Betizu | |
Betizu na masywie Xoldokogaina. | |
Region pochodzenia | |
---|---|
Region | Hiszpania i Francja |
Charakterystyka | |
Skaleczenie | Mały |
Sukienka | Zwykły pszeniczno-płowy |
Inny | |
Dyfuzja | Lokalna, konserwowana rasa |
posługiwać się | Rzeźnik |
Betizu (wymawiane betissou) to nazwa rasy dzikiej krowy żyjącej w górach Basków w Pirenejach . Chociaż ta rasa krów została odrzucona i zagrożona wyginięciem, w ostatnich latach jej wizerunek umocnił się wśród Basków . Bez wątpienia jednym z głównych powodów, poza osobami pracującymi na rzecz ochrony wyścigu, jest program telewizyjny dla dzieci „ Betizu ” wyprodukowany przez EITB (Międzynarodowa Telewizja Basków). Głównym bohaterem jest krowa Betizu, a wizerunek tego zwierzęcia rozprzestrzenił się szeroko wśród dzieci i rodziców w Kraju Basków . W kulturze, zarówno w mitologii baskijskiej, jak iw starożytnych przysłowach , geniusze na obrazie betizu często pojawiają się nosząc imię „ Behigorri ” ( po baskijsku czerwona krowa ) lub „ Zezengorri ” ( po baskijsku czerwony byk ). Należy również wspomnieć, że betizu ( betizuak w baskijskiej liczbie mnogiej) również odgrywał rolę na popularnych festiwalach. Pochodzenie tego zwierzęcia jest bardzo stare i najwyraźniej jest częścią dzikiego bydła zamieszkującego Pireneje . Wyizolowawszy się z górskiej rzeźby, rasa Betizu nie krzyżowała się z innymi rasami i dlatego można powiedzieć, że jest to prymitywna rasa, która przetrwała . W ostatnich latach Podjęto kilka kroków, aby uchronić tę rasę przed wyginięciem, ale tylko czas pokaże, czy będzie to skuteczne i wystarczające.
Wyścig betizu lub betisoak , to rasa bydła rodem z kraju Basków , który otrzymuje nazwę rasy Bos taurus wpół dziko, czerwonawy kolor, Aborygenów północy z Hiszpanii . Jest to rasa szczególnie chroniona, zgodnie z ustaleniami hiszpańskiego Ministerstwa Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności (Ministerio Agricultura, Pesca i d'Alimentación), ze względu na fakt, że ich właściciele uważali je za biednych producentów, stąd rządy Basków i Nawarry kupił je i wyrzucił w górach na wolność.
Słowo to wymawia się betissou i pochodzi od baskijskiego behi izua , „behi” oznaczającego „krowę” i „izu” oznaczającego „zaciekły, trudny, dziki, uciekający”, w odniesieniu do półdzikiego charakteru tych zwierząt, które żyją w góry i obszary zalesione Kraju Basków . Liczba mnoga w języku baskijskim to betizuak , z przyrostkiem -ak oznaczającym liczbę mnogą. Możemy zauważyć, że „betizu” jest słowem rodzaju męskiego w języku francuskim, podczas gdy w języku hiszpańskim jest terminem rodzaju żeńskiego.
Według autorów do oznaczenia tej rasy używa się różnych innych nazw baskijskich: „herri ganadua”, „herri behiak”, „behi auzoa”, „etxeko behiak”, „betiso basidi”, „basabehi” lub „behi betizu”. Istnieją również nazwy lokalne, takie jak „larabehi” (dosłownie „pasąca się krowa”) lub „basa-behi” („leśna krowa”) w języku Guipuzcoa , „basa-behiak” w regionie Biskajskim , a nawet „bei-uzoak” i „Bei-gorri” w regionie Dima w regionie Biskajskim.
Pochodzi z blond gałęzi . Jego pochodzenie jest bardzo stare. Możemy zaobserwować, że zwierzęta występujące w pirenejskiej sztuce jaskiniowej, których najstarsze przedstawienia pochodzą sprzed 15 000 lat przed naszą erą, bardzo przypominają obecnego betizusa. Ten wyróżnia się przede wszystkim od swojego dzikiego przodka mniejszym rozmiarem. Jednak pochodzenie rasy nie jest znane i zderzają się dwie hipotezy. Betizu może pochodzić bezpośrednio od dzikiego tura . Ścigane przez człowieka, żubry schroniłyby się na zalesionych szczytach i ubogich pastwiskach i stopniowo dostosowywałyby się do tego ubogiego w żywność środowiska, zmniejszając swoje rozmiary przez pokolenia. Druga hipoteza sugeruje, że rasa ta pochodziła od udomowionych krów, które uciekły z gospodarstw i stopniowo wracały na wolność. Różnica wielkości tura byłaby skutkiem udomowienia . Te dwie hipotezy nie są sprzeczne, a dla niektórych autorów oba zjawiska mogły zachodzić łącznie. W tym przypadku betizu pochodziłby z populacji tura o mniejszych rozmiarach skrzyżowanych ze zwierzętami z gospodarstw. Pomimo tego możliwego niedawnego dopływu krwi, betizu pozostaje jednym z najbliższych krewnych tura neolitycznego.
Rasa betizu jest bardzo odporna: ma wygląd wieloletniego, zwinnego, harmonijnego zwierzęcia, niewielkich rozmiarów przy niskiej masie ciała (co może dać rasę mięsną). Żyje przez cały rok na świeżym powietrzu, przystosowanym do terenów górzystych, stromych i porośniętych lasami i wrzosowiskami. Ona cielęta na jej właścicielem bez problemu, ale tylko rodzi jedno cielę co dwa lata średnia. Odgrywa rolę w utrzymaniu terenów wiejskich, a próbki pobierane są ze stad za pomocą pistoletu, tak jak w przypadku zwierzyny łownej.
Liczby maleją i wynosi około 300 osobników, w tym około 60 we francuskiej części Kraju Basków . Oczywiście trudno jest poznać te liczby z pewnością. Prowadzone są badania w celu określenia jego potencjału genetycznego i próby powstrzymania tego spadku.
Obecnie Rząd Nawarry jest opracowanie programu ekologicznego dla ochrony tej rdzennej rasy, której zadaniem jest powierzonej ITG Ganadero która posiada stado betizu, scedowane przez rząd Nawarry, i który jest umieszczony w posiadłości w opuszczonej wiosce Sastoya, położonej w dolinie Urraúl Alto Navarrese . Nieruchomość jest zarejestrowana jako Ekologiczny Obszar Produkcyjny („Àrea de Producción Ecológica”) i stanowi własność rządu Nawarry, zarządzanego przez Departament Środowiska („Departamento de Medio Ambiente”), który sam powierza jej utrzymanie. ITG Ganadero. Celem jest utrzymanie czystości rasy i, w miarę możliwości, jej rozpowszechnienie. Nieruchomość składa się z około 80 hektarów, z czego 12 to łąki, oraz zadaszonego wiata o powierzchni 300 m 2 do przechowywania i przeładunku inwentarza żywego. Utrzymuje się tam średnio około 45 zwierząt tej rasy przy minimalnej interwencji człowieka, aby zachować jej półwolny charakter.
Ta krowa została niedawno spopularyzowana na tym obszarze dzięki nazwie baskijskiego programu dziecięcego baskijskiej telewizji publicznej ( ETB ), w którym główny bohater reprezentuje zwierzę tej rasy. Program stara się nagłaśniać istnienie tego zagrożonego gatunku oraz promować jego wiedzę i ochronę.
Obecnie żyje w stanie dzikim lub półdzikim w Kraju Basków po obu stronach granicy francusko-hiszpańskiej , na obszarach marginalnych i podzielonych na segmenty. Tak więc całkowita populacja, szacowana na zaledwie 300, jest podzielona:
Betizuaki są dla starożytnych mitycznych zwierząt Vaskonów , znanych pod imionami Zezen gorri („czerwony byk”) i behi gorri (czerwona krowa ”), którzy byli strażnikami jaskini, w której mieszka bogini Mari , zapewniając, że nikt nie jest uzyskiwanie do niego dostępu. Dla Basków nawet dzisiaj ta rasa ma znaczenie mitologiczne : to betizu od czasów starożytnych inspiruje ich lub dostarcza im części symbolicznego materiału ich mitów, takich jak Behigorri , Zezengorri , Izuargi , Gaueko .
Betizu (ak) w górach Adarra
Betizu i jej łydka
Byk Betizu w Zarikieta
Betizu (ak) na łące)