Hradec Králové

Hradec Králové
Ilustracja
Rynek – Velké náměstí
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Czechy

Kraj

 hradecki

Burmistrz

Alexandr Hrabálek

Powierzchnia

105,61 km²

Wysokość

225-317 m n.p.m.

Populacja (1.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


93 506
885,4 os./km²

Kod pocztowy

500 00

Tablice rejestracyjne

H

Podział miasta

21 dzielnic

Położenie na mapie kraju hradeckiegoMapa konturowa kraju hradeckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Hradec Králové”Hradec KrálovéHradec Králové
Położenie na mapie CzechMapa konturowa Czech, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Hradec Králové”Hradec KrálovéHradec Králové
Ziemia50°12′33″N 15°49′55″E/50,209167 15,831944
Strona internetowa
Portal Czechy

Hradec Králové (wym. i, niem. Königgrätz) – miasto statutarne w północnej części Czech, na Płycie Wschodniołabskiej, u zbiegu rzek Orlicy i Łaby. Jest stolicą kraju hradeckiego, powiatu Hradec Králové, a także rzymskokatolickiej diecezji hradeckiej.

Hradec Králové pełni funkcję jednego z dwóch głównych, obok Pardubic, ośrodków administracyjnych, przemysłowych, handlowo-usługowych, i kulturalnych oraz głównego ośrodka akademickiego (m.in. Uniwersytet Hradec Králové) regionu wschodnioczeskiego. Stanowi także ważny w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy.

Według danych na początek 2020 r. liczba mieszkańców miasta wynosiła 92 939 osób (ósme pod względem liczby ludności miasto w Czechach), natomiast powierzchnia – 105,61 km².

Geografia i przyroda

Położenie

Miasto jest położone na obszarze Kotliny Czeskiej przy ujściu rzeki Orlicy do Łaby. Jego współrzędne geograficzne: 15° 50' 55" długości geograficznej wschodniej oraz 50° 12' 33" szerokości geograficznej północnej.

Powierzchnia

Powierzchnia miasta wynosi 105,61 km². Jest podzielone na 21 obszarów katastralnych.

Wyróżniającą cechą krajobrazu jest pagórkowate historyczne centrum miasta, które jest położone na skale i rozciąga się bezpośrednio nad ujściem obu głównych rzek hradeckich. Teren miasta jest mało zróżnicowany pod względem ukształtowania powierzchni. Najwyższym punktem miasta jest środek gałki Białej Wieży o wysokości 317 m n.p.m., a najniższym punktem jest ujście kanalizacji do rzeki Łaby (225 m n.p.m.). Według klasyfikacji geomorfologicznej całe terytorium miasta jest częścią Płyty Wschodniołabskiej (czes. Východolabská tabule), która przechodzi na południowo-wschodnim końcu Lasów Hradeckich w Płytę Trzebiechowicką (czes. Třebechovická tabule).

Hydrologia

Miasto leży w dorzeczu Łaby. Najważniejszymi jej dopływami na terenie miasta są Orlica, Piletický potok, Plačický potok oraz potok Biřička. Drugą pod względem ważności rzeką jest Orlica, wraz z jej dopływami: Stříbrný potok a Bělečský potok. W zachodniej części miasta płynie z północy na południe jeszcze sztucznie stworzony Labský náhon.

W południowej części miasta poniżej Nowego Hradca Králové jest system czterech stawów (Biřička, Cikán, Datlík, Roudnička), z których Biřička stanowi naturalne kąpielisko, natomiast Datlík i Roudnička są obszarem chronionym (30,14 ha i 5,25 ha strefy ochrony). Charakterystyczną roślinnością tego obszaru są torfowiska wrzosowiskowe z lasem łęgowym. Na północ od stawu Biřička są jeszcze stawy Plachta i Jáma, które także podlegają ochronie.

Geologia

Budowa geologiczna jest prosta. Miejscową część Płyty Północnoczeskiej (czes. Severočeská tabule) tworzą głównie osady górnokredowych piaskowców, poprzeplatane warstwami łupków ilastych oraz leżące na nich czwartorzędowe osady żwiru, piasku i mułu naniesione przez płynącą wodę i tworzące terasy rzeczne.

Obszar Przedmieścia Praskiego i południowej części Kuklen jest zbudowany na terasie Łaby. Warstwa gliny tu jest mała i zawiera piasek wykorzystywany do produkcji betonu. W północnej części Kuklen, Svobodnych Dvorów oraz niemal połowy dzielnicy Plotiště nad Labem znajdują się gliny lessowe i fluwialne. Věkoše i Pouchov leżą przede wszystkim na piasku i żwirze. Dolinna niwa Malšovic obejmuje gliny z epoki holocenu oraz muł z przymieszką organiczną.

Las Borovinka

Fauna i flora

Lokalna fauna i flora składa się z typowych gatunków Europy Środkowej. Niedawno z lasów zniknął jeleń europejski (Cervus elaphus). W wyniku zmian klimatycznych zamieszkały w tym rejonie niektóre ważki (Odonata), szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella), nowy szkodnik kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum) i tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi). Obok tego niektóre gatunki były celowo wprowadzone (piżmak – Ondatra zibethicus) lub zbiegły z hodowli (norka amerykańska – Mustela vison). Wszystkie te gatunki inwazyjne razem wypierają rodzime lub – krzyżując się z nimi – stwarzają mieszańce zdolne zdominować ekosystem.

Skala problemu jest ogromna również dla flory. Nasiona obcych gatunków inwazyjnych pojawiły się wraz z ziarnem lub w mieszankach paszowych dla ptaków egzotycznych. Niektóre z nich to: barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum), rdestowce (Reynoutria), smotrawa okazała (Telekia speciosa), powodująca reakcje alergiczne, oraz sosna wejmutka (Pinus strobus).

Ochrona przyrody

Miasto posiada obszary o wysokich walorach przyrodniczych. Zachowały się tu fragmenty krajobrazów zbliżonych do naturalnych, takich jak: torfowiska, lasy łęgowe, lasy dębowo-grabowe, grądy, buczyny oraz bory sosnowe.

Część tych obszarów a także pojedynczych utworów przyrody została objęta ochroną prawną:

Park Naturalny Orlice z 1996 r. (11 462 ha, wzdłuż rzeki Orlicy)

Rezerwat Przyrody Na Plachtě I oraz Na Plachtě II z 1998 r. (10,3 ha i 28,79 ha; 716 gatunków roślin naczyniowych, 69 gatunków mchów, 107 gatunków grzybów, 16 gatunków płazów, 40 gatunków skorupiaków, 580 gatunków motyli, 884 gatunków chrząszczy, 15 gatunków trzmieli itd.)

Rezerwat Przyrody Černá stráň z 1960 r. (11,46 ha, stary dębowo-grabowy las)

Rezerwat Przyrody Sítovka z 1960 r. (8,14 ha, stary las mieszany)

Rezerwat Przyrody U císařské studánky z 1960 r.(1,27 ha, w którym dominują głównie sosny, buki oraz świerki)

Rezerwat Przyrody U Sítovky z 1983 r. (6,42 ha; mieszane lasy bardzo trudne do fitosocjologicznej klasyfikacji)

Rezerwat Przyrody Roudnička, Datlík z 1988 r. (35,39 ha; rozwijają się w nim zespoły związku Caricion davallianae oraz znajduje się tutaj np. huczek ziemny – Pelobates fuscus)

Tymczasowo chroniony obszar Rameno u Stříbrného rybníka (1,6 ha, 2003-08; znajduje się w nim bardzo rzadka podwodna roślina – rdestnica wydłużona – Potamogeton praelongus)

Demografia

Liczba ludności

Rok 1869 1880 1890 1900 1910 1921 1930 1950 1961 1970 1980 1991 2001 2005 2007 2020
Liczba ludności  18 884  24 230  25 236  29 320  35 675  39 151  50 137  27 118  66 608  80 463  96 145  99 917  97 155  94 694  94 255  92 939

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Twierdza Brama Mýtská (przed 1873 r.)

Struktura ludności w 2001 r. według wieku

Dzielnica Razem 0–14 lat 15–59 lat 60 i więcej lat
Hradec Králové' 97 155 14 049 62 985 20 043
Březhrad 950 173 628 146
Centrum 16 350 2426 10 382 3528
Kukleny 2503 440 1560 500
Malšova Lhota 526 81 316 126
Malšovice 2670 350 1668 652
Moravské Předměstí 6035 775 4568 692
Nový Hradec Králové 24 331 3930 16 658 3726
Piletice 198 39 127 25
Plácky 1072 148 692 232
Plačice 686 94 474 115
Plotiště nad Labem 1822 257 1218 346
Pouchov 1831 278 1221 332
Pražské Předměstí 14 091 1819 8274 3996
Roudnička 525 103 355 63
Rusek 328 47 211 69
Slatina 721 116 481 121
Slezské Předměstí 10 449 1324 5644 3471
Svinary 757 124 491 142
Svobodné Dvory 2171 320 1446 401
Třebeš 6488 823 4813 851
Věkoše 2651 382 1758 509

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Struktura ludności w 2001 r. według narodowości

Dzielnica Razem Czesi Morawianie Słowacy Wietnamczycy Niemcy Polacy Romowie
Hradec Králové 97 155 92 269 168 1381 123 104 162 73
Březhrad 950 871 0 15 8 0 0 0
Centrum 16 350 15 488 24 248 12 20 29 10
Kukleny 2503 2343 0 24 19 0 0 31
Malšova Lhota 526 501 0 4 0 0 0 0
Malšovice 2670 2558 0 32 8 7 0 0
Moravské Předměstí 6035 5647 33 113 7 5 18 0
Nový Hradec Králové 24 331 22 960 52 403 17 31 54 11
Piletice 198 183 0 0 0 0 0 0
Plácky 1072 1025 0 16 0 0 0 0
Plačice 686 664 0 4 5 0 0 0
Plotiště nad Labem 1822 1724 0 14 14 0 0 0
Pouchov 1831 1753 5 23 0 0 0 0
Pražské Předměstí 14 091 13 452 22 175 24 12 24 8
Roudnička 525 490 0 5 0 0 0 0
Rusek 328 316 0 8 0 0 0 0
Slatina 721 697 0 5 0 0 0 0
Slezské Předměstí 10 449 9988 15 143 0 15 17 0
Svinary 757 725 0 4 0 0 0 0
Svobodné Dvory 2171 2085 0 24 9 5 0 10
Třebeš 6488 6209 17 97 0 9 12 0
Věkoše 2651 2590 0 24 0 0 8 0

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Władze miasta

Od średniowiecza miastem zarządzał wójt. Urząd był od początku dziedziczny i zawsze stał na czele Rady Miasta. Na mocy decyzji króla Jana Luksemburskiego (1337) co trzy lata wymieniano połowę członków dwunastoosobowej rady.

Burmistrz jako przewodniczący rady miejskiej był po raz pierwszy wzmiankowany w dokumencie króla Wacława IV z 1395 r. Wójt przestał być przewodniczącym rady miejskiej po zakończeniu wojen husyckich i zastąpił go burmistrz, który urzędował zawsze przez okres jednego miesiąca. Kto z radnych urzędował w pierwszym miesiącu, nosił tytuł prymasa. Głową kancelarii miejskiej był kanclerz. Jego podwładnymi byli np. pisarze miejscy.

W 1547 r. zostało miasto ukarane za brak uczestnictwa w wojnie ze związkiem książąt niemieckich. Wówczas król Ferdynand I utworzył urząd wójta królewskiego. Bez jego udziału nie mogły odbywać się żadne posiedzenia rady miasta. Urząd ten został zniesiony przez cesarza Józefa II w 1783 r.

Cesarz w swym dekrecie z 1788 r. podzielił miasta królewskie na cztery klasy. Hradec Králové został zaliczony do pierwszej. Oznaczało to, że wszyscy urzędnicy magistratu, który przejął kompetencje rady miasta, otrzymali stałą płacę. Ich było czternastu. Wybory nowego burmistrza odbyły się w maju 1800 r. Urząd ten objął František Reichl.

Magistrat był najwyższym urzędem miejskim do 1850 r., kiedy Hradec Králové otrzymał status samodzielnego miasta oraz odbyły się pierwsze wybory do rady miejskiej. Pierwszym burmistrzem miasta został profesor ekonomii Ignác Lhotský.

Burmistrzowie czescy zarządzali miastem aż do II wojny światowej. Następnie przewodniczącym rady miejskiej został miejscowy Niemiec Franz Heger, który w 1942 r. po połączeniu miasta z przedmieściami utworzył tzw. Wielki Hradec Králové.

W 1945 r. został powołany Rewolucyjny Komitet Narodowy jako następca magistratu. Później zmienił nazwę na Miejski Komitet Narodowy. Stał się on najwyższym urzędem miejskim okresie rządów komunistycznych. Po ich upadku zmienił nazwę na urząd miasta i wkrótce potem na magistrat miasta. Jego przewodniczącym jest prezydent miasta (po czesku Primátor), wybierany na okres czteroletni. Prezydent miasta jest jednocześnie głową rady miejskiej oraz członkiem przedstawicielstwa miasta (po czesku Zastupitelstvo města).

Średniowieczny Hradec Králové Katedra, Biała wieża i Stary Ratusz

Historia

Krótki przegląd historii miasta

Tereny położone przy zbiegu rzeki Łaby i Orlicy były zamieszkane już w czasach prehistorycznych. Podczas prac archeologicznych odkryto również wiele osad pochodzących z epoki wpływów rzymskich. W X wieku powstała w tym miejscu osada, przez którą przebiegał szlak handlowy z Krakowa do Pragi.

W 995 roku Hradec został rezydencją księcia i ośrodkiem administracyjnym rozległego terytorium północno-wschodnich Czech, rozciągającego się po obu stronach Łaby, od Dvoru Králové nad Labem do Pardubic.

XIII wiek był dla mieszkańców Hradca bardzo ważny. W 1225 roku król Czech, Przemysł Ottokar I, utworzył miasto królewskie Hradec Králové, które obejmowało zamek wraz z sytuowana pod nim osadą handlową i ośrodkiem rzemiosła. Szerzej zakrojone prace budowlane podejmowano od końca XIII w., kiedy to utrwaliła się ranga Hradca jako głównego spośród miast wschodnich Czech będących wdowim uposażeniem czeskich królowych. W XIV wieku znaczenie miasta znacznie wzrosło. Nadane przez władców Czech przywileje wzmocniły jego pozycję gospodarczą. Miasto uzyskało m.in. prawo mili. W tym okresie Hradec Králové był drugim co do liczby domów oraz zapewne mieszkańców miastem w Czechach (po Pradze). Wybudowana w ciągu pierwszej połowy nova fara, od 1654 r., katedra Ducha Świętego stała się dominantą architektoniczną miasta. Niezbyt rozległe w granicach murów miejskich, posiadało rozległe przedmieścia głównie od zachodu, gdzie zlokalizowanych było także kilka klasztorów. Podczas wojen husyckich miasto (pod przywództwem Ambroža Hradeckiego) stanęło po stronie Jana Žižki. W 1424 roku Žižka został pochowany w katedrze Ducha Świętego. Podczas rządów Jerzego z Podiebradów i Władysława II Jagiellończyka doszło do wzmocnienia ekonomicznego i kulturalnego miasta. Król Jerzy był przychylnie nastawiony do Hradca, obdarowując go przywilejami. Hradec był głównym obok Pragi i Tabora ośrodkiem czeskiego utrakwizmu (zwany czasem Małym Taborem). Konflikt pomiędzy królem Ferdynandem I a miastami królewskimi, doprowadził w 1547 roku do skonfiskowania majątku i utraty praw politycznych Hradca Králové. Na miasto nałożono szereg podatków i kar pieniężnych. W 1562 roku miasto odzyskało część swojego majątku, ale nie zdołało odzyskać swojej pozycji w regionie. Martin Cejp Peclinovec wyprowadził Hradec z trudnej sytuacji ekonomicznej, a jego trzydziestoletnia praca doprowadziła do odbudowania miasta. Podczas wojny trzydziestoletniej szwedzkie najazdy doprowadziły do dużych zniszczeń na terenie miasta. Kolejne wojny uniemożliwiały rozbudowę miasta. W 1664 r. powołano w Hradcu diecezję. W 1762 roku doszło do pożaru, w wyniku którego spłonęła połowa miasta. Pod wpływem przegranych wojen śląskich podjęto decyzję o przebudowie Hradca Králové na potężną twierdzę, co skutkowało zniesieniem przedmieść z kościołami i klasztorami. Zrekompensowano to budowa osad bardziej oddalonych od centrum, min. Nowego Hradca (obecnie pd.-wsch. część miasta). Budowa twierdzy trwała od 1766 do 1789 roku. W 1866 r. nieopodal miasta rozegrała się największa po lipskiej bitwa XIX w., znana historiografii jako bitwa pod Hradcem Králové (w polskiej tradycji – pod Sadową), w której wojska austriackie poniosły klęską w starciu z armią Prus, co otworzyło tym ostatnim drogę do zjednoczenia Niemiec pod egidą Berlina. Niebawem zniesiono też bezużyteczna twierdzę, burząc większość dawnych fortyfikacji.

Kapliczka Pod Studzienką Cesarską Krzyż pod Chaloupkami Dzwonnica i krzyż w Svinarach Kościół św. Anny z byłym klasztorem minorytów Wieżowy zbiornik wodny na Kopcu św. Jana Rodzinny dom małżonków Cee z 1935 r. Pomnik zasłużonym myśliwym Pomnik Mistrza Jana Husa w Malšovicach Krzyż w dzielnicy Plácky Statua św. Wacława w dzielnicy Plotiště Dom stowarzyszenia (Sokół) w Dvorach Svobodnych Krzyż w Dworach Svobodnych Były Dom Robotnika w Dworach Svobodnych Dzwonniczka w dzielnicy Roudnička Krzyż w dzielnicy Rusek Dom gminny w Dvorach Svobodnych z 1927 r. Obchody święta 90 rocznicy powstania Czechosłowacji

W 1851 roku Hradec Králové zostało ogłoszone niezależnym miastem. Miasto dążyło do uzyskania nowych przywilejów gospodarczych. W 1857 roku Hradec Králové uzyskał pierwsze połączenie kolejowe. W 1864 roku w mieście powstała fabryka pianin firmy Antonín Petrof.

Po stoczonej nieopodal decydującej bitwie między Austrią i Prusami pod Sadową (3 lipca 1866 r.) postanowiono zburzyć mury obronne, by umożliwić rozwój nowoczesnego miasta. Decydujący wpływ na nowy rozwój miasta miał burmistrz František Ulrich. Dzięki konsekwentnemu planu regulacyjnemu miasta powstało nowoczesne centrum. Architekt profesor Jan Kotěra (1871–1923) projektował kilka znaczących budynków w Hradcu Králové, w tym Muzeum Czech Wschodnich (zbudowane w latach 1909–1912). Architekt profesor Josef Gočár (1880–1945), uczeń Kotěry, kontynuował prace budowlane według nowoczesnych zasad urbanistyki.

Po zakończeniu I wojny światowej po raz kolejny miasto zaczęło się rozwijać i rozbudowywać. Trwał rozwój przemysłu, w wyniku którego powstawały nowe fabryki, a istniejące były rozbudowywane. Budowano nowe szkoły, biura, drogi i osiedla. Władze państwowe wraz z ważnymi gośćmi regularnie odwiedzały Hradec Králové, dzięki czemu zyskało ono jeszcze większy prestiż.

Rozwój miasta został przerwany przez II wojnę światową. Po jej zakończeniu Hradec Králové pozostał gospodarczym i kulturalnym centrum wschodnich Czech, znalazł się jednak w zupełnie innej sytuacji politycznej i społecznej. Powojenny okres socjalizmu doprowadził do zahamowania rozwoju kulturalnego.

W 1949 r. miasto stało się siedzibą kraju (wcześniej było nią tylko do 1862 r., kiedy weszła w życie reforma administracyjna i utworzono tylko samorządowych powiatów).

W sierpniu 1968 roku, w ramach Operacji „Dunaj” – podjętej przez państwa Układu Warszawskego interwencji wojskowej, mającej stłumić próby liberalnych reform, miasto zostało bez walki zajęte przez Wojsko Polskie.

Hradec Králové jest obecnie siedzibą wielu przedsiębiorstw oraz władz i instytucji regionalnych.

W mieście odbywa się jedna z największych w Europie imprez tuningowych – Matador tuning party a także jedna z największych imprez Hip-Hopowych Europy Hip Hop Kemp.

Najważniejsze wydarzenia z historii miasta

Rok Wydarzenie
1086 wzmianka o Hradcu Králové w dokumencie króla Wratysława II
1091 wzmianka o Hradcu Králové w Kronice Kosmasa
1225 czeski król Przemysł Ottokar II nadał Hradcowi Králové prawa miejskie
1298 czeski król Wacław II połączył Przedmieścia Praskie oraz Śląskie (Mýtské) z Hradcem Králové
1307–1318 w Hradcu Králové mieszkała Ryksa Elżbieta
około roku 1350 w mieście powstała łacińska szkoła i jej pierwszym rektorem był archidiakon Havel ze Strahova
1378–1393 w Hradcu Králové mieszkała Elżbieta pomorska, wdowa po królu Karolu IV Luksemburskim
28 maja 1407 wielki pożar miasta
1419 niepokoje religijne przeciwko Kościołowi rzymskokatolickiemu (spalenie klasztorów franciszkańskiego oraz dominikańskiego)
25 czerwca 1420 husyci zajęli miasto
1423–1424 miasto siedzibą Jana Žižki
lipiec 1423 zamek królewski zburzony przez radykalnych husytów
4 sierpnia 1423 bitwa pomiędzy Divišem Bořkiem z Miletínka, wodzem umiarkowanych husytów, i Janem Žižką pod Dworem Strauchowym (czy Strachowym, w pobliżu dzisiejszych Kuklen)
1436–1437 wystąpienie przeciwko cesarzowi Zygmuntowi Luksemburskiemu
19 czerwca 1484 wielki pożar miasta
13 listopada 1509 wielki pożar miasta
1513 kompromisowe porozumienie między miastem i Pernstejnami w sprawie podziału majątku w Březhradzie
19 czerwca 1536 wielki pożar miasta
1547 miasto odmówiło pomocy dla cesarza Ferdynanda i zostało ukarane za to wysokimi grzywnami oraz utratą części majątku
1568–1574 budowa nowego budynku szkolnego
1574–1589 budowa Białej Wieży
30 lipca 1586 wielki pożar miasta
1599 zaraza morowa
1620 konfiskata majątku Hradca Králové za udział w powstaniu stanów czeskich
17 czerwca 1639 miasto zdobyte przez Szwedów
20 lutego 1640 miasto zdobyte przez wojska cesarskie
27 października 1645 nieudana próba zdobycia miasta przez Szwedów
1654–1666 budowa kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
1655 duża powódź
10 listopada 1664 powstanie diecezji hradeckiej
23 maja 1636 oficjalne rozpoczęcie działalności przez jezuitów
3 listopada 1741 miasto zostało zdobyte przez Prusy
3 czerwca 1742 Hradec Králové opanowały wojska cesarskie
19 sierpnia 1742 miasto zostało zdobyte przez Prusy
27 sierpnia 1742 Hradec Králové opanowały wojska cesarskie
11 lipca 1758 miasto zostało zdobyte przez Prusy
26 lipca 1758 Praskie Przedmieście opanowały wojska cesarskie; Prusacy wycofują się z miasta
11 lipca 1762 wielkie zniszczenia miasta w wyniku pożaru, który został podłożony przez żołnierzy pruskich
1766–1772 oraz 1776–1789 budowa twierdzy
5 i 6 lutego 1775 duża powódź
1778–1792 Urząd Krajowy Kraju Hradeckiego został przeniesiony z Hradca Králové do zamku Hoříněves
luty, maj oraz sierpień 1798 duża powódź
18 sierpnia 1788 zburzono szubienicę
1848 formacja miejscowej Gwardii Narodowej
26 maja 1850 zlikwidowano Magistrat Miasta Hradec Králové i pojawienie się Urzędu Miasta Hradec Králové
1851 Hradec Králové ogłoszony oddzielnym miastem, pierwszym burmistrzem profesor Ignác Lhotský
1864 powstanie fabryki fortepianów Antonín Petrof
7 stycznia 1866 powstanie Sokóła
3 lipca 1866 Bitwa pod Sadową
5 lipca 1866 ostrzeliwanie miasta przez artylerię pruską
listopad 1872 powstanie stowarzyszenia Beseda z własną biblioteką oraz klubem nauki
1873 zburzenie Bramy Śląskiej
1875 zburzenie Bramy Praskiej
1879 założone Muzeum Miasta Hradec Králové
9 czerwca 1880 wizyta cesarza Franciszka Józefa I
22 lipca 1884 miasto ogłasza międzynarodowy konkurs urbanistyczny (pierwsza nagroda nie została przyznana)
4 października 1884 oficjalny początek burzenia twierdzy (do 1937 r.)
24 marca 1885 otwarcie Teatru Miejskego (dzisiaj Teatru Klicpery)
1885–1886 budowa pierwszego nowoczesnego szpitala (tzv. Stary Szpital)
1887–1890 pierwszy miejski plan zagospodarowania (architekt J. Zámečník)
6 kwietnia 1893 umowa między miastem a c.k. ministerstwem wojny oraz praską Ziemską Dyrekcją Finansową w sprawie zakupu gruntów byłej twierdzy (tzw. transakcyjna umowa)
1894 Wystawa Gospodarcza, Przemysłowa i Etnograficzna
1895–1929 burmistrzem JUDr. František Ulrich, bardzo przyczynił się do rozwoju miasta
1898–1908 korekty miejskiego planu zagospodarowania przez inż. T. Suhradę
1909–1911 drugi miejski plan zagospodarowania (architekci Václav Rejchl i Oldřich Liska)
6 grudnia 1913 pierwszy pokaz filmu dźwiękowego
1916 powstanie skautingu w mieście
1917 utworzenie pierwszych dziewczęcych drużyn skautowych w Hradcu Králové
22 stycznia 1918 demonstracja 5000 mieszkańców miasta w związku z kryzysem dostaw żywności i węgla
14 października 1918 demonstracja robotników i reprezentantów partii socjalistycznych
29 października 1918 demonstracja 35 tys. mieszkańców miasta w celu wsparcia niepodległej Czechosłowacji
8 listopada 1918 demonstracja 40 tys. mieszkańców miasta w celu wsparcia budowania niepodległej Czechosłowacji
1919–1949 istnienie Dyrekcji Kolei Państwowych w Hradcu Králové
1923 połączenie Věkoš z Hradcem Králové
1924 miasteczko Pražské Předměstí (Praskie Przedmieście) miastem
1926–1928 trzeci miejski plan zagospodarowania architekta Josefa Gočára, budowa nowego szpitalu powiatowego
4 lipca 1929 trąba powietrzna bardzo zniszczyła sieć elektryczną, parki miejskie i lasy nowohradeckie
1930 miasteczko Kukleny miastem
15 marca 1939 początek okupacji niemieckiej
12 czerwca 1939 oficjalny początek miejscowej placówki Gestapo
wrzesień 1939 Albrecht I, prewencyjna akcja Gestapo
październik 1941 Sokol, prewencyjna akcja Gestapo (ofiarą między innymi Bohuslav Beneš, kierownik Sokóła Nový Hradec Králové
1 kwietnia 1942 utworzenie tzw. Wielkiego Hradca Králové (przyłączenie okolicznych wsi do miasta)
wrzesień 1942 E (Emigranten), prewencyjna akcja Gestapo
30 kwietnia 1945 lokalny harcerz Karel Šimek został zastrzelony krótko po zniszczeniu linii telefonicznej między dowództwem niemieckiego Wehrmachtu i siedzibą Luftwaffe
7 maja 1945 członkowie miejscowej placówki Gestapo uciekają
8 maja 1945 przez miasto przejechał konwój Armii Stanów Zjednoczonych, który miał negocjować w Velichovkach z niemieckim marszałkiem polnym Ferdinandem Schörnerem, na lotnisku grupa niemieckich żołnierzy pochodzenia austriackiego zniszczyła samoloty; z miasta uciekli stopniowo wszyscy niemieccy żołnierzy
9 maja 1945 Armia Czerwona wkroczyła do miasta
26 sierpnia 1945 Uroczyste otwarcie radiowego Nadajnika Wschodnioczeskiego (Východočeský vysílač, od 1950 r. część Czeskiego Radia)
13 października 1945 utworzenie Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Karola w Hradcu Králové
4 kwietnia 1947 w Hradcu Králové ogłoszony tzw. Hradecki Program
1947–1961 budowa obserwatorium
21 lutego 1948 demonstracja lokalnych komunistów i ich zwolenników
25 lutego 1948 uroczysta manifestacja z okazji przejęcia władzy w Czechosłowacji przez komunistów
lipiec – wrzesień 1948 na miejscowym lotnisku przebiegło szkolenie izraelskich pilotów wojskowych
1958 utworzenie Teatru Smok
1959 pierwszy budynek z wielkiej płyty
1960 reforma administracyjna w Czechosłowacji, Hradec Králové stolicą kraju wschodnioczeskiego
1962 centrum miasta strefą zabytkową
1965 hotel Alessandria
1968–1975 hotel Černigov
21 sierpnia 1968 okupacja obiektów wojskowych oraz urzędów lokalnych przez żołnierzy radzieckich i polskich
1 września 1969 utworzenie Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Karola w Hradcu Králové
15 kwietnia 1970 został odsłonięty pomnik Włodzimierza Lenina
1973 został odsłonięty pomnik Klementa Gottwalda
1974 Dom Mody Don
1978 dom towarowy Prior (dzisiaj Tesco)
listopad 1989 założony Studencki Komitet Strajkowy oraz lokalne Forum Obywatelskie
21 listopada 1989 pierwsza demonstracja przeciw władzy komunistycznej
27 listopada 1989 strajk generalny
29 grudnia 1989 spotkanie z okazji wyboru Václava Havla na prezydenta Czechosłowacji
18 stycznia 1990 pierwszy niekomunistyczny burmistrz miasta (inż. Josef Potoček)
20 grudnia 1990 pierwszy wybrany niekomunistyczny burmistrz miasta (inż. Martin Dvořák)
1993 pierwsze radio komercyjne (Rádio Labe)
1 stycznia 1997 pierwsza telewizyjna stacja komercyjna (TV Galaxie)
9 lipca 1997 powódź na rzece Orlicy
27 listopada 1997 pierwszy supermarket w mieście – Terno
1 stycznia 2000 kolejna reforma administracyjna; Hradec Králové stało się stolicą samorządowego kraju hradeckiego (kraj wschodnioczeski przekształcony w tzw. okręg terytorialny dla licznych instytucji państwowych)
2000 pierwszy hipermarket w mieście – Tesco
1 września 2000 powstanie Uniwersytetu Hradec Králové
2003 wojskowe lotnisko zostało majątkiem miasta
2007 początek zintegrowanego miejskiego systemu płatnego parkowania (ISP) firmy Atol
19 stycznia 2007 orkan Kyrill
1 marca 2008 orkan Emma
3 lipca 2008 otwarcie nowego dworca autobusowego
25 września 2008 uroczyste otwarcie nowego budynku Biblioteki Naukowej
2008–2009 mieszkańcy dzielnicy Březhrad próbowali odłączyć się od miasta
2010 powyborczy pat, burmistrz został wybrany dopiero w piątej turze głosowania
Ujście Orlicy do Łaby rzeźbiarza Josefa Škody Czerwony Dwór Podział miasta

Chronologiczna lista burmistrzów

Imię Okres urzędowania
Jan Kříž 1788–1796
Franz Xaver Tröger von Königsberg 1796–1800
Franz Reith von Baumgarten 1800–1805
Valentin Heinrich Haun 1805–1813
Augustin Reichenbach 1813–1824
Alois Kemlink 1824–1848
Vojtěch Svoboda 1848–1850
Antonín Tobiš starszy 1850–1851
Ignác Jan Lhotský 1851–1864
Karel Collino 1864–1885
Hynek Václav Lhotský 1885–1895
JUDr. František Ulrich 1895–1929
Josef V. B. Pilnáček 1929–1942
Franz Heger 1942–1945
Josef Karlovský 1945
JUDr. Josef Šklíba 1945
JUDr. Jan Němec 1945–1949
Josef Pikhart 1949–1951
Ferdinand Všetečka 1951–1954
František Lhoták 1954–1960
Jan Valter 1960–1970
Ing. Josef Kokeš 1970–1971
Ing. Jiří Šedivka 1971–1981
Vladimír Zahálka 1981–1984
JUDr. Jaromír Koutník 1984–1989
RSDr. Josef Zadrobílek 1989
Ing. Josef Potoček 1990
Ing. Martin Dvořák 1990–1998
Ing. Jan Doskočil 1998
Ing. Oldřich Vlasák 1998–2004
Ing. Otakar Divíšek 2004–2010
MUDr. Zdeněk Fink od 2010

Źródło: do 1998 r. książka Petr Zimmermann i zespół, Radnice v Hradci Králové, její reprezentanti a jejich činnost v letech 1850–1998, Hradec Králové 1998, ISBN 80-901805-9-0, w późniejszych okresach współczesna prasa

Rozwój terytorialny miasta

Wieś czy dzielnica miasta Historia
Hradec Králové 1086 pierwsza wzmianka, 1225 po raz pierwszy wymieniony jako miasto
Bohdanecké Dvory 1565 pierwsza wzmianka, 1850–1894 część wsi Svobodné Dvory, 1894 zniknęła z mapy
Březhrad 1229 pierwsza wzmianka, 1850–1975 wieś, z 1976 dzielnica miasta Hradec Králové
Cihelna 1798 pierwsza wzmianka, 1850–1894 część wsi Svobodné Dvory, 1894 zniknęła z mapy
Červený Dvůr 1850–1890 część wsi Kukleny, 1890–1942 część wsi Pražské Předměstí, z 1942 część miasta Hradec Králové, dzisiaj tylko działki i ogrody
Farářství 1836 pierwsza wzmianka, 1850–1890 część wsi Kukleny, 1890–1942 część wsi Pražské Předměstí, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Klacovské Dvory 1651 pierwsza wzmianka, 1850–1894 część wsi Svobodné Dvory, 1894 zniknęła z mapy
Kluky 1547 pierwsza wzmianka, 1850–1921 część wsi Roudnička, 1921–1942 wieś, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Kobylí Doly 1586 pierwsza wzmianka, 1850–1930 część wsi Plotiště, 1930 zniknęła z mapy
Kopec Sv. Jana 1530 pierwsza wzmianka, 1850–1950 część wsi Třebeš, 1950 zniknęła z mapy
Kukleny 1547 pierwsza wzmianka, 1850–1931 wieś, 1931–1942 miasto, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Kydlinov 1540 pierwsza wzmianka, tylko dom na odludziu
Lhota pod Strání 1451 pierwsza wzmianka, 1850–1950 część wsi Třebeš, 1950 zniknęła z mapy
Malšova Lhota 1403 pierwsza wzmianka, 1850–1976 wieś, z 1976 dzielnica miasta Hradec Králové
Malšovice 1654 pierwsza wzmianka, 1850–1942 wieś, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Moravské Předměstí 1908 pierwsza wzmianka, z 1908 dzielnica miasta Hradec Králové
Náhon 1496 pierwsza wzmianka, z 1850 część wsi Malšovice
Nový Hradec Králové 1766 pierwsza wzmianka, 1850–1942 wieś, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Piletice 1453 pierwsza wzmianka, 1850–1964 wieś, 1964–1971 część wsi Pouchov, 1971–1976 część wsi Rusek, z 1976 dzielnica miasta Hradec Králové
Plácky 1836 pierwsza wzmianka, 1850–1949 część wsi Plotiště, 1949–1971 wieś, z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Plotiště nad Labem 1318 pierwsza wzmianka, 1850–1942 i 1954–1971 wieś, 1942–1954 i z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Pouchov 1400 pierwsza wzmianka, 1850–1942 i 1954–1971 wieś, 1942–1954 i z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Pražské Předměstí 1786 pierwsza wzmianka, 1850–1890 część wsi Kukleny, 1890–1931 wieś, 1931–1942 miasto, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Roudnička 1465 pierwsza wzmianka, 1850–1949 i 1954–1980 wieś, 1949–1954 i z 1980 dzielnica miasta Hradec Králové
Rusek 1454 pierwsza wzmianka, 1850–1976 wieś, z 1976 dzielnica miasta Hradec Králové
Slatina 1547 pierwsza wzmianka, 1850–1976 wieś, z 1976 dzielnica miasta Hradec Králové
Slezské Předměstí 1790 pierwsza wzmianka, 1850–1942 wieś, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Správčice 1816 pierwsza wzmianka, 1850–1930 i 1950–1961 część wsi Věkoše, 1961–1971 część wsi Pouchov, 1930–1950 i z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Svinary 1379 pierwsza wzmianka, 1850–1985 wieś, z 1985 dzielnica miasta Hradec Králové
Svinárky 1547 pierwsza wzmianka, 1850–1949 część wsi Slatina, 1949–1960 część wsi Svinary, 1960 zniknęła z mapy
Svobodné Dvory 1836 pierwsza wzmianka, 1850–1942 i 1954–1971 wieś, 1942–1954 i z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Šosteny 1790 pierwsza wzmianka, 1850–1890 część wsi Kukleny, 1890–1942 część wsi (z 1931 miasta) Pražské Předměstí, z 1942 część dzielnicy Pražské Předměstí, po 1950 nie wymieniona w żadnych dokumentach oficjalnych
Temešvár I 1836 pierwsza wzmianka, 1850–1890 część wsi Kukleny (pod nazwą Temešvár), 1890–1921 część wsi Kukleny (pod nazwą Temešvár 1. díl), po 1930 nie wymieniona w żadnych dokumentach oficjalnych
Temešvár II 1890 pierwsza wzmianka, 1890–1930 część wsi Pražské Předměstí, po 1930 nie wymieniona w żadnych dokumentach oficjalnych
Třebeš 1461 pierwsza wzmianka, 1850–1942 wieś, z 1942 dzielnica miasta Hradec Králové
Věkoše 1463 pierwsza wzmianka, 1850–1923 wieś, 1923–1954 dzielnica miasta Hradec Králové, 1954 jej część odłącząna, 1961–1971 część wsi Pouchov, z 1971 dzielnica miasta Hradec Králové
Zámostí 1509 pierwsza wzmianka, z 1850 część wsi Malšovice
Gimnazjum im. J. K. Tyla

Zabytki

Budynki

Pomniki, kolumny, fontanny

Biskup Dominik Duka

Znani mieszkańcy i osoby związane z miastem

Kultura

Dzisiaj w mieście działa wiele instytucji kulturalnych, na przykład:

Jest także znane dzięki wielu festiwalom teatralnym (Divadlo evropských regionů, 1995) i muzycznym (Jazz Goes To Town, 1995; Hip Hop Kemp, 2002) z udziałem międzynarodowym.

Teatry

Pierwszym budynkiem teatralnym, w którym odbywały się przedstawienia dramatyczne była sala restauracji U zlatého orla, w którym z 1796 r. działał zespół amatorski. Na początku lat 80. XIX wieku wielu mieszkańców miasta chciało zbudować nowoczesny teatr. Zorganizowano w 1883 r. zbiórkę publiczną w celu pozyskania części środków potrzebnych do budowy gmachu. W tym samym roku magistrat zatwierdził plany architekta Viktora Weinhengsta. Nowy budynek został wzniesiony w latach 1884-85 i uroczysta premiera sztuki V. K. Klicpery w pięciu aktach Eliška Přemyslovna (Elżbieta Przemyślidka) odbyła się 24 marca 1885. W 1949 r. rozpoczął swoją działalność zespół profesjonalny. Teatr często zmieniał nazwę (1949-61 Krajské oblastní divadlo Hradec Králové, 1961-68 i 1971-90 Divadlo Vítězného února, 1968-71 i z 1990 r. Klicperovo divadlo/Teatr Klicpery). W 1980 r. została jego częścią scena studyjna Beseda. Jego bogaty repertuar obejmuje klasykę i sztuki współczesne. Na deskach teatru występowali, m.in.: Jiřina Jelenská, Stanislav Zindulka i w teatru działało mnóstwo wybitnych reżyserów (Jan Grossman; Miroslav Krobot; Vladimír Morávek; Milan Pásek, 1954-67). W latach 1998, 1999, 2001 oraz 2003 otrzymał Teatr Klicpery teatralną Nagrodę Alfréda Radoka. Ostatnim ważnym wydarzeniem była premiera sztuki Václava Havla Odcházení (Odejście), druga premiera tej sztuki w Czechach po praskim Teatru Archa.

Teatr Klicpery

Obok teatru profesjonalnego egzystowały też znane zespoły amatorskie (Klicpera, 1868 pod nazwą Divadelní jednota ochotnická; Divadelní ochotníci Živnostensko-čtenářské jednoty, 1883; Čtenářsko ochotnická jednota dělníků na Pražském Předměstí, 1885; Zábavní spolek Svornost, 1889; Beseda Komenský, 1897; Tyl, 1907; Lidová scéna, 1927; Mladá scéna ČSM, 1947; Lidová opera, 1951; DS Kulturního domu ROH, 1961; Jesličky při ZUŠ Na Střezině, 1999).

Z 1958 r. działa także lalkowy Teatr Drak (1958-68 pod nazwą Východočeské loutkové divadlo oraz 1968-92 Východočeské loutkové divadlo Drak), który ma od 1961 r. swoją siedzibę w budynku byłego Domu Studenckiego i jego główną postacią jest reżyser Josef Krofta oraz jego syn Jakub.

Kina

Na początku XX wieku przyjeżdżało do miasta kino objazdowe. Przy przybudowie Grandhotelu (1911) zostało otwarte kino w Ogrodzie Palmowym (dla 1000 widzów) i w 1913 r. był pokazywany pierwszy film dźwiękowy. W tym samym roku powstało w budynku Strzelnicy (Střelnice) LIDOBIO – Lidový biograf. W latach 1919-20 koło Strzelnicy został wzniesiony nowy budynek tylko dla kina. Wraz z nadejściem ery komunistycznej kina miejscowe zostały przemianowane. Pierwotne kino Slavie zdobyło nazwę Jas, byłe kino Lido zostało nazwane Moskva, kino Sokol było kinem Oko, kino kukleńskie Světozor nazywało się Svět oraz Slavia v dzielnicy Plotiště niosło nazwę Lípa. Po upadku reżymu komunistycznego stopniowo zanikały, przetrwało jedynie kino Centrál, powstałe w 1929 r., oraz w 2001 r. zostało założone Multikino CineStar.

Kościółek św. Mikołaja

Biblioteki, muzea i galerie

Największy sukces w dziejach miasta odniosła biblioteka Palackého čítárna z 1898 r., która była w centrum zainteresowania czytelników aż do pierwszych lat niepodległości Republiki Czechosłowackiej. Jej siedziba znajdowała się najpierw w domu nr 33 na Placu Wielkim i z 1913 r. w domu U Špuláků. Obok niej są znane też Veřejná lidová knihovna z 1896 r. oraz Veřejná knihovna města Hradce Králové z 1894 r. Ta później połączyła się z Czytelnią Palackiego. W 1939 r. jej przemieszczono do byłego banku Záložní a úvěrový ústav na ulicy Tomkowej, gdzie jest do dzisiaj.

Długą tradycję bibliotekarstwa hradeckiego nie naruszył rząd komunistyczny. Do budynku byłej synagogi była przemieszczona Krajowa Biblioteka Naukowa (z 1949 r. jako Státní studijní knihovna Zdeňka Nejedlého, z 1954 Státní vědecká knihovna Zdeňka Nejedlého). Ta w 1958 r. została połączona z Regionalną Biblioteką Ludową (Krajská lidová knihovna) pod nazwą Biblioteka Regionalna (Krajská knihovna), ale w 1960 r. doszło do reorganizacji bibliotekarstwa czechosłowackiego i jej wynikiem było utworzenie oddzielnej Biblioteki Powiatowej (Okresní knihovna) i Państwowej Biblioteki Naukowej w Hradcu Králové. Po 1989 r. przeszła biblioteka naukowa transformację. W 2001 r. pod nazwą Studijní a vědecká knihovna przejął ją od państwa Kraj hradecki. Od 2008 r. ma nowy budynek na nabrzeżu rzeki Orlicy w pobliżu Uniwersytetu.

Muzeum powstało w Hradcu Králové w 1880 r. Po raz pierwszy jego zbiory zostały otwarte dla publiczności 1 lutego 1885 w kaplicy św. Wacława w domu nr 33 na Placu Žižki. Muzeum było początkowo podzielone na dwa działy – archeologiczny oraz przemysłowy. W 1896 r. z tych działów powstały dwa niezależne od siebie muzea – Miejskie Muzeum Historyczne i Muzeum Przemysłowe dla Północno-Wschodniej Części Królestwa Czeskiego. Na początku XX wieku były zbiory rozproszone w kilku budynkach. W latach 1909–1912 został wzniesiony nowy budynek według projektu Jana Kotěry. W okresie międzywojennym otwarto kolejne muzea (np. w 1939 r. Muzeum Przyrodnicze) i galerię miejską (1936). Po II wojnie światowej zostały wszystkie muzea połączone. W 1959 r. utworzono Muzeum Kraju Hradeckiego, które często zmieniało swoją nazwę (Krajský vlastivědný ústav, Krajské vlastivědné muzem). W 1974 r. zostało połączone z muzeum pardubickim pod nazwą Regionalne Muzeum Czech Wschodnich (Krajské muzeem východních Čech). W formie tej pozostało aż do 1991 r., kiedy powołane zostało Wschodnioczeskie Muzeum w Pardubicach. Od tej pory muzeum hradeckie nosi nazwę Muzeum Czech Wschodnich w Hradcu Králové. Dzisiaj kolekcja muzeum obejmuje przedmioty ze wszystkich epok i najstarsze eksponaty pochodzą z czasów przedhistorycznych. Prócz bogatych zbiorów przyrodniczych i archeologicznych muzeum gromadzi dzieła sztuki, przedmioty etnograficzne oraz numizmatyczne z czasów prehistorycznych po dzień dzisiejszy. W 1993 r. został jego częścią Pomnik bitwy 1866 roku w Chlumie.

Galeria Sztuki Współczesnej z 1953 r. należy do najważniejszych galerii w Czechach. Główna część zbiorów to dzieła malarzy i rzeźbiarzy przełomu wieku XIX i XX (Antonín Hudeček, Jan Preisler, Václav Radimský, Antonín Slavíček), ale znajdują się tu również wspaniałe dzieła artystów sztuki współczesnej (Jiří Balcar, Vladimír Boudník, Vladimír Fuka, Jiří Kolář, Bohumil Kubišta, Mikuláš Medek, Robert Piesen, Zdeněk Sklenář, František Tichý, Josef Váchal, Jan Zrzavý).

W 2008 r. w RegioCentrum Nový pivovar została otwarta Galeria Vladimíra Preclíka, która prezentuje prace tego autora. Oprócz tych dwóch galerii istnieją także liczne galerie prywatne, np. Galerie Barbara (1990), Galerie Rondo (1993) i Galerie Koruna (2000).

Muzyka

W muzyce średniowiecza dominował język łaciński, gdyż była związana głównie z praktykami religijnymi Kościoła katolickiego. Z tego czasu zachowały się śpiewniki liturgiczne (antyfonarze) oraz zbiory śpiewów mszalnych (graduały).

Później powstawały stowarzyszenia mieszczan, którzy śpiewali w kościele (tzw. Literátské bratrstvo). Jednym z zachowanych zabytków tego czasu jest zdobiony Kancjonał Jana Franusa z 1505 r. (autorem jest Janáček Zmizelý z Písku) o rozmiarach 42 x 72 cm czy graduał z lat 1578-1590 pisarza miejskiego Mateusza Litoměřickiego, malarza chrudimskiego Mateusza Radouša oraz kantora Jerzego Rychnovskiego.

Pierwsze drukowane kancjonały pojawiły się na początku XVII wieku: Slavíček rajský na stromě života slávu Tvorci svému prozpěvující (1719, autorem wikariusz chroustovicki Jan Josef Božan) oraz Cytara napisana przez jezuitę A. Koniáša.

W 1785 r. decyzją cesarza Józefa II rozwiązano Bractwa Literackie i ich majątek został sprzedany.

W 1859 r. został założony męski chór Slavjan i w 1898 r. chór kobiecy Eliška. Na przełomie XIX i XX wieku w gimnazjalnym środowisku Hradca Králové studenci (Jiří Červený, Rudolf Medek, František Kryštof, Otto Pik i bracia Formánkowie) stworzyli kabaret Mansarda, podstawę późniejszego znanego kabaretu praskiego Červená sedma.

Pierwszą orkiestrą symfoniczną w mieście była Filharmonická jednota, która istniała w latach 1887–1902. Jej naśladowcami były: Místní orchestrální sdružení (1919–1920) oraz Hudební odbor Sokola (pierwszy koncert w Teatru Klicpery 9 kwietnia 1921 r.). W lipcu 1921 została orkiestra przemianowana na Filharmonię Sokoła. W 1941 r. władze okupacyjne zarządziły jej zamknięcie. Następnie w 1942 r. została powołana Miejska Orkiestra Symfoniczna. Po zakończeniu II wojny światowej była podzielona na dwa segmenty. Filharmonia Sokoła odnowiła działalność w 1946 r. Stopniowo zniknął z nazwy wyraz "Sokół", zmniejszyła się jakość i w 1965 r. zniknęła ze sceny.

Dzisiaj jest największą organizacją muzyczną w mieście Filharmonia Hradec Králové (wcześniej Operní orchestr města Hradce Králové, Symfonický orchestr Hradec Králové, Státní symfonický orchestr Hradec Králové), która została założona jako podstawa dla przyszłej Opery Miejskiej (z braku finansów nie powstała) i rozpoczęła swoją pracę w Mýtskiej wieży 10 sierpnia 1978 r.

Warto zauważyć także Orkiestrę Dętą Miasta Hradec Králové. Ta opiera się na tradycji pierwszej orkiestry dętej z 1921 r., która była włączana do części muzycznej towarzystwa sportowego DTJ (Dělnická tělovýchovná jednota, 28 lipca 1921 r.). i z 1951 r. była związana z zakładem ZVU.

W 1982 r. został założony przez Jerzego Skopala chór chłopięcy Boni pueri. Do tej pory zespół wystąpił na kilku tysiącach koncertów w Czechach i za granicą, kilkakrotnie występował obok znanych gwiazd muzycznych (José Carreras). W jego cieniu pozostaje chór dziecięcy Jitro, który w Hradcu Králové działa od 1973 r. i opiera się na tradycji zespołów Královéhradečtí zpěváčci z 1939 r. oraz Královéhradecký dětský sbor z 1968 r.

Do najważniejszych reprezentantów miejscowej muzyki popularnej należy zespół muzyczny Kantoři, który założyli w 1970 r. studenci Wydziału Pedagogicznego. Bardzo znanym jest także ostrawski piosenkarz Pavel Dobeš. Mieszka w Hradcu od 1985 r.

Radio i telewizja

Pierwszą audycją radiową były informacje o ruchu wojsk niemieckich nadawane w Hradcu Králové 5 maja 1945 r. Są one związane z nazwiskami miejscowych radioamatorów – Josefa Čupra oraz inż. Augustina Ševčíka. Stacja kontynuowała nadawanie do 19 sierpnia 1945 r., ale jej treścią był tylko szereg apeli, zawiadomień oraz proklamacji dla repatriantów i więźniów powracających z obozów koncentracyjnych.

Początkiem realnego nadawania programów radiofonicznych jest 26 sierpnia 1945 r., kiedy zaczęła nadawać Radiostacja Wschodnioczeska, która stała się w listopadzie 1950 r. częścią Czeskiego Radia. I od tamtej pory działa do dziś w mieście radio publiczne. 26 lutego 1999 r. nadaje z odbudowanego budynku na ulicy Havlíčkovej, który został wyposażony w najnowszą technologię cyfrową.

Pierwszą prywatną stacją radiową z siedzibą w Hradcu Králové było Rádio Labe. Jego sygnał na częstotliwości 103,4 MHz zaczął rozprzestrzeniać się z hoděšovickej wieży telekomunikacyjnej w maju 1993 r. Brak subwencji, zwiększenie konkurencji w eterze, brak doświadczenia zawodowego personelu, trudna sytuacja finansowa jednego z właścicieli, to wszystko prowadziło do końca stacji w czerwcu 1995 r.

W 1994 r. pojawiło się Rádio OK, które zostało połączone 1 lipca 2010 z Rádio Blaník, środkowoczeską rozgłośnią radiową.

Do miasta zostało też przeniesione trutnowskie Rádio Černá Hora, które powstało w sierpniu 1993.

Oprócz radia działa w mieście Regionalna redakcja Telewizji Czeskiej. W 1997 r. uruchomiona została telewizyjna stacja komercyjna Galaxie (w 2001-02 pod nazwą TV3). Później z niej były utworzone stacje TV Praha oraz TV Hradec Králové i w 2005 r. zakończyły nadawanie ze względu na brak zainteresowania publiczności.

Gimnazjum im. Boženy Němcowej

Edukacja

Hradec Králové już od średniowiecza był ośrodkiem szkolnictwa. Pierwszą wybitną postacią był burmistrz Martin Cejp z Peclinovce (1544-1599), który wybudował szkołę i był konsekwentnym opiekunem łacińskiego szkolnictwa. W szkole pracowali Valentin Kochan z Prachové (1561?-1621) oraz Jan Kampanus Vodňanský, późniejszy rektor Uniwersytetu Karola. Potem przyszła katastrofa w postaci wojny trzydziestoletniej.

Po utworzeniu biskupstwa w 1664 r. nastąpił rozkwit szkolnictwa kościelnego.

Cesarz Józef II nadał miastu wygląd niemiecki, ale wokół teatru, seminarium oraz gimnazjum utrzymała się tradycja narodowa i ruch patriotyczny. W gimnazjum studiowali Václav Hanka, Josef Jaroslav Langer, Josef Kajetán Tyl, Karel Jaromír Erben, František Škroup, w latach 60. XIX wieku Alois Jirásek i na początku XX wieku Karel Čapek i Emil Vachek.

Powstanie Czechosłowacji pociągało za sobą szybki rozwój szkół średnich i podstawowych. W latach 1924-27 powstał tzw. Areał szkolny na nabrzeżu Tyla, według projektu arch. Jana Gočára.

Po zakończeniu II wojny światowej rozwinęło się szkolnictwo wyższe. W 1959 r. powstał Instytut Pedagogiczny, który przygotowywał nauczycieli szkół podstawowych. Sierpień 1964 r. przyniósł powstanie samodzielnego Fakultetu Pedagogicznego. Ta szkoła stała się po reformie czeskiego szkolnictwa wyższego w 1976 r. kształciła także nauczycieli szkół średnich. Po jej przekształceniu w 1992 r. powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna, a następnie 1 września 2000 r. Uniwersytet Hradec Králové (łac. Universitas reginaegradecensis). składający się obecnie z czterech wydziałów – pedagogicznego, filozoficznego, przyrodniczego oraz informatyki i zarządzania. W mieście są także zamiejscowe wydziały medyczny (1945 r.) i farmaceutyczny (1969 r.) Uniwersytetu Karola i fakultet medycyny wojskowej Uniwersytetu obrony (pierwotnie Wojskowa Akademia Medyczna im. Jana Evangelisty Purkynie, 1951 r.).

Sport

Sport ma w Hradcu Králové długą, ponad stuletnią tradycję. Pierwsza czeska gimnastyczna i patriotyczna organizacja pod nazwą Tělocvičná jednota v Hradci Králové została założona 7 stycznia 1866 i dziewięć lat później stworzyła własną Straż Pożarną oraz zmieniła nazwę na Tělocvično-hasičská jednota Sokol. Była organizatorem imprez sportowych oraz gospodarzem Narodowych balów. Pierwsza próba założenia KCT w Hradcu Králové nastąpiła w 1895 r., ale z powodu małego zainteresowania i niezrozumienia ze strony mieszkańców organizacja po dwóch latach zakończyła działalność. Zebranie założycielskie oddziału KCT odbyło się dopiero w 1911 r. Pierwsza dekada niezależnej Czechosłowacji doprowadziła do rozwoju tej organizacji, która m.in. w 1925 r. uroczyście otworzyła w Górach Orlickich schronisko Masarykova chata, cztery lata później stworzyła Sekcję narciarską (Lyžařský a sáňkařský kroužek, z 1931 r. Lyžaři KČST) i działa do dziś, z wyjątkiem okresu komunistycznego. Oprócz tych organizacji istniały w mieście kluby piłki nożnej (z 1905 r. FC Hradec Králové wówczas pod nazwą SK Hradec Králové), łyżwiarstwa oraz hokeju na lodzie (z 1925 dzisiejszy Mountfield Hradec Králové pod nazwą Bruslařský klub Hradec Králové).

Najważniejszy lokalny klub piłkarski, już wspomniany FC Hradec Králové, był w sezonie 1959-60 mistrzem Czechosłowacji i w 1995 r. zdobywcą Pucharu ČMFS. Miasto ma na swoim koncie jeszcze jeden znaczący sukces sportowy. Drużyna Železničářky Hradec Králové w sezonach 1945/46 oraz 1946/47 była zwycięzcą Czechosłowackiej Pierwszej Ligi Koszykówki Kobiet.

Sztuczne lodowisko kryte zostało oddane do użytku w 1950 r., a 46 lat później zbudowano drugi budynek z kolejną płytą lodowiska.

Pierwsze boisko przeznaczone do gry w piłkę nożną powstało w 1898 r. za koszarami Wasserkaserne koło byłej Bramy Morawskiej. Tutaj grał w 1901 r. Klub Sportowy. Boisko wkrótce nie spełniało wymogów i w 1907 r. zostało zbudowane boisko U nemocnice. 26 września 1919 podczas meczu z SK Smíchov została otwarta zadaszona trybuna dla 500, a w maju 1955 r. dla 6 000 kibiców. Na tym boisku 6 czerwca 1960 został Spartak Hradec Králové mistrzem ligi pokonując Slovan Nitra 4:0.

W 1959 zostały rozpoczęte prace związane z budową nowego Stadionu Ogólnosportowego dla ponad 25 000 widzów (według planów Františka Steinera). Budowa dwóch trybun i ich zadaszenia została zakończona w 1964 r. Płyta boiska o wielkości 105 x 70 m wraz z budynkami przeszła kolaudację 26 maja 1967 r. Najważniejszym spotkaniem sportowym był rozegrany 6 listopada 1960 r. mecz z mistrzem Grecji Panthinaikos Atheny, który został pokonany 1:0. Potem została według projektu inż. Ruseka zainstalowana tabela wyników, która miała premierę 17 listopada 1974 na meczu z Slovanem Liberec. Rok później stadion doczekał się czterech masztów oświetleniowych o wysokości 55 m, na których umieszczono jupitery o maksymalnej mocy 1100 luksów (w chwili zainstalowania). Po raz pierwszy zostały uruchomione 20 maja 1975 podczas meczu z Slovanem Pardubice. Stadion był wielokrotnie przebudowywany (1967, 1974, 2007) i w najbliższej przyszłości go czeka całkowita rekonstrukcja.

Historia Łaźni Miejskich sięga do 1933 r. i ich trzydziestometrowy basen ze sztucznymi falami był w swoim czasie najnowocześniejszym w Czechosłowacji.

Przemysł

Miejscowa tradycja rzemieślnicza miała swoje korzenie już w średniowieczu i właśnie lokalne warsztaty stanowiły podstawę dla działalności przemysłowej. Rozwój przemysłu hradeckiego był zawsze ściśle związany z historią miasta i przede wszystkim z budową twierdzy.

Wewnątrz fortyfikacji istniały nieliczne przedsiębiorstwa: fabryka do przetwarzania cykorii Josefa Hrbka, przetwórnia cykorii i wytwórnia octu Jerzego Marka, warsztat producenta instrumentów dętych F. V. Červenego (1842) oraz browar (1846). Kolejne fabryki mogły być budowane tylko za pasem ochronnym twierdzy.

Dalszy rozwój nastąpił po pojawieniu się pierwszych źródeł kapitału finansowego (Královéhradecká záložna, 1862; Spořitelna královéhradecká, 1864; Záložní úvěrní ústav, 1868; Okresní hospodářská záložna, 1883), a zwłaszcza po rozbiórce twierdzy. W katastrze miasta i na jego przedmieściach powstało wiele fabryk z wszystkich branży przemysłu – Petrof (1864, produkcja instrumentów muzycznych), cukrownia w Kuklenach (1863) oraz Pierwszy Czeski Akcyjny Zakład Budowy Maszyn (1871, dzisiaj ZVU), zakłady J. Pilnáčka produkujące mydło i wosk (1875), fabryka Josefa Katschnera do produkcji wyrobów cukierniczych, makaronów i produktów jajecznych (1907).

Hradec Králové nie pozostał także w tyle w przemyśle samochodowym. Przedsiębiorstwo KAN w Kuklenach produkowało do 1916 r. dwu- oraz czteromiejscowe samochody, które osiągały prędkości do 70 kilometrów na godzinę. Drugi zakład Start, założony w 1920 r. przez Františka Petráška, był producentem samochodów o najprostszej konstrukcji oraz samochodów dostawczych.

Po powstaniu niepodległej Czechosłowacji prestiż miasta został wzmocniony decyzją o przeprowadzeniu zarządów kilku instytucji państwowych do Hradca Králové. Największą z nich była Dyrekcja Kolei Państwowych. Przyszedł ogromny boom, istniejące firmy zostały zmodernizowane i powstawały nowe: Start (1920), Jitřenka (1924, wytwórnia czekolady), Fotochema (1921, sprzęt do fotografowania), mleczarnia (1925-26) oraz gazownia (1927-28).

Bardzo znany był też zakład Továrna gumových výrobků pro veškerý obchod a průmysl Jaroslav Hakauf a synové (1928-29). Jego produkcja obejmowała podeszwy, buty gumowe, dętki oraz dywany. W 1945 r. przedsiębiorstwo stało się własnością państwa i rok później zostało częścią zakładów Rubena Náchod. W 1953 r. założono niezależne przedsiębiorstwo Gumokov. Od 2000 r. jest znów częścią zakładów Rubena Náchod.

W okresie Protektoratu Czech i Moraw była priorytetem produkcja wojenna. Powojenna nacjonalizacja dużych przedsiębiorstw przemysłowych również nie przyniosła nic dobrego. Znaczna część produkcji była kierowana na rynek zagraniczny, wielokrotnie nie otrzymano zapłaty, sprzęt przemysłowy stał się przestarzały, nowe technologie ze Zachodu nie miały szans na wdrożenie. Ogólnie był przemysł w upadku. Sytuacja nie zmieniła się nawet w nowej sytuacji społecznej, ponieważ w warunkach gospodarki rynkowej byłe przedsiębiorstwa państwowe nie miały zbyt dużej konkurencyjności. Znikła mleczarnia, browar, kilka firm zmniejszyło obroty i nowo utworzone małe lub średnie przedsiębiorstwa nie oferowały wystarczającej liczby miejsc pracy. Tylko duża piekarnia z 1966 r. dostarcza wszystkim pieczywo do dzisiaj. Skutkiem tego jest to, że największym pracodawcą w mieście i w regionie jest teraz Szpital Wydziałowy.

Ale i sytuacja ta ma kilka pozytywnych stron. Znacznie poprawił się stan środowiska. Stało się tak również dzięki gazyfikacji i dostawom ciepła z elektrowni opatowickiej.

Dzisiaj w Hradcu Králové jest zlokalizowany głównie przemysł maszynowy (BEZ, ZVU), elektrotechniczny, elektroniczny, chemiczny (Alter, s.r.o., Rubena, TEXIM), lekki (Teleflex Czech Republic, wcześniej ARROW) i spożywczy (Bouček s.r.o., Canto s.r.o., Český pekař s.r.o.).

Transport

Transport drogowy

Hradec Králové jest węzłem transportu, przede wszystkim drogowego. Krzyżuje się tu wiele dróg – autostrada D 11 (łączy Hradec Králové z Pragą) z drogami 33/E67 (w kierunku Náchod, Jaroměř), 35/E442 (Liberec, Jiczyn, w odwrotnym kierunku Holice, Litomyšl), 333/E67 (Lázně Bohdaneč, Podiebrady), 37 (Pardubice) oraz 11 (Vamberk, Týniště nad Orlicí).

Transport kolejowy

Pierwsza stacja kolejowa została zbudowana w 1857 r. podczas budowy torów kolejowych między miastem Pardubice i twierdzą Josefov i dopiero w tym samym roku przyjechał do miasta pierwszy parowóz Pardubitz (3 października). W 1875 r. powstała linia kolejowa w kierunku Pragi. 7 lat później pociągi kursowały codziennie na trasie do miasteczka Ostroměř. Z tego powodu został zbudowany kolejny budynek stacji (1874), w który była poczekalnia oraz kasy biletowe. Nie trwało to długo i musiał być wybudowany nowy dworzec kolejowy (1929-35), który służy do dziś. Tuż obok tego Dworca Centralnego istniały czy istnieją stacje pasażerskie Plotiště (1881), Slezské Předměstí (1886 stacyjka, 1915-16 wybudowany nowy dworzec) czy Kukleny (1919).

Transport lotniczy

Transport lotniczy istniał krótko. Na terenie miejscowego lotniska wojskowego (z lat 1928-31) były w 1934 r. wybudowane dwa hangary i budynek administracyjny z podstawową infrastrukturą. 1 lipca 1935 wystartował pierwszy samolot na trasie Praga – Hradec Králové – Morawska Ostrawa. W ciągu jednego tygodnia trwania zostało na tej linii przeprowadzono w sumie pięć lotów, z Ostrawy do Pragi trzech i z Pragi do Ostrawy dwa, ale w następnym sezonie zostało zlikwidowane z przyczyn finansowych połączenie do Morawskiej Ostrawy, a następnie zlikwidowano całą linię. 26 września 1945 przyszedł wniosek o ustanowienie linii Pilzno – Praga – Hradec Králové – Morawska Ostrawa i później także do Brna. Nie był realizowany, ponieważ priorytet otrzymała linia Czeskie Budziejowice – Praga – Liberec.

Komunikacja miejska

Transport miejski rozpoczął działalność dopiero na początku XX wieku. Magistrat najpierw zastanawiał się nad wprowadzeniem ruchu tramwajowego. Do realnego wypełnienia koncesji na budowę oraz prowadzenie linii tramwajowej Slezské Předměstí (Przedmieście Śląskie) – Pospíšilova třída – Malé náměstí – Velké náměstí – Hlavní nádraží (Dworzec Centralny) nie doszło i z tego planu pozostały tylko tory na Moście Praskim, które tam zostały aż do lat 30.

Historia regularnego ruchu autobusowego zaczęła się 1 listopada 1928 r. na trasie Kukleny – Nádraží – Slezské Předměstí, rok później działało już 10 linii i trzy lata później 17 linii obsługiwanych przez 30 autobusów. Już wtedy niektóre z autobusów jeździły do okolicznych miejscowości. Dalszy rozwój transportu miejskego powstrzymała II wojna światowa. Po wojnie doszło do rozdzielenia transportu na miejski (z 1950 r. Dopravní podnik města Hradce Králové) i międzymiastowy (Československá státní doprava, ČSAD, czechosłowacki odpowiednik PKS). I w 1949 r. Hradec Králové został siódmym miastem w Czechosłowacji, gdzie jeździły trolejbusy. Ostatnim ważnym wydarzeniem było w 2008 r. otwarcie nowego dworca autobusowego (Terminál hromadné dopravy), na który mieszkańcy miasta czekali ponad 50 lat i w odróżnieniu od poprzednich planów ma również część dla transportu miejskiego. Przejazd autobusami i trolejbusami pomiędzy Dworcem Centralnym a nowym dworcem autobusowym jest bezpłatny.

Poczta

Rozwój usług pocztowych jest ściśle związany z rozwojem miejscowego transportu.

Od średniowiecza dostarczaniem paczek, listów i sprawozdań zajmowali się kurierzy. Rada Miejska korzystała z usług płatnych kurierów, kancelaria królewska miała już od czasu Jana Luksemburskiego własnych posłańców.

Zwykła poczta pojawiła się za czasów cesarza Ferdynanda I, ale to było tylko połączenie między Pragą i Wiedniem. W Hradcu Králové została utworzona w 1640 r. tzw. Poczta Śląska i jej zadaniem było połączenie między Pragą i Wrocławiem.

Pod panowaniem Marii Teresy pocztę upaństwowiono. Od lipca 1769 do miasta kursował dyliżans najpierw do Čáslavia i Pragi, następnie do Holic i Vysokiego Mýta.

Z powstaniem kolei została założona także poczta kolejowa. Jej urząd pocztowy został otwarty na Centralnym Dworcu Kolejowym w 1895 r. W lipcu 1932 r. Hradec Králové rozpoczął budowę nowej poczty (dzisiejsza Poczta nr 2), którą otwarto dwa lata później.

Poczty v Hradcu Králové

Kod pocztowy Poczta
500 01 Hradec Králové 1 (Československé armády 383/5)
500 02 Hradec Králové 2 (Zamenhofova 915/2)
500 03 Hradec Králové 3 (Pospíšilova 215/11)
500 04 Hradec Králové 4 (Pardubická 752)
500 05 Hradec Králové 5 (Fráni Šrámka 1518/3)
500 06 Hradec Králové 6 (Milady Horákové 328/47)
500 08 Hradec Králové 8 (Lesní 157/2)
500 09 Hradec Králové 9 (Mrštíkova 1767/38)
500 11 Hradec Králové11 (Štefánikova 534/29)
500 12 Hradec Králové 12 (Třída Edvarda Beneše 1423/21)
503 01 Hradec Králové 16 (Petra Jilemnického 400/50)
503 11 Hradec Králové 15 (Dvorská 324/95)
503 32 Hradec Králové 22 (Poštovní 45/12)
503 41 Hradec Králové 7 (K Zastávce 309/19)

Telekomunikacja

Telegraf przybył do miasta wraz z rozwojem kolei. W 1895 r. została utworzona lokalna sieć telefoniczna. Jej pierwszymi abonentami zostały władze lokalne, domy bankowe, hurtownie i duże fabryki, np. burmistrz František Ulrich, architekt Viktor Weinhengst oraz Adolf Bařtipán, właściciel hotelu U Černého koně. Później zostało oddane do użytku połączenie z miastami Pardubice, Kolín i Praga.

W 1918 r. przejęło państwo czechosłowackie austro-węgierską sieć telefoniczną, nienadającą się do potrzeb nowego państwa, bo została utworzona bez systematycznego planu, głównie były brane pod uwagę potrzeby obszarów przemysłowych w północnych Czechach, w północnych Morawach i na Śląsku.

Dzisiaj działa w mieście Tranzytowa Centrala Telefoniczna, która w latach 90. została wyposażona w technologie cyfrowe. W Hradcu Králové są oprócz operatora Telefónica O2 Czech Republic dominującego dostawcy telefonii stacjonarnej (do 2005 r. Český Telecom) i komórkowej (1991–2006 Eurotel), również firmy oferujące usługi telefonii komórkowej (przede wszystkim T-Mobile).

Rolnictwo

Stan zużytkowania gruntów

Rodzaj Ogółem Grunta orne Łąki i pastwiska Ziemia rolna Ogrody Sady owocowe Grunta leśne Stawy i rzeki Obszar zabudowany
Obszar (ha)  10 568  3 504  745  4 877  617  11  2 185  312  721

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Dobre warunki klimatyczne i glebowe są korzystne dla intensywnej produkcji rolnej. Najczęściej uprawiane są zboża (Plačice, Piletice), warzywa (przede wszystkim Svobodné Dvory, Plotiště nad Labem), ziemniaki, rzepak i mak.

Produkcja zwierzęca jest w mieście bardzo słabo rozwinięta.

Należy zauważyć, że miasto jest w 1/5 zalesione. W katastrze miasta jest rozwinięta produkcja leśna (w Hradcu Králové jest siedziba Dyrekcji Lasów Republiki Czeskiej). Obecnym gospodarzem lasów miejskich jest spółka akcyjna Městské lesy Hradec Králové (z 2002 r.).

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2023  .
  2. ↑ Czasopismo Český časopis historický, 15 stycznia 1912
  3. ↑ Tomáš V. Bílek, Dějiny konfiskací v Čechách po r. 1618. Část II., Praga 1883
  4. ↑ Czasopismo Královéhradecko, 15 stycznia 1937
  5. ↑ Gazeta Národní listy, 31 grudnia 1924
  6. ↑ Nowý Pražský kalendář pro město i pro wenkow na přestupný, 366 dnj magjcj rok po Kristowě narozenj 1868, Praga 1867
  7. ↑ STRUČNÉ DĚJINY KRÁLOVÉHRADECKÉHO KRAJE | Královéhradecký kraj, kr-kralovehradecky.cz   (cz.).
  8. ↑ Marek Pernal, Tomasz Darmochwał, Marek Rumiński: Przewodniki Wiedzy i Życia – Czechy i Słowacja. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2006. ISBN 978-83-7184-409-6.brak strony w książce
  9. ↑ Hradec Králové (Obec, nadř. celek Královéhradecký kraj, okr. Hradec Králové, Královéhradecký kraj, Česká republika), www.amaterskedivadlo.cz   (cz.).
  10. ↑ Gazeta Pochodeň, 23 lutego 1979
  11. ↑ Tygodnik Štít, 28 stycznia 1949
  12. ↑ Josef Braniš, Dějiny středověkého umění v Čechách. Díl II, Praga 1893
  13. ↑ J. Otto, Národopisná výstava českoslovanská v Praze 1895, Praga 1895
  14. ↑ Gazeta Moravská orlice, 3 grudnia 1939
  15. ↑ Čeněk Zíbrt, Staročeské výroční obyčeje, pověry, slavnosti a zábavy prostonárodní pokud o nich vypravují písemné památky až po náš věk. Příspěvek ke kulturním dějinám českým, Praga 1889
  16. ↑ Karel Konrád, Dějiny posvátného zpěvu staročeského od 15. věku do zrušení literátských bratrstev. I. čásť, XV. věk a dějiny literátských bratrstev, Praga 1893
  17. ↑ Gazeta Pochodeň, 5 maja 1972
  18. ↑ Gazeta Pochodeň, 22 grudnia 1982
  19. ↑ Východočeské Rádio OK se transformuje na Blaník | RadioTV, www.radiotv.cz   (cz.).
  20. ↑ Gazeta Pochodeň, 5 kwietnia 1984
  21. ↑ Tygodnik Obnova, 29 sierpnia 1913
  22. ↑ SERIÁL: Letiště zaplnila první stovka vojínů z Prahy – Hradecký deník, hradecky.denik.cz   (cz.).
  23. ↑ Vladislav Šrenk, Jindra Habrovanský, Moravská Ostrava, Moravská Ostrava 1937
  24. ↑ Tygodnik Nové směry, 12 lipca 1935
  25. ↑ Gazeta Našinec, 16 lipca 1935
  26. ↑ Zájem o kurzy létání v aeroklubu byl obrovský – Hradecký deník, hradecky.denik.cz   (cz.).
  27. ↑ Nařízení města Hradec Králové č. 3/2019 o maximálních cenách jízdného městské hromadné dopravy ve městě Hradec Králové a v dopravně připojených obcí., 10 grudnia 2019 .
  28. ↑ Partnerská města, www.hradeckralove.org   (cz.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Kraj hradecki
Powiaty
Gminy z rozszerzonymi uprawnieniami

Herb kraju hradeckiego

Powiat Hradec Králové
Kontrola autorytatywna (miasto):Encyklopedia internetowa: