Sztuczka pytanie , w retoryce , jest zapytanie , które zawiera wątpliwe twierdzenie natychmiast lub fałszywe, takie domniemanie winy. Rozmówca wpada w pułapkę, jeśli nie myśli o natychmiastowym obaleniu ukrytego założenia . Jego błąd jest najczęściej spowodowany brakiem uwagi .
W szerszym sensie podchwytliwe pytanie jest tendencyjnym, czasem kontrowersyjnym pytaniem.
Z punktu widzenia logiki nieformalnej fakt, że pytanie zawiera domniemane przesłanki, nie jest sam w sobie pułapką. Manipulacja opiera się na kontekście, w przypadku, gdy znaczenie tego żebractwa jest nie do przyjęcia dla rozmówcy. Pułapka działa tym lepiej, gdy rozmówca jest proszony o udzielenie odpowiedzi binarnej, twierdzącej lub przeczącej, podczas gdy pytanie jest zorientowane i bardziej złożone, niż się wydaje: zawiera w istocie kilka elementów, z których przynajmniej jeden jest wprowadzające w błąd . Ta metoda retoryczna jest odmianą wyrafinowanej metody znanej jako plurium interrogationum („wielu pytań”).
Diogenes Laërce podaje przykład podstępnego pytania, przywołując w swoich Żywotach, doktrynach i zdaniach wybitnych filozofów filozofa Ménédème z Eretrii, który zadał pytanie Aleksinosowi . On pisze :
„Kiedy Aleksinos zapytał go, czy przestał bić swojego ojca, Menedemus odpowiedział:„ Nie biłem go i nie przestawałem ”. A kiedy Alexinos wezwał go, by odpowiedział tak lub nie, odparł: „Byłoby absurdem, gdybym spełniał twoje żądania, kiedy mogę ci przeciwstawić się od samego początku”. "
Madeleine Albright , następnie ambasador USA przy ONZ , wpadł w pułapkę, odpowiadając na pytanie lidera na programie 60 Minutes z12 maja 1996. Lesley Stahl powiedziała mu o konsekwencjach sankcji ONZ wobec Iraku : „Słyszeliśmy, że zginęło pół miliona dzieci. To więcej niż liczba dzieci, które zginęły w Hiroszimie . Czy to naprawdę jest tego warte? „ Zamiast rzucać wyzwanie tej liczbie martwych niebadanych, Madeleine Albright powiedziała:„ Myślę, że jest to bardzo trudny wybór, ale wynik jest tego wart. „W swojej autobiografii opublikowanej kilka lat później żałowała następujących słów: „ Powinienem był odpowiedzieć na to pytanie, przeformułowując je i wskazując na błędy w założeniu… Gdy tylko wypowiedziałem te słowa, chciałem zatrzymać czas i wznów moje słowa. Moja odpowiedź była dużym błędem, pospieszna, niezdarna, zła. Wpadłem w pułapkę i powiedziałem coś, czego w ogóle nie chciałem. To nie jest wina nikogo poza mną. "