W nazistowskich Niemczech , Gottgläubig (dosłownie „Wiara w Boga”) był nazistą termin religijny dla postaci niewyznaniowymi chrześcijaństwie praktykowana przez Niemców, którzy opuścili kościołów chrześcijańskich , ale trzymali się wiary w Jezusa Chrystusa lub wyższej mocy lub boskiego stwórcy. Ci ludzie nazywali się Gottgläubige , a określeniem całego ruchu było Gottgläubigkeit . Termin ten oznacza osobę, która nadal wierzy w Boga, ale nie posiada instytucjonalnej przynależności religijnej. Że naziści nie byli na rzecz instytucji religijnych swoich czasów, ale raczej starał się ożywić złoty wiek chrześcijaństwa z poprzednich stuleci. Nie tolerowali żadnego ateizmu wśród członków NSDAP : Gottgläubigkeit był rodzajem oficjalnie usankcjonowanej niezorganizowanej religii, równoważnej z „bezwyznaniowym chrześcijaninem” w Stanach Zjednoczonych. 1943 filozoficzny słownik definiuje G ottgläubig jak: „oficjalnego wyznaczenia dla tych, którzy wyznają specyficzny typ pobożności i moralności, bez ograniczania się do wyznania religijnego, jeszcze o oddaleniu bezbożności i bezbożnych”. W spisie z 1939 r. 3,5% ludności niemieckiej zidentyfikowano jako Gottgläubig .
W 1920 roku Narodowego Programu Socjalistycznej z Narodowej Partii Socjalistycznej niemieckich robotników (NSDAP) Adolfa Hitlera wspomina po raz pierwszy wyrażenie „ pozytywne chrześcijaństwo ”. Partia nie chciała związać się z konkretnym wyznaniem chrześcijańskim , ale z chrześcijaństwem w ogóle i dążyła do wolności religijnej dla wszystkich wyznań „o ile nie zagrażały jej istnieniu lub konfliktowi ze zmysłami moralnymi rasy germańskiej ”. .
Kiedy Hitler i NSDAP doszli do władzy w 1933 r., starali się zapewnić kontrolę państwową nad kościołami, z jednej strony przez Reichskonkordat z Kościołem Rzymskokatolickim , oraz przymusowe połączenie Konfederacji Niemieckiego Kościoła Ewangelickiego z Kościołem Protestanckim Rzeszy. Wydaje się, że ta polityka szła stosunkowo dobrze do końca 1936 roku, kiedy „stopniowe pogarszanie się stosunków” między partią nazistowską a kościołami doprowadziło do powstania Kirchenaustritt („opuszczenia kościoła”). Chociaż nie było oficjalnej odgórnej dyrektywy, aby odwołać członkostwo w kościele, niektórzy członkowie partii nazistowskiej zaczęli to robić dobrowolnie i wywierać nacisk na innych członków, aby poszli za ich przykładem. Ci, którzy opuścili kościoły, byli określani jako Gottgläubige („wierzący w Boga”), termin oficjalnie uznany przez ministra spraw wewnętrznych Wilhelma Fricka 26 listopada 1936 r. Zaznaczył, że określenie to oznaczało polityczne rozbicie kościołów, a nie akt religijny. odstępstwo . Termin „dysydent”, którym posługiwali się niektórzy odchodzący z kościoła, kojarzył się z „bez wiary” ( glaubenslos ), podczas gdy większość z nich podkreślała, że nadal wierzy w Boga i dlatego wymaga innego słowa.
Ideolog partii nazistowskiej Alfred Rosenberg jako pierwszy opuścił swój kościół w listopadzie 1933 roku, ale przez następne trzy lata będzie jedynym wybitnym przywódcą nazistowskim, który to zrobi. Na początku 1936 r . przywódcy SS Heinrich Himmler i Reinhard Heydrich zakończyli swoje członkostwo w Kościele rzymskokatolickim, a następnie kilku Gauleiterów, którymi byli Martin Mutschmann (Saksonia), Carl Röver (Weser-Ems) i Robert Heinrich Wagner ( Baden ). Pod koniec 1936 r. kościół opuścili zwłaszcza członkowie partii rzymskokatolickiej, a następnie w 1937 r. napłynęła fala głównie protestanckich członków partii. Sam Hitler nigdy nie wyrzekł się swojego członkostwa w Kościele rzymskokatolickim; w 1941 roku powiedział swojemu generałowi Gerhardowi Engelowi : „Jestem teraz jak dawniej katolikiem i zawsze będę”.
Ludzie zidentyfikowani jako gottgläubig mogli posiadać szeroki zakres przekonań religijnych, w tym nieklerykalne chrześcijaństwo, germański neopogaństwo, ogólny niechrześcijański teizm , deizm i panteizm . Ściśle mówiąc, Gottgläubigen nie byli nawet zobowiązani do zakończenia członkostwa w kościele, ale byli do tego silnie zachęcani.
Dekretem z Rzeszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 26 listopada 1936 roku, to deskryptor religijny został oficjalnie uznany w rejestrach państwowych. Spis ludności z 17 maja 1939 r. po raz pierwszy umożliwił obywatelom niemieckim zarejestrowanie się jako gottgläubig. Spośród 79,4 mln Niemców 2,7 mln osób (3,5%) zadeklarowało się jako gottgläubig, w porównaniu do 94,5% należących do kościoła protestanckiego lub rzymskokatolickiego, 300 tys. Żydów (0,4%), 86 tys. wyznawców innych religii (w tym Muzułmanie, buddyści, hindusi, neopaiści i inne sekty i ruchy religijne, 0,1% i 1,2 miliona (1,5%), którzy nie mieli wiary (glaubenslos). Jak na ironię, Niemcy mieszkający na obszarach miejskich, gdzie poparcie dla partii nazistowskiej było najsłabsze, najczęściej identyfikowali się jako gottgläubig , przy czym pięć najwyższych wskaźników stwierdzono w Berlinie (10,2%), Hamburgu (7,5%), Wiedniu (6,4%). , Düsseldorfie (6,0%) i Essen (5,3%).
Termin ten wciąż pojawia się sporadycznie kilka lat po wojnie i jest rozpoznawany w spisie powszechnym z 1946 roku we francuskiej strefie okupacyjnej , zanim zniknie z oficjalnych dokumentów.
Jednym z głównych promotorów ruchu gottgläubig był Reichsführer-SS Heinrich Himmler , sam były katolik. Był wrogo nastawiony do chrześcijaństwa, jego wartości, kościołów i ich duchowieństwa. Himmler powiedział jednak: „Jako narodowi socjaliści wierzymy w boski światopogląd. ”. Nalegał na istnienie Boga stwórcy, który faworyzował i kierował Trzecią Rzeszą i narodem niemieckim, jak ogłosił SS : „Wierzymy w Boga Wszechmogącego, który stoi ponad Stanami Zjednoczonymi; stworzył ziemię, ojczyznę i Volk, i wysłał nam Führera. Każdy człowiek, który nie wierzy w Boga, powinien być postrzegany jako arogancki, megalomański i głupi, a zatem nieodpowiedni dla SS. „Nie pozwolił ateistom wejść do SS, argumentując, że ich „odmowa uznania wyższych sił” byłaby „potencjalnym źródłem dyscypliny”. "
Himmler nie był szczególnie zainteresowany tym, jak nazwać to bóstwo; Wszechmogący Bóg, Starszy, Przeznaczenie, "Waralda", Natura itd. wszystkie były akceptowalne, o ile odnosiły się do „wyższej siły, która stworzyła ten świat i obdarzyła go prawami walki i selekcji, które gwarantowały dalsze istnienie natury i naturalny porządek ludzi. rzeczy”. Według Himmlera „Tylko ten, kto sprzeciwia się wierze w wyższą moc, uważany jest za bezbożnego”; wszyscy byli gottgläubig , ale dlatego powinni być poza kościołem. Na członków SS naciskano, by przedstawiali się jako gottgläubig i cofali członkostwo w kościele, pod groźbą wydalenia.
Z akt kadrowych SS wynika, że większość jego członków, którzy opuścili kościół z wykształcenia, zrobiła to tuż przed lub tuż po wstąpieniu do SS. Członkowie Sicherheitsdienst (SD) byli organami SS najbardziej skłonnymi do wycofania się ze swoich wyznań chrześcijańskich i zmiany przynależności religijnej do 90% gottgläubig . Wśród oficerów SS 74% tych, którzy wstąpili do SS przed 1933, zrobiło to, a 68%, którzy wstąpili do SS po 1933, ostatecznie zadeklarowało się jako gottgläubig . Spośród ogólnych członków SS 16% opuściło swoje kościoły do końca 1937 r.