Drzewo Świata

Pojęcie Drzewa Świata (lub Drzewa-Świata ) jest archetypem odnoszącym się, w ramach kilku mitologii , do istnienia kosmicznego drzewa łączącego różne części Wszechświata - ogólnie światy niebieskie, ziemskie i podziemne.

Pojęcie to pojawia się zatem wśród wielu ludów indoeuropejskich, takich jak Persowie , Słowianie i Niemcy . Tradycja hinduska ( Rig Veda ) porównuje wszechświat do „drzewa o tysiącu gałęzi”. Szczególnie udaną formę przybiera ona w religii skandynawskiej , gdzie kosmiczne drzewo Yggdrasil (z pewnością jesion ), miało gałęzie rozpościerające się w niebiosach i których korzenie prowadziły do krainy olbrzymów , ludzi i podziemi.

Koncepcja ta znajduje się wśród innych narodów, w szczególności wśród shamanist ludów z Syberii i prekolumbijskich ludów , gdzie również symbolizuje Matki Ziemi i pomogłoby szamanowi przenieść się z jednego świata do drugiego.

Według Chevalier i Gheerbrant (patrz bibliografia), „THE dąb jest postać par excellence z drzewa lub z osią świata , zarówno wśród Celtów i w Grecji , w Dodonie . Tak jest nadal wśród syberyjskich Jakutów . "

Drzewo Świata na całym świecie

Chiny

Drzewo Świata nazywa się Kien Mou („pionowe drewno”) lub Jian Mu.

Mezopotamia

Drzewo Świata nazywa się KisKanu. I GesTin z Winorośli. Inkantacja babilońska:

„W Eridu wyrósł czarny Kiskanu, w świętym miejscu został stworzony; Jej blask to lśniący lapis lazuli, rozciąga się w kierunku Vapsu. To ambulatorium Ea w bogatym Eridu, jego siedziba jest miejscem spoczynku Bau…”.

Północna Europa

Wywołana w mitologii skandynawskiej i germańskiej , której jest dosłownie kosmogonicznym filarem, L'Arbre-Monde nazywa się Yggdrasil.

Drzewo poświęcone Sasom , nazwane Irminsul/Irmin Säule , było przez nich czczone, prawdopodobnie w odniesieniu do Drzewa Świata. To samo dotyczy cipki Oak of Thor czy świętego drzewa Uppsali w Skandynawii .

Rumunia

Drzewo świata nazywa się ArminDer.

Wśród szamanów Samoyed

Mircea Eliade przytacza relację szamanki Avam- Samojed o jej własnej ekstatycznej inicjacji rosyjskiemu etnologowi Andriejowi A. Popowowi (1902-1960). Szaman twierdzi, że został zaprowadzony do Centrum Świata, gdzie znajduje się „Drzewo Świata i Uniwersalny Pan” (zwany także Władcą Drzewa). Otrzymałby "od Kosmicznego Drzewa i od samego Pana drewno na budowę bębna (...)". To drzewo, w opowieści, to „młoda brzoza [która] wznosi się do nieba” i rośnie na wyspie na skraju dziewięciu mórz (...)”. W pobliżu niego rośnie „dziewięć ziół, przodkowie wszystkich roślin na ziemi”. Na szczycie drzewa, szaman uczeń widzi przodków Narodów ( Rosjan , dolganes , Jakuci , tungusko ...). Sam Władca Drzewa „biorąc ludzką postać i wychodząc z drzewa aż po pierś” deklaruje, że istnieje gałąź, której szamanom nie daje, bo dla nich zachowuje ją. może z niego korzystać (domy itp.) i konkluduje: „Jestem Drzewem, które daje życie wszystkim ludziom”.

Jakuci (Syberia)

Drzewo Świata nazywa się Aal Luuk Mas.

Olmekowie

Drzewo Świata nazywa się UlaMa (K).

Majowie

Drzewo Świata nazywa się Ceiba / Yax Imix Che / Wacah Chan.

Maorysi (Nowa Zelandia)

Drzewo Świata nazywa się Kauri / Tane.

Drzewo Świata w literaturze

W La Fontaine

Pod koniec swojej Bajki Le Chêne et le Roseau [Księga I, bajka 22], której temat zapożycza od Ezopa, La Fontaine czyni wyraźną aluzję do mitu Drzewa Świata, pisząc o pokonanym przez burzę dębie:

Ten, którego głowa w niebie była blisko,
a którego stopy dotknęły królestwa umarłych .

W opowieściach Grimma

Według Natachy Rimasson-Fertin (patrz Bibliografia), lipa wspomniana w opowieści Grimma zatytułowanej Le Roi Grenouille ou Henri de Fer (KHM1), która „była świętym drzewem, któremu składano ofiary” (ale także „drzewo związane z czarownice ", tworzy ze studnią opowieści "pionową oś, która łączy ziemię z niebem", to znaczy axis mundi, którą badał Mircea Eliade.

W XX th century i po

Ten artykuł może zawierać nieopublikowane prace lub niezweryfikowane oświadczenia (Kwiecień 2021).

Możesz pomóc, dodając odniesienia lub usuwając nieopublikowane treści. Zobacz stronę dyskusji po więcej szczegółów.

W ostatnim stuleciu temat drzewa-wszechświata lub gigantycznego drzewa, które reprezentuje sam świat, podupadł na różne sposoby, a zainteresowanie jego „radykalną” innością (że tak powiem) jako kluczową rolą w równowadze naszego globalnego ekosystemu , wzrosła.

Jesteśmy nawet świadkami pewnego rodzaju duchowego i komercyjnego odrodzenia mitów Drzewa-Świata i Drzewa Życia oraz pewnego ponownego zawłaszczenia ich symboliki. To odrodzenie mitu wydaje się iść w parze ze wzrostem „ collapsological ” i Survivalist prądów w ich stronie, że można powiedzieć „pozytywne” i zdaniowy, o czym świadczą niedawne opublikowanie (w czerwcu 2019), o Mooc ( au znaczenie „magazyn-książka”), który nosi znamienną i emblematyczną nazwę „Magazyn Yggdrasil”, animowany m.in. przez Pabla Servigne’a , ale także niektóre z wątków poruszonych w recenzji „ Mnorodności ”, m.in. przez akademicką Annę Lowenhaupt Tsing . Gazeta Le Monde odnotowała również w 2018 r. „powrót drzewa w politycznej wyobraźni” , m.in. towarzyszący „nowej kampanii zalesiania rozpoczętej w Chinach” . A tradycyjny prekolumbijski motyw ( m.in. Olmeków ) Drzewa Życia, później katolicyzowany podczas hiszpańskiego podboju Meksyku , do dziś daje początek bardzo żywemu rzemiosłu (patrz artykuły poświęcone Drzewu Życia (rzemiosło) , oraz w Garncarstwa Metepeca ).

I prawdopodobnie sprzyjał temu wzrost wrażliwości ekologicznej na przełomie wieków i uświadomienie sobie alternatywy, jaką drzewo reprezentuje dla zwierzęcego sposobu życia, którego jesteśmy częścią, w jego sposobie bycia żywym i bycia- w świecie, przeciwstawiając się czasowi poprzez oryginalną symbiozę z otoczeniem. To jest ta świadomość, o której starożytne mity są zapowiedzią i świadczą w sposób metaforyczny i symboliczny.

Jako kamienie milowe tego zainteresowania i tej świadomości możemy przytoczyć m.in.:

Człowiek, który posadził drzewa (1953-1954), opowiadanie Jeana Giono, które wywarło wielki wpływ na świat, zwłaszcza poprzez aspekt edukacyjny (dzieło jest jednym z najchętniej czytanych w świecie literatury – jeunesse ), zwłaszcza, żew 1987roku zainspirował kanadyjski film animowany pod tym samym tytułem w reżyserii Frédérica Backa , który zdobył ponad czterdzieści nagród na całym świecie. Opowiada, jak samotny pasterz, Elzéard Bouffier, człowiek sam, wyłącznie siłą swego sumienia i upartą pracą osobistą, ożywia, ożywia i zaludnia region pogrążony w pustynnieniu , ponownie zasadzając las, który przywraca środowisko i równowaga hydrograficzna jego środowiska.
Tekst ten stopniowo nabiera statusu prawdziwego manifestu przyczyny ekologicznej i prekursorskiej, poetyckiej ilustracjikoncepcji zrównoważonego rozwoju .
Dla niektórych jest to nawet „praktyczna instrukcja” słynnej frazy Gandhiego : „Bądź sobą zmianą, którą chcesz zobaczyć na świecie” . Bo udowadnia nam, „że małe gesty, powtarzane dzień po dniu z cierpliwością, mogą zmienić zakątek świata, że działania nas wszystkich, raz połączone, mogą zmienić świat [...] uzbrojony w nasze [jedyne testamenty. Trzeba tylko być tego świadomym, jak Elzéard Bouffier, bohater Giono” . I tak, jak on, ale z jego uporem, powrócić do zasadniczej obecności drzewa . Tak więc tekst ten wydaje się, że Giono ogłasza na przykład " logikę kolibra " i logikę wzmocnienia ( "empowerment, empowerment" ), zachęcając wszystkich do "zrobienia swojej części", aby przyczynić się do transformacji ekologicznej i wtajemniczonych społeczeństwa we Francji w ostatni kwartał XX th wieku, a od początku 2000 roku między innymi przez Pierre Rabhi .
Thierry Crouzet wspomina ponadto w przedmowie do jednego z wydań tego opowiadania deklaracje Giono z 1957 r. (w liście do kuratora Eaux et Forêts de Digne), które potwierdzają wojowniczy aspekt, wolę przykładu, nawetcelowe nawracanie tego tekstu: „[po przypomnieniu sobie wielu języków, na które przetłumaczono opowiadanie od 1957 r.] oddałem swoje prawa bezpłatnie do wszystkich reprodukcji. Niedawno przyszedł do mnie Amerykanin z prośbą o pozwolenie na wydrukowanie tego tekstu w 100 000 egzemplarzy za darmo w Ameryce (co oczywiście zaakceptowałem). To jeden z moich tekstów, z którego jestem najbardziej dumny. Nie zarabia mi ani grosza i dlatego robi to, co zostało napisane. [...] Chciałbym się z Państwem spotkać, jeśli to możliwe, aby porozmawiać konkretnie o praktycznym wykorzystaniu tego tekstu. Uważam, że nadszedł czas, abyśmy wprowadzili „politykę drzew”, chociaż słowo „polityczny” wydaje się bardzo nieodpowiednie” . A Crouzet dodaje: „W ten sposób Giono wyprzedził Creative Commons o prawie 50 lat” !
Silent Spring (1962), esej Rachel Carson, który cieszył się szerokim nakładem (zwłaszcza w prasie, w New Yorkerze i New York Times ). Wywołała kontrowersje i kontrowersje prawne, ale miała poważne konsekwencje, w szczególności poprzez pomoc w zakazienajbardziej zanieczyszczających i niebezpiecznych dla środowiska pestycydów, takich jak DDT .
Mystérieuse: Matin, midi et soir (1971), komiks przez Jean-Claude Lasu dostosowany od L'Ile mystérieuse przez Jules Verne , i która posiada coś w rodzaju gigantycznego labiryntu drzewa-świata, z różnych „Midnight” z drzew. gatunek furibonów " , który mierzy "600 m [wysokość] i którego masa liści [mierzy] dobry kilometr w promieniu" (!). Jest więc rzeczywiście fantastycznym drzewem, gdy wiemy, że maksymalny rozmiar drzewa obserwowanego na Ziemi wynosi 115 m , a teoretyczne maksimum 138 m . Co więcej, to właśnie to gigantyczne drzewo dostarczy klucz do tajemnic wyspy i doprowadzi do jej ostatecznego rozbicia. To drzewo jest chyba reminiscencja Yggdrasil , Viking Drzewo Świata, ale również graficznie, z inwazją baobabów na planecie Małego Księcia z Saint-Exupéry .
Forest transponuje „zachodni pozytywizm cywilizacyjny” Verne’a, ucieleśniony przez postać inżyniera Cyrusa Smitha, w coś w rodzaju „ sennego i sentymentalnego Robin Hooda ”, bardziej dziecinnego, niesionego przez postać Petita Paula i przez bardziej kobiece postacie. i obecny niż w Verne. W ten sposób eksploruje powracający w jego twórczości temat labiryntu, a przede wszystkim wyraża nową wówczas ekologiczną troskę i wrażliwość.
Écotopie , Raport i osobiste notatki Williama Westona (1975), powieść Ernesta Callenbacha , przedstawiająca utopijne społeczeństwo ekologiczne, niedoskonałe, ale w trakcie tworzenia. Ta słynna i prorocza powieść zainspirowała Vincenta Dubaila po francusku do napisania eseju z inżynierii politycznej opisującego te nowe ścieżki do alternatywnego świata: „ Zestaw do podróżowania po ekotopii – wyobrażanie sobie ekologicznej utopii dla pożądanej przyszłości (demokracja regeneracji, prawo naturalne, podstawy dochód, Rzeczpospolita Gmin, nowe solidarności) ”, 2020.
Arbres (1976), zbiór wierszy Jacquesa Préverta , z rycinami Georgesa Ribemonta-Dessaignesa , wydany przez Gallimarda, hymn i apel do drzew, a także graficzna celebracja ich piękna.
Sekretne życie drzew , co czują, jak się komunikują (2017), esej Petera Wohllebena , prawdziwy fenomen edytorski,światowy bestseller przetłumaczony na 32 języki. Ta książka zmieniła pogląd wszystkich na złożoność i bogactwo tego, jak żyją drzewa.
The World Tree (2018), powieść Richarda Powersa , która opisuje olśniewające doświadczenia i objawienia wielu postaci w ich relacjach z drzewami oraz ich intuicję dotyczącą sposobu życia i świadomości drzewa odmiennego od naszego. Fragment z tylnej okładki: „Zapierająca dech w piersiach eko-fikcja o symfonicznych wymiarach, która pokazuje związek między człowiekiem a naturą, opierając się na ekologicznym dramacie, którego dzisiejsze społeczeństwo, zbyt połączone z cyberświatem , nie chce zobaczyć, z naszym powolnym tonięciem w wirtualny. Losy bohaterów [...] splatają się wokół tego, co jest być może pierwszą i ostatnią zagadką świata: komunikacji między drzewami, której centrum jest zagrożona zniszczeniem sekwoja. Richard Powers [...] przypomina nam tutaj, że bez natury nasza kultura jest tylko ruiną duszy” . Ta powieść zdobyła Grand Prize for American Literature w 2018 roku i Pulitzera w 2019 roku.
Voyage à Yoshino ,francusko-japoński dramat Naomi Kawase , wydany w 2018 roku, z Juliette Binoche w roli głównej, w którym las, o wiele więcej niż sceneria, reprezentuje samą postać.
Roślinna inteligencja (2018), esej i wywiad Stefano Mancuso (biologa i profesora na Uniwersytecie we Florencji, gdzie kieruje Międzynarodowym Laboratorium Neurobiologii Roślin) z Alessandrą Violą (dziennikarką naukową), opublikowany po francusku przez Albin-Michel w 2018 roku oraz w kieszonkowa kolekcja 10 czerwca 2020 r., kolejny światowy bestseller przetłumaczony na 21 języków. Badacz przedstawia swoje tezy i swoje eksperymentalne argumenty dotyczące kontrowersyjnego pojęcia „świadomości roślinnej”, której debata naukowa i filozoficzna nie jest zamknięta [zob. w szczególności na ten temat sekcję Krytycy i reakcje artykułu poświęconego Stefano Mancuso, jako jak również sekcja Debata: czy Róża naprawdę „bez powodu”? artykułu poświęconego Angelusowi Silesiusowi.
Jeszcze bliższą koncepcji Drzewa-Świata znajdujemy z tego samego Mancuso w 2021 roku, ale według naszej wiedzy jeszcze nie przetłumaczonej na język francuski, książkę: La Pianta del Mondo ( „Roślina Świata” ), w której autor podaje eksponuje fakty i opowiada nam prawdziwe historie, których bohaterami są drzewa, które rekapitulują lekcje, jakie ich sposób życia może dać nam dla nas (współpraca zamiast rywalizacji, alternatywa dla drapieżnictwa, symbioza z otoczeniem, komunikacja, wrażliwość muzyczna, nauka i wiedza roślinna itp.). Te historie pokazują oczywistość: drzewo jest podstawą życia na Ziemi, Ziemia jest światem zielono-niebieskim, jest planetą roślin; ich przygody i ich losy są ściśle i nieuchronnie związane z naszymi.

Uwagi i referencje

Drzewo Świata wydaje się być niewystarczającym tłumaczeniem angielskiego wyrażenia Drzewo Świata i jest używane głównie w dziedzinie fantasy i gier wideo .
Jérémie Benoît (zob. Bibliografia), s. 65–66 .
Tree Society of Quebec i Dan Thuy, „ L'Arbre de Vie ” , na temat Carnet de vie , 2002 i 2011 (dostęp 20 kwietnia 2021 ) .
Mircea Eliade , Le chamanisme… (patrz Bibliografia).
Według Jörga Bäckera „wszystkie warianty kosmicznego drzewa” mają być powiązane z pochodzeniem szamańskim. ( Artykuł Schamanismus z Enzyklopädie des Märchens , wspomniany przez Natachę Rimasson-Fertin (patrz Bibliografia).
Możemy wspomnieć o dębie jako drzewie emblematycznym , obraz nadany przez Jeana de La Fontaine w jego bajce Le Chêne et le Roseau : patrz niżej, rozdział "w literaturze".
„ Drzewo Eridou – Kiskanu ”, Nadrzewne Krapo ,10 lutego 2014( Czytaj online , obejrzano 1 st listopad 2018 )
(fr + el) Ezop ( tłum. Émile Chambry), „ ROSEAU I DRZEWO OLIWNE ” , na archive.org ,1927
Zobacz Wergiliusz, Georgics, II, ok. 291-292.
Tekst opowieści mówi: „W pobliżu zamku królewskiego był duży i ciemny las, a w tym lesie, pod starą lipą, była studnia. »(tłumacz N. Rimasson-Fertin).
(fr + en) „ Znaczenie drzew ” , o Fundacji dla żywych (dostęp 25 kwietnia 2021 r . ) .
Emilia Pramova, Bruno Locatelli, Houria Djoudi i Olufunso A. Somorin, „ Rola lasów i drzew w społecznej adaptacji do zmienności i zmian klimatu ” , na cifor.org, „Brief” nr 14 , Grudzień 2012(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Dobrze udokumentowana i wojująca strona: „ Rola lasów w zrównoważonym rozwoju i ochronie zasobów naturalnych (II) ” , na stronie astrosurf.com, projekt Luxorion (konsultacja 26 kwietnia 2021 r. ) , Stan prac.
Strona zawierająca wiele informacji eko-biologicznych, praktycznych, literackich i kulturalnych: „ Les Arbres ” ,2021(dostęp 26 kwietnia 2021 ) , strona główna.
Na ten temat duchowego i komercyjnego odrodzenia mitu Drzewa Świata zobacz: Marta, „ 6 (dobrych) powodów, aby nosić naszyjnik Drzewo Życia ” , ontree-de-vie.shop (dostęp 25 kwietnia 2021 r . ) . Zobacz także: Marta, „ Yggdrasil: Wikingowe Drzewo Życia ” , o Drzewie Życia ,27 stycznia 2020 r.(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Symboliczne, które podsumowano na tej ostatniej stronie komercyjnej, która znacząco nosi tę samą nazwę, „Drzewo życia”: „ Drzewo życia: pochodzenie i znaczenie ” , w sklepie Arbre-de-vie.shop (konsultacja 25 kwietnia 2021 r. )
tym przywłaszczeniu symboliki kosmicznego drzewa patrz także: Krapo Arboricole (pseudo), „ Mit kosmicznego drzewa ” , na stronie krapooarboricole.wordpress.com ,5 marca 2008(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Zobacz tutaj prezentację tej inicjatywy i tego magazynu: „ Magazyn „Yggdrasil”, upadek i odnowa ” , na yggdrasil-mag.com ,2021(dostęp 25 kwietnia 2021 ) . Zobacz także jego „manifest”: „ Dlaczego Yggdrasil? » , na yggdrasil-mag.com ,2021(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Zobacz w szczególności ten artykuł z numeru 72 czasopisma Multitudes: Anna Lowenhaupt Tsing, „ Holocene resurgence against anthropocenic plantation ” , na stronie manys.net ,jesień 2018(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Julie Clarini , „ W Chinach i gdzie indziej drzewo zakorzenia się w polityce ”, Journal Le Monde , 2018 Marzec 2018( przeczytaj online , skonsultowano 25 kwietnia 2021 r. ).
Zobacz artykuł poświęcony ekologii .
Trzy szczególnie interesujące edycje, ▶ albo przez komentarze i dołączony plik: Jean Giono , Człowiek, który posadził drzewa: Napisz przyrodę (antologia) , Paris, Gallimard , coll. "Klasyczne Folioplus" ( N O 134)1983, 292 s. ( ISBN 978-2-07-035638-6 )→ Plik przygotowany i skomentowany przez Christine Lhomeau. ▶ Lub za pomocą ilustracji: Jean Giono ( il . Frédéric Back ), L'Homme qui plantait des trees , Paryż, Gallimard, Lacombe, Les Entreprises Radio-Canada, 1989, 53 pkt. ( ISBN 2-07-056409-6 i 2-89085-031-5 )→ Piękny album z ilustracjami zaczerpniętymi z filmu animowanego, który narysował Frédéric Back, pełny tekst. Ten album wydaje się być w tej chwili (2021) wyprzedany u wydawcy, niestety! ▶ Jean Giono ( il . Willi Glasauer), Człowiek, który posadził drzewa , Paryż, Gallimard Jeunesse , coll. " Folio Cadet " ( N O 180),1983, 64 pkt. ( ISBN 2-07-053880-X ) (od 8 roku życia).
Pierre Citron , Giono , Paryż, Seuil , coll. „Pisarze wszechczasów”,1995, 192 pkt. ( ISBN 978-2020197854 i 2020197855 ) , strona 152 15.
Jest to powiedziane we wstępnym podsumowaniu artykułu poświęconego Człowiekowi, który posadził drzewa , który ze względu na etykietę „Dobrego artykułu” wydaje się wystarczająco pozyskiwany. Aby to zweryfikować, nie będzie bezużyteczne skonsultowanie się z głównym źródłem samego tekstu, tutaj: Jean Giono, „ L'Homme qui plantait des trees ” , na Wikiźródłach ,1953(dostęp 23 kwietnia 2021 ) .
Thierry Crouzet , Przedmowa do „Człowieka, który posadził drzewa” Giono , Gallimard Jeunesse, coll. "Folio Kadetów",lipiec 2010, 64 pkt. ( ISBN 978-2075092661 i 2075092664 , czytaj online ).
Gandhi Giono cytowane w tym samym wstępie przez Thierry Crouzet , przedmowa wyborem L'Mężczyzna qui plantant des drzewa według Giono Gallimard Jeunesse Coli. "Folio Kadetów",lipiec 2010, 64 pkt. ( ISBN 978-2075092661 i 2075092664 , czytaj online ).
Patrz w szczególności broszura, która dała nazwę tego ruchu, w oparciu o indiańskiej legendy koliber: Pierre Rabhi , La part du colibri: Hume dans ce que son être , Éditions de l'Abe , coll. „Mikros - esej”, 2018 (nowe wydanie), 56 s. ( ISBN 978-2815928229 i 2815928221 , prezentacja online ) .
Jean Giono, „ List do Monsieur Valdeyron, o człowieku, który posadził drzewa ” , na Wikiźródłach ,1953(dostęp 23 kwietnia 2021 ) . → Litera na dole strony po tekście.
▶ Pierwsze wznowienie, w kolorze: Jean-Claude Forest , Mystérieuse: poranna, midi et soir , Dargaud, coll. "Fantastyczne historie",1982, 63 pkt. ( ISBN 978-2205022285 i 2205022288 , prezentacja online ). ▶ Drugie wznowienie, z powrotem do oryginalnej czarno-białej wersji w tuszu, ale z modyfikacjami Forest, które nie zostały opublikowane: Jean-Claude Forest , Mystérieuse: matin, midi et soir , L'Association Éditions, coll. „Ampersand”,2004, 72 pkt. ( ISBN 978-2844141217 i 2844141218 , prezentacja online ).
Jean-Claude Lasu , Tajemniczy: rano, w południe i wieczorem , Stowarzyszenie L'edycjach Coll. „Ampersand”,2004, 72 pkt. ( ISBN 978-2844141217 i 2844141218 , prezentacja online ) , tablica nr 5.
Céline Deluzarche, „ Jaką maksymalną wysokość może osiągnąć drzewo?” » , O Futura Sciences .com , 20 stycznia 2020 r.(dostęp 25 kwietnia 2021 ) .
Jean-Claude Forest , Mysterious: rano, w południe i wieczorem , L'Association Éditions, coll. „Ampersand”,2004, 72 pkt. ( ISBN 978-2844141217 i 2844141218 , prezentacja online ) , tablica nr 59.
Jean-Pierre Mercier, " Wyspa w kształcie znaku zapytania " 9 th Art n o 8 , Narodowe Centrum komiksów i obrazu , styczeń 2003, s. 24 do 26.
Pierwsze wydanie w języku francuskim jest później: (pl + fr) Ernest Callenbach ( . Trans Christiane Thiollier) Ecotopia [ „Écotopie”], Stock, coll. "Stock 2 (Cudzoziemcy)",1978, 321 s. ( ISBN 978-2234008045 i 2234008042 , prezentacja online ). Wznowienie, w nowym tłumaczeniu: Ernest Callenbach ( tłum. Brice Matthieussent), Écotopia , HARMONIA MUNDI, coll. „Ulica fikcyjnej szachownicy”,2018, 304 pkt. ( ISBN 978-2374251295 i 2374251292 , prezentacja online , czytaj online ).
Callenbach, Ernest i Heddle, James, „ Ecotopia Then & Now”, wywiad z Ernestem Callenbachem ” (dostęp 6 kwietnia 2013 r. )
Vincent Dubail , Zestaw do podróżowania po Ekotopii: wyobrażanie sobie ekologicznej utopii dla pożądanej przyszłości , Tana éditions, 2020, 240 pkt. ( ISBN 979-1030103076 , prezentacja online , przeczytaj online ).
Jacques Prévert i Georges Ribemont-Dessaignes , Drzewa , Gallimard, coll. " Biały ", 1976, 72 pkt. ( ISBN 978-2070295227 i 2070295222 , czytaj online ).
Peter Wohlleben , Sekretne życie drzew: co czują, jak się komunikują , Les Arènes, 2017, 260 pkt. ( ISBN 2352045932 i 978-2352045939 , czytaj online ).
(en + fr) Richard Powers ( tłumacz Serge Chauvin), The Overstory [„L'Arbre-monde”], Vintage (en), 10x18 (fr), 2018 (vo), 2019 (tłumacz) , 744 s. ( ISBN 978-2264074430 i 2264074434 , prezentacja online , czytaj online ) .
Stefano Mancuso , Inteligencja roślin , Albin Michel, trzcina. Książka kieszonkowa, 2018 i 2020, 256 s. ( ISBN 978-2253257806 i 225325780X , przeczytaj online ) .
(it) Stefano Mancuso , La Pianta del Mondo ["Roślina świata"], GLF, 2021?, 200 s. ( ISBN 978-8858140680 i 8858140680 , czytaj online ) .
Tłumaczone przez nas z prezentacji książki w języku hiszpańskim: (es) Stefano Mancuso ( przekład David Paradela López), La planta del mundo ["Roślina Świata"], Galaxia Gutenberg,2021, 176 pkt. ( ISBN 978-8418526152 i 8418526157 , prezentacja online ) , s. 178, tylna okładka.

Załączniki

Bibliografia

Jérémie Benoît , Indoeuropejskie pogaństwo , Wiek człowieka, 2001 ( ISBN 978-2825115640 )
Jean Chevalier i Alain Gheerbrant , Słownik symboli , Robert Laffont / Bouquins, 1982 ( ISBN 2-221-50319-8 )
Mircea Eliade , Szamanizm i archaiczne techniki te ekstazy , Payot, 2012 (tekst 2 e edycja 1968) ( ISBN 978-2-228-88596-6 ) . Zobacz w szczególności sekcję zatytułowaną Drzewo świata w rozdziale VIII, Szamanizm i kosmologia .
Patrice Lajoye, Drzewo świata. La cosmologie celte, Paris CNRS Éditions, coll. „Biblia” 2021 [2016], 192 s.
Natacha Rimasson-Fertin, Inny świat i jego postacie w opowieściach o dzieciństwie i domu braci Grimm i rosyjskich baśniach ludowych AN Afanassiewa , rozprawa doktorska przedstawiona na22 listopada 2008, Uniwersytet Grenoble-III - Stendhal