Eguberri to baskijskie słowo oznaczające Boże Narodzenie lub dosłownie „nowy dzień”. Niezależnie od wybranej interpretacji etymologicznej nazwa ta musi oznaczać pierwszy dzień po przesileniu zimowym.
Popularne praktyki związane z Eguberri rozpoczynają się dzień wcześniej lub w noc poprzedzającą, przy czym ta ostatnia generalnie nosi nazwę Gauon (noc Bożego Narodzenia). Znany jest również pod nazwą Olentzero gaua (noc Olentzero ) ( Oiartzun ), Suilaro atsa (Sara), Xiularo (Uharte-Hiri).
Z tym dniem, a także z nocą przed nowym rokiem wiążą się różne wierzenia i przesilne obrzędy. Postać, Olentzero , widzimy przynajmniej w części Guipuzcoa i na obszarze przylegającym do Nawarry . Olentzero jest coraz bardziej znane w prowincjach Labourd, a także w Soule, gdzie dzieci to świętują.
W Oiartzun mówi się, że po posiłku wigilijnym, kiedy wszyscy kładą się spać, Olentzero schodzi przy kominku. To mężczyzna z twarzą poczerniałą od węgla drzewnego, uzbrojony w kosę z ząbkami. Wszyscy go pamiętają dzięki tej piosence:
| baskijski | Francuski |
|---|---|
| Olentzero juantzaigu Mendira lanera intentziiuarekin |
Olentzero zmarł Do pracy w górach |
W Larraun , do północy, z kominka wisi słomiana kukiełka. W ludzkiej postaci trzyma w ręku kosę . Mówi się tutaj, że ten wizerunek ma imię Onontzaro , ma tyle oczu, ile dni ma rok, plus jeden.
W kominku w noc bożonarodzeniową spala się duży pień drzewa (często buk ). W Zegamie nazywa się Gabonzuzi (świąteczna pochodnia). To z jego ogniem przygotowujemy posiłek, w którym mieszamy klasyczny zurru sutun (zupa z kawałkami dorsza) i azolio (kapusta przyprawiana olejem), a nawet intxur sala (pasztet z orzechów włoskich).
Idąc na mszę w noc Bożego Narodzenia każdy nosi nową broszkę, aby wyrwać diabłu oko z oczu. Zwyczaj ten znany jest również w Baztan , Saint-Jean-Pied-de-Port i Barcus . Może mieć to związek ze spiskiem św . Jana . W tym dniu chcemy wyrwać wiedźmę ( Oiartzun ) oko , bo właśnie patrząc samotnie, niektórzy geniusze lub niektórzy ludzie, czasem nawet bez ich wiedzy, powodują zło i nieszczęścia; ci ludzie mają Betadur .
Eguberri oznacza po baskijsku „Boże Narodzenie”. Jest to skrócenie słów egu (dzień) i berri (nowy). Składnik egu prawdopodobnie oznaczał „światło” i „słońce”. Znamy warianty: Eguerri w Uhart-Hiri i Egoarri w Ataun , Zarautz itp.