. Dosłownie Mbânza (lub Ngânda) oznacza kapitał lub kapitał, więc Mbanza-Kongo tłumaczy się jako „stolica Konga”, podobnie jak Mbanza-Nsundi oznacza „stolicę Nsundi”.

Kambamba, Kimpemba, Kabangu i Mbanza-Kongo utworzyły polityczną federację zwaną Kongo-Dyna-Nza, a nawet Kongo-Dia-Ntotila. Każdy z tych czterech podmiotów miał siedem ki-Nkosi (podziałów). Każdy Kinkosi miał kilka ki-Mbuku, z których każde składało się z wielu ki-Kayi, które z kolei składało się z kilku ki-Fuku. Stolica Kongo-Dya-Mpangala nazywa się Mbânza Mbamba, stolica Kongo-Dya-Mulazy to Mbânza Mpemba, a stolica Kongo-Dya-Mpenza to Mbânza Mbangu.

Ten model planowania przestrzennego będzie mnożył się na przestrzeni wieków w kłączowy sposób, aż do momentu, gdy niemal identycznie odtworzy swoją toponimię w innych regionach zjednoczonych później z pierwotnym celem. Ten proces ekspansji terytorialnej paleniska Kongo będzie miał zasadniczo strukturę trójargumentową, jak trójnogi paleniska:

„Organy polityczne i administracyjne Królestwa Konga będą przechodzić od triady do triady. W każdej triadzie, zawsze ustawionej w pozycji półleżącego mężczyzny, którego głowa znajduje się na północy, potomkowie Nzingi zawsze będą zajmować Południe, potomkowie Nsaku Centrum i wreszcie potomkowie Mpanzu Północy. […] Te regiony lub terytoria, w zależności od tego, czy należą do Nzinga, Nsaku czy Mpanzu, noszą jedną z następujących nazw:

  1. Nzinga: Mbâmba, Ngôyo, Mazînga, Kinânga, Mbînda, (Kabînda), Mpângala (Kikyângala)  itp. (Południe);
  2. Nsaku: Mpêmba, Kakôngo, Mbata, Nsânda, Zômbo, Lêmba, Kiyaka  itp. (Środek);
  3. Mpanzu: Mpangu, Nsundi, Vûngu, Lwângu, Nsôngo, Nsuku, Mpûmbu, Ndôngo, Dôndo, Yômbe, Kibângu  itp. (Północ). "

Ta oryginalność i strukturalna złożoność organizacji terytorium Kongo zaskoczy inteligencję wielu europejskich obcokrajowców, co tłumaczy wiele nieścisłości lub błędów w ocenie w ówczesnych kronikach, w szczególności w kronice Filippo Pigafetta . Kraj ten ma powierzchnię około 2,5 mln  km 2, w XVI -tego  wieku, połowa obszaru całej Europy Zachodniej. Zrozumiałe jest, że jego konfederacyjna struktura sprzyjała jego rozczłonkowaniu przez Europejczyków po niezliczonych secesyjnych intrygach w ciągu następnych stuleci. W ten sposób narodził się z XVII th  -wiecznym budynku z tej ogromnej politycznych i administracyjnych niezliczonych autonomicznych państw narodowych w wyniku zmian wprowadzonych przez niewolników gospodarki Atlantyckiego.

Organizacja polityczna

Najwyższy autorytet polityczny Kongo-Dyny-Nza można nazwać na różne sposoby:

Zauważ, że „Mani” jest najczęstszym wyrażeniem w zachodniej literaturze, ale byłoby to tylko przybliżone portugalskie tłumaczenie Mwene, a nie jakikolwiek inny tytuł.

Funkcja Mwene jest fakultatywna, ale nie każdy obywatel może się do niej ubiegać, ponieważ jest również censitaire. Reżim polityczny Mwene jest powszechnie uważany za monarchię konstytucyjną. Ta funkcja jest jednak nie tylko polityczna. Jest także kapłańską; jako szczególny przypadek modelu afrykańskiego znanego jako „święte królestwo”, a nawet „boskie królestwo”.

W zasadzie sukcesja na czele Konga jest matrylinearna. Tak więc pierwotnie tylko potomkowie Lukeni Lwa Nzinga, córki pierwotnego przodka-matki, mogli ubiegać się o stanowisko Mwene. Potomkowie Vit'a Nimi mają za zadanie zapewnić poszanowanie m.in. tego prawa dziedziczenia. Dlatego po wybraniu przez Radę Starszych, Mwene może zostać wyświęcony tylko wtedy, gdy przejdzie rytualną ceremonię zorganizowaną i pod przewodnictwem strażnika zasad duchowych i politycznych, wyznaczonego koniecznie z linii Nsaku.

W ten sposób pierwsze Mwene Kongo poświadczone w tradycyjnych annałach nazywa się Nimi'a Lukeni Lwa Nzinga, czyli Nimi (od nazwiska jego dziadka) syn Lukeni i wnuk przodka-matki Nzinga Nkuwu. Widzimy, że funkcje królowej matki lub królewskiej żony są kluczowe w społeczeństwach matriarchalnych; nie są one zaszczytne, jak to może mieć miejsce gdzie indziej.

Gabinet Mwene obejmuje różnych urzędników, w tym:

Ta hierarchiczna konfiguracja jest odtwarzana na niższych poziomach, tak że każdy z czterech głównych okręgów politycznych ma swoich urzędników w Obronie, Sprawiedliwości  itp. tak jak dwadzieścia osiem kinkosi zachowuje się jak ich.

Ogólnie rzecz biorąc, przedrostki Mâ , Mwe lub Nâ , Ne wprowadzają pojęcie władzy politycznej i/lub administracyjnej; to znaczy „wódz”, „król”, „pan”  itp.

Więc:

Ponadto osobę sprawującą władzę w jednostce polityczno-administracyjnej często wskazuje miejscowość pełniona przez nią funkcja, a nie własne nazwisko. Tak więc Mâ-Nkosi z Nsundi może być nazywana przez obywateli Ma-Nsundi (lub Mâ-Mbamba dla Mbamba, Ma-Lwangu dla Lwangu). W ten sam sposób, w jaki najwyższa władza nazywa się Mwene Kongo („Mani Kongo” kronik europejskich) zamiast wskazywać jego własne imię; na przykład Mvemba a Nzinga.

Kalendarz

Podobnie jak w wielu częściach Afryki Zachodniej i Środkowej, obowiązywał kalendarz oparty na czterodniowym „tygodniu”; trzy dni robocze i jeden dzień na targowisko:

Oprócz kalendarza targowego istnieje kalendarz rolniczy Kongo, który ma pięć pór roku:

Wraz z nadejściem chrześcijaństwa kalendarz chrześcijański zajmował coraz większe miejsce w tym kalendarzu.

Zmiana

Jako waluty używano muszli Olivantillaria nana, zwanych nzimbu . Ich produkcja pochodziła z żeńskiego łowiska na wyspie Luanda, na którą wyłączność miał dom Manikongo . Nzimbus kalibrowano przez sito tak, że stanowią kosze wartości, funda jest tysiąc najmniejsze sztuk, lukufu jest wart tysiąc fundas The imbonde istota niż tysiąc lukufus. Cena podstawowa wynosiła zatem 13,33 franków. Zimpo były stopniowo wypierane przez kauri importowane z Zanguebaru .

Kawałek tkaniny z rafii ( l.poj .: Lubongo , Libongo , mn .: Mbongo , zwany też Mpusu ) był również używany jako waluta.

Historia

Przybycie Portugalczyków i nawrócenie na chrześcijaństwo

Podczas swoich podróży wzdłuż afrykańskiego wybrzeża w latach 80. XIV wieku portugalski nawigator Diogo Cão był pierwszym Europejczykiem, który mówił o wielkim imperium kontrolującym handel w regionie. Cao udał się w górę rzeki Nzadi lub Zairu, która według niego była drogą dojazdową do królestwa kapłana Jana . W 1483 odwiedził Ntinu Nzinga Nkuwu w swojej stolicy, Mbanza-Kongo . Królestwo Kongo było wtedy u szczytu dzięki produkcji ignamu oraz wymianie motyki i broni (oraz miedzi przechodzącej przez Batéké ) z ludnością wnętrza Angoli. Pierwszy kontakt był pokojowy i niektórzy dygnitarze zostali porwani (lub pojmani przez zaskoczenie według źródeł) w Portugalii. Pojawiają się wówczas wymiany dyplomatyczne.

Dzięki pomocy portugalskich arkebuzerów Nzinga Nkuwu zdołał pokonać Tékés i przejąć ich złoża miedzi.

Niektórzy katolicy misjonarze przybyli na te tereny w 1490 roku. W następnym roku João I z Kongo został ochrzczony i przyjął imię Ndo Nzuawu (wymowa Kongo Dom João), naśladowane przez rodzinę królewską i krewnych. Po jego śmierci starsi wyznaczyli jednego z jego niechrześcijańskich dzieci, Mpanzu, na jego następcę, ale jego najstarszy syn, Mvemba-a-Nzinga, ochrzcił Alfonso lub Ndo Funsu około 1491 roku , obalił go w 1509 roku i został „z łaski Boga "siódmy" króla Kongo, Loango , Kakongo i Ngoyo , na i pod Zairze , pana Ambundo i Aquisima , Musunu, Matamba , Mulili, Musuku i Anziques , podboju, od Pangu , Alumbu ,  etc.  ”. Otrzymał z tej okazji od króla Portugalii herb i srebrny sztandar z krzyżem św. Andrzeja rozwiercony.

Widząc w chrześcijaństwie sposób na modernizację swojego kraju, zachęcał do chrztów i edukacji oraz przyjmował jezuitów, którzy pomogli mu otworzyć szkołę dla 600 uczniów.

Ponadto wysłał swojego syna Lukeni Lua Nzinga na studia do Portugalii . Ten ostatni został później pierwszym biskupem afrykańskim w historii nowoczesnego Kościoła katolickiego pod imieniem Henrique .

Stolicę kraju odbudowano z kamienia i przemianowano na São Salvador (Saint-Sauveur).

Handel niewolnictwem i upadek Manikongo

Wraz z odkryciem i eksploatacją Brazylii w 1500 r., a następnie założonym tam cukrem około 1540 r., Portugalczycy zintensyfikują praktykowany już na skromną skalę handel niewolnikami w kierunku Madery. Kupcy portugalscy mają do czynienia bezpośrednio z wasalami króla iw ten sposób osłabiają władzę centralną. W 1526 roku Manikongo napisał do króla Jana III prosząc go o zaprzestanie tej praktyki. Jego prośba spotkała się z cyniczną odpowiedzią, a stosunki między dwoma krajami uległy pogorszeniu. Kiedy zmarł w 1548 r., królestwo osłabło do tego stopnia, że ​​się rozpadło i wzbudziło zazdrość sąsiadów.

Dominacja portugalska i koniec królestwa

W 1568 roku Kongo zostało najechane przez Yakas, a jego stolica Mbanza-Kongo została zniszczona. Król Alvare I st. Kongo musiał poprosić o pomoc Sebastiana I st., który przywrócił w 1571 r. supremację portugalską, która stała się wówczas całkowita.

W 1665 portugalscy osadnicy z Angoli zorganizowali ekspedycję przeciwko królestwu, aby przejąć jego kopalnie. Znak warzenia dwóch wieków służył portugalskiemu Manikongo Antoine I er Kongo i Kongo były sprzymierzone z osadnikami. Portugalczycy zwyciężyli, Manikongo ścięto, a głowę pochowano w kaplicy w zatoce Luanda podczas ceremonii religijnej, a koronę i berło Konga jako trofeum wysłano do Lizbony. Zginął również Métis Manuel Roboredo, pisarz i kapłan Métis Kapucyn, który próbował zapobiec tej ostatniej bitwie.

Jednak Królestwo Kongo nadal istniało jako państwo marionetkowe przez dwa stulecia. Walki trwały aż do uzyskania niepodległości, takie jak walka królowej Any Nzinga, która trzymała w szachu koalicje portugalską, holenderską i brytyjską w latach 1626-1648 i spowolniła rozwój handlu niewolnikami. Te nacjonalistyczne wybuchy czasami przybierały formę religijną, jak podczas krucjaty prorokini Kimpa Vita, której św. Antoni Padewski nakazał zjednoczyć i wyzwolić Kongi. Została skazana na stos w 1706 roku przez Manikongo na prośbę Portugalczyków.

Na konferencji berlińskiej w latach 1884-1885 mocarstwa europejskie podzieliły Afrykę między siebie; Portugalia, opierając się na wcześniejszych traktatach podpisanych z Imperium Kongo, zażądała suwerenności nad swoimi terytoriami. Belgijski Leopold II otrzymał osobiście 2,5 miliona kilometrów kwadratowych, które stały się niepodległym państwem Konga . W północno-zachodniej części stanu tak utworzony, o powierzchni 500.000  km 2 wrócił do Francji (to Kongo-Brazzaville ). W 1914 roku, po powstaniu, Portugalia zniosła tytuł króla Konga; tytuł króla Konga został przywrócony w 1915 roku. Po śmierci króla Piotra IX z Konga , Isabel Maria da Gama z Konga została regentką Konga w latach 1957-1962, a następnie 1962-1975. Po dwudziestopięcioletnim bezkrólewie przywrócono tradycyjne władze, a Afonso Mendes został mianowany szefem tradycyjnych władz Mbanza Kongo .

Sztuka

Królestwo Kongo znane jest z oryginalnych form sztuki sakralnej , czego efektem jest przede wszystkim produkcja krucyfiksów (i innych figur religijnych) z mosiądzu.

Uwagi

  1. Loango jak królestwa Makoko było od Królestwo Kongo prawdziwych królestwach z prawdziwymi królami i nie Wydziały ostatni.
  2. południe od dzisiejszego Bengo za Cuanzą , cf. Park Narodowy Kisama .

Bibliografia

  1. Batsîkama 1999 , s.  217.
  2. Batsîkama 1999 , s.  171.
  3. Ndaywel , s.  sprecyzować.
  4. Studia nad historią Afryki 1972 .
  5. Batsukama 1999 .
  6. Nathalis Lembe Masiala, Niektóre elementy oralności w Kinzonzi palaver, w kraju kongo (DRK) , Publibook , s.  37.
  7. Dartevelle , s.  sprecyzować.
  8. R. Batsikama, Oto Jagi czyli historia ojczystego ludu wbrew sobie , Kinszasa, ONRD,1971, s.  259.
  9. Dartevelle , s.  57-58.
  10. P. Edoumba, „  Przegląd monet afrykańskich  ”, Revue-Numismatique ,2001, s.  111
  11. (w) Phyllis M. Martin Power, Cloth and Currency na wybrzeżu Loango , University of Wisconsin Press,1986
  12. Alain ANSELIN "  African Rezystory Wybrzeże Angola XVIII th  century  " Obecność Africaine ,2006
  13. Pan Yandesa Mavuzi, historii i numizmatyki monety Kongo od XV th  century do dziś: walutami Kongo - historia i numizmatyka , Weyrich,2015
  14. Jean Seillier, Atlas ludów Afryki , Odkrycie ,2003, s.  142.
  15. Balander 1965 , s.  15.
  16. „  Kiedy Manikongo Funsu N'zinga Mbemba pisał do króla Portugalii, aby poprosić go, aby położyć kres nielegalnym handlem ludźmi  ” (dostęp 24 stycznia 2020 )
  17. Louis Jardin i Mireille Dicorato, Korespondencja Dom Alfonso, Król Konga 1506-1543 , Royal Academy of Overseas Sciences,1974
  18. Cros i Misser 2010 , s.  122.
  19. Ndaywel , s.  Sprecyzować.
  20. Cros i Misser 2010 , s.  123.
  21. (w) Alisa LaGamma, Kongo Power and Majesty , Metropolitan Museum of Art,2015
  22. (w) Jelmer Vos Kongo w epoce Imperium 1860-1913 , The University of Wiscontin Press,2015
  23. Arte (Zaproszenie do podróży), „  W Angoli, w sercu królestwa Kongo  ”, Arte ,2020
  24. Nassoro Habib Mbwana Msonde, „  A Revised History for Advanced Level and Colleges: Part One  ”, Xlibris Corporation ,2017
  25. (pt) "  Autoridades tradicionais do Zaire propõem nova designação para a província  " , ANGOP ,23 lipca 2019( ISSN  1950-6244 , przeczytany online , skonsultowany 9 lipca 2020 )

Zobacz również

Bibliografia

Powiązane artykuły

Integracja z imperiami kolonialnymi

Linki zewnętrzne