Diola
Diola , zwany również Jola, Joola lub Djola , to kontinuum język z języków Niger-Kongo wypowiadanych w Gambii (1,2 mln użytkowników), w Senegalu ( Casamance : 1,2 mln użytkowników) i Gwinei Bissau (0,8 mln użytkowników). Jest to język Dioli obecnych w tych trzech krajach. Jest to język grupy Bak , inny niż język Dioulas, czyli Mandingo . Termin „Diola” jest egzonimem przypisywanym przez inne ludy (zwłaszcza Mandingo), a także przez kolonizatorów angielskich, francuskich i portugalskich. W endonimów przez które odnoszą się do siebie są Ajamat, Ajamaat, Adjamat lub Adjamaat pochodzące od słowa ajamaat co oznacza „ludzki” (w przeciwieństwie do zwierząt). Ale są też inne nazwy, takie jak Felipes, Flup czy Floups w Gwinei Bissau.
Diola-Fogny wariant z Casamance jest jednym z języków narodowych Senegalu wraz z wolof , Serer , Mandingo , Fulani i Soninke .
Odmiany
Możemy wyróżnić kilka odmian języka Diola według grup wiosek Casamance, Gambii i Gwinei Bissau:
- Boulouf, Bluf, huluf lub eblufayi w Diola (pojedynczej: Abluf lub Ejugutayi ) do zapory Affiniam, na przykład w miejscowościach Elana , Affiniam , Mangagoulack , Kartiack , Tendouck , Boutégol i innych.
- Diola-Fogny , FONI, gufoñay lub goufognyaye w okolicy obszaru Fogni ( Bignone i Gambii ), na przykład na wsi Bignone, Bessire, Batinñé, Koubalar, Finthiok, Mampalago, Tendimane, Tanghori, Soutou i innych.
- Złamał , Kassa lub Kaasa (w departamencie Oussouye ), na przykład w miejscowościach Mlomp, Kanoute, Oussouye Sigalène, Oukout i inni.
- Ajamat, ajamaat, adjamat, adjamaat, ejamat lub éjamaat w Parku Dolnym Casamance i Gwinei Bissau, na przykład we wsiach Youtou Éffock, Kaguitte (Senegal), Suzana, Éjatène, Éramé, Kasolol, Katon, Karuhey, Bujin, Yall i inne (w Gwinei Bissau).
- essouke Kuring lub MOF Ayi , w Enampor wsiach Essyl, Kamobeul, Badiatte, Eloubaline, Banjal, Etama i Seleki.
- Kusilaay lub goussilaye .
- Gurunay lub " gouronaye na Wyspach Caron .
- Essoukoudiack .
Budowa
Język opiera się na użyciu radykalnej odmiennej dzięki przyrostkom i przedrostkom. Użycie powtórzenia rdzenia pozwala na użycie go jako przymiotnika.
Na przykład w goussilaye :
- Zupa radykalna oznacza gorąco, ciepło i staje się:
-
Soussoup = jest gorąco, jest gorąco
-
Zupa = przyrostek out oznaczający coś przeciwnego, nie jest gorąco
-
Essoupor = pocić się
-
Gassoupen = podgrzewać.
Nazwiska
Wiele Dioli ma następujące nazwiska:
Adioye, Assine, Biagui, Badiane, Badiate, Badji, Bassène, Bodian, Batendeng, Batiga, Coly, Deme, Diabone, Diamacoune, Diatta, Diadhiou, Diamé, Diassy, Diédhiou, Diémé, Djibouneba, Djibouneba, Djibouneba Djicoune, Djihounouck, Ehemba, Goudiaby, Himbane, Lambal, Mané, Manga, Niassy, Ngandoul, Nyafouna, Sadio, Sagna, Sambou, Sané, Senghor, Sonko, Tamba, Tendeng itp.
Przykłady
| Słowo |
Tłumaczenie |
Standardowa wymowa
|
|---|
| Ziemia |
yintam |
moff, moffam
|
| niebo |
emitować |
emiteyi
|
| woda |
mumelam |
miękkie mel
|
| ogień |
sambunass |
samboun
|
| człowiek |
zakończone |
aniné
|
| kobiety |
opowiadane |
Sekè
|
| jeść |
é tign / futign / fouri |
czwórka
|
| pić |
ka płyta / baran |
Baran
|
| wysoki |
ka baak |
Yeumeuk
|
| mały |
titi |
diatiti
|
| noc |
szalony dionarafou |
szalony dionarafou
|
| dzień |
funak / hounak |
funak
|
-
Bezpiecznie! : Cześć
-
Masum! : cześć (odpowiedź Safoulowi)
-
Kasumay? : Jak się masz ? (dosłownie: pokój z tobą)
-
Kasumay balayage lub Kassumay Kéb! : Sprawy idą dobrze. (dosłownie: pokój też z tobą)
-
Ja! : Dziękuję Ci.
-
Aw pop kasumay? : Czy wszystko w porządku?
-
Kate boul? : Jak tam twoja rodzina ?
-
KuKu Bo (ale wymawiane Cuckoo Bo)! : Ona jest tam. (zrozum: jest w porządku)
-
Pe! pijany karessi? : Doskonale. Jak masz na imię ?
-
Karessom Kristof! : Nazywam się Christophe.
-
Aw pop Karessi pijany? : A ty, jak masz na imię ?
-
Karessom Franswa! : Nazywają mnie François!
-
Oj zatoka? (lub: Bay nu kinè?) : Skąd jesteś?
-
Monpelie! : Z Montpellier!
-
Aw Bebay? (lub: Aw é djow bay?) : Dokąd idziesz?
-
Bé Husuy! : W Oussouye!
-
Siema! Ujow kasumay! : Dziękuję, życzę udanej podróży! (dosłownie: Idź w pokoju!)
-
Susum! : słychać, jest dobrze.
Uwagi i referencje
Zobacz również
Bibliografia
- Christian Sina Diatta, Parlons jola - Langue et culture diolas , L'Harmattan, 1998, ( ISBN 2-7384-7169-2 )
- Paul Diédhiou, „Tożsamość Jooli w pytaniu: ideologiczna bitwa MFDC o niepodległość”. Wydanie karthalskie, 2011.
- Pierre-Marie Sambou, Diola Kaasa esuulaalur: Fonologia, morfofonologia i morfologia , Dakar, University of Dakar, 1979, 211 s. ( Cykl Teza 3 e )
- Pierre-Marie Sambou i J. Lopis, „Cecha atr i jej przejawy w joola iw południe”, Bulletin de l'IFAN , 1981, tom. 43, typu B, n O 1/2, str. 203-214
- Pape Chérif Bétrand Akandijack Bassène, „Autentyczna historia Casamance”. Injé Ajamaat / wydanie La Brochure, 2011.
- RP Édouard Wintz, Słownik francusko-dyola i dyola-francuski, poprzedzony esejem z gramatyki , Elinkine, Paryż, 1909, 190 s. (przedrukowane w Anglii, Gregg Press Ltd w 1968)
Powiązane artykuły
Linki zewnętrzne