Centum-satem rozróżnienie jest isoglossus wśród języków indoeuropejskich , charakteryzujący ewolucję trzy serie welarne grzbietowych spółgłosek o wspólnej indoeuropejskie : * k , * g , * g (proste Velars), * kʷ * gʷ * g ( Labio-Velars ) i * ḱ * ǵ * ǵʷ ( palato-Velars ). Nazwa tego rozróżnienia pochodzi od sposobu wymawiania „setki” w językach reprezentatywnych dla każdej z dwóch grup: łacińskim „ centum ” (wymawiane ken'toum ) i krajowym „ satəm ”.
W Satem językach , że Labio-Velars połączyły się z Velars, a Palato-Velars przeszły asybilacja . Są to języki indoirańskie , ormiański , języki bałtosłowiańskie i najprawdopodobniej dakotracka gałąź języków trako-iliryjskich ( protoalbański nie wymieszałby całkowicie warg i welarów).
W językach centum to palato-welar połączył się z welarami, podczas gdy wargowo-welarowe przeważnie przetrwały. Są to języki kursywa (prawdopodobnie wenecki ), celtycki , germański i helleński . W Tokharan języki , które mieszają się z trzech serii w prosty Velars są zazwyczaj również uważane za centum powodu braku asybilacja. Hetytów było Centum i nie mamy wystarczających informacji dla innych języków Anatolii .
Rozróżnienie między językami satəm i centum jest zwykle zilustrowane słowem „sto” (100), * ḱm̥tóm w języku indoeuropejskim, które staje się satəm w języku Avestic (stąd nazwa podziału), śatám w sanskrycie , šim̃tas w litewskim , sto po rosyjsku , sǔto po starosłowiańsku itp. Porównaj z centum po łacinie (wymawiane kentum ), taihunte hund po gotyku , hund red po angielsku (w tych językach, / h / pochodzi od a * k , zgodnie z prawem Grimma ), ἑ κατόν / he katón po grecku , känt i kante w Tokharian a i B, cet w Starym Irlandczyków , Kanta w Breton , przechyłki w walijskim itp
Te języki bałtyckie , słowiańskie i indo-irańskie mają spalatalizowanych na bardzo wczesnym daty okluzyjna typu [K].
W XIX th century , to czasami wrażenie, że był to podział pierwotny izoglosa wschód / zachód od indoeuropejskich . Jednak już jako Karl Brugmann i Johannes Schmidt postrzegaliśmy to jako cechę powierzchniową , ze względu na niepełny charakter satemizacji na zachodnich i wschodnich obrzeżach strefy satem. Tak więc, w językach bałtyckich, gdy Labio-Velars czasami przeżył: w litewskim , ungurys ( „węgorz”) <* angʷi- lub dygus ( „spiczasty”) <* dʰeigʷ- . Podobnie, istnieje kilka podobnych przykładów w post- rygwedyjskich tekstach indoirańskich : „ciężki” guru <* gʷer- , kulam „flock” <* kʷel- ; kuru "to do" <* kʷer- .
Odkrycie języków tokharyjskich , a następnie odszyfrowanie hetyckiego (1917), które są centum, mimo że są najstarszymi i początkowo najbardziej orientalnymi językami indoeuropejskimi, ostatecznie potwierdziło tezę arealną i umożliwiło zlokalizowanie pochodzenia satem innowacja na północ od Morza Kaspijskiego .
Wiemy, że hetycki i inne języki anatolijskie oderwały się od indoeuropejskiego wspólnego rdzenia, zanim pojawiły się trendy palatalizacji.
Zauważając, że ten izogloss łączy języki, które nie mają innego szczególnego związku ( germański i ormiański ) i oddziela języki irańskie I indyjskie, lingwiści doszli do wniosku, że ta innowacja mogła wystąpić niezależnie, bez kontaktu ani wpływu z jednego języka na drugi. .