Yrjö Vaisälä
Yrjö Vaisälä
| Narodziny |
6 września 1891 r Kontiolahti |
|---|---|
| Śmierć |
21 lipca 1971(w wieku 79 lat) Rymättylä |
| Pogrzeb | Cmentarz w Turku |
| Narodowość | fiński |
| Trening |
Uniwersytet w Helsinkach Uniwersytet w Turku |
| Zajęcia | Astronom , esperantysta , profesor uniwersytecki , fizyk , meteorolog |
| Rodzeństwo |
Kalle Väisälä Vilho Väisälä Väinö Väisälä ( d ) |
| Dziecko | Marja Väisälä ( w ) |
| Pracował dla | Obserwatorium Tuorla |
|---|---|
| Ruch | Ruch esperanto |
| Kierownik | Anders Severin Donner ( w ) |
| Odkrywca planetoid ( d ) |
Tablica pamiątkowa na domu młodzieżowym braci Väisälä.
Yrjö Väisälä ( wymawiane w języku fińskim [ y . R j ø ʋ æ i . S æ . L æ ] ) (ur.6 września 1891 rw Kontiolahti - zmarł dnia21 lipca 1971w Rymättylä ) był fińskim astronomem i fizykiem .
Jego bracia Kalle Vaisalä (matematyk) i Vilho Vaisälä (meteorolog) odnieśli sukces we własnych dziedzinach studiów; jego bratanek Jussi Vaisälä , syn Kalle, jest emerytowanym profesorem matematyki.
Był także zagorzałym zwolennikiem Esperanto i miłośnikiem żeglarstwa .
Jego główne osiągnięcia dotyczyły optyki , ale był również bardzo aktywny w geodezji , astronomii i metrologii optycznej. Miał nawet czuły przydomek: Magik z Tuorla (Obserwatorium i Laboratorium Optyczne), a istnieje książka o tym samym tytule (po fińsku), która opisuje jego pracę.
Optyczny
Opracował kilka metod pomiaru jakości elementów optycznych, a także wiele praktycznych metod ich wytwarzania.
Umożliwiło to budowę niektórych starszych pomieszczeń Schmidta wysokiej jakości, szczególnie wersji „spłaszczonego pola” znanej pod nazwą Pokój Schmidta-Väisälä (w) .
Profesor Yrjö Väisälä opracował koncepcję identyczną z koncepcją Bernharda Schmidta , nie publikując jej. Wspomniał o tym tylko w notatkach z wykładów w 1924 roku z adnotacją: „problematyczna sferyczna powierzchnia ogniskowa”.
Gdy zobaczył artykuł Schmidta, szybko posunął się do przodu i „rozwiązał” problem spłaszczania pola, umieszczając podwójnie wypukłą soczewkę nieco przed uchwytem filmu (w latach 30. filmy astronomiczne były kliszami filmowymi; szkłem); ale patent został mu odrzucony z powodu zbyt poważnych zniekształceń obrazu. Powstały system nazywa się komorą Schmidta-Väisälä lub czasami komorą Väisälä (to rozwiązanie nie jest idealne, ponieważ obrazy o różnych kolorach powstają w nieco innych miejscach).
Dowiedziawszy się, że stracił pierwszeństwo wynalazków, Väisälä zrozumiał, że lepiej publikować również projekty, nawet jeśli „nie są one całkiem doskonałe…”
Profesor Väisälä wykonał małe urządzenie testowe składające się z 7 luster ułożonych w mozaikę na sztywnej stalowej ramie. Jednak struktura ta okazała się niemożliwa do ustabilizowania za pomocą prostych stałych ustawień, a następna próba użycia na Teleskopie Wielolustrowym wykorzystywała aktywne sterowanie.
Geodezja
W latach 1920-1930 Finlandia wykonała pierwsze precyzyjne łańcuchy triangulacyjne, a do tworzenia szczytów z dużych odległości profesor Väisälä zaproponował zastosowanie lamp błyskowych instalowanych na balonach na wysokości 5 lub 10 km lub na dużych rakietach z fajerwerkami.
Pomysł polegał na zmierzeniu dokładnego położenia lampy błyskowej w stosunku do gwiazd tła i poznaniu dokładnego położenia komory fotograficznej, aby wywnioskować z tego dokładne położenie innej komory. Wymagało to aparatów szerokokątnych o jakości nieosiągalnej w tamtych czasach i pomysł został porzucony.
Później profesor Väisälä opracował metodę mnożenia optycznej długości odniesienia w celu precyzyjnego określenia długości linii bazowych stosowanych w łańcuchach triangulacyjnych. Kilka takich linii bazowych zostało stworzonych w Finlandii na potrzeby drugiej kampanii triangulacji wysokiej precyzji w latach 50. i 60. XX wieku.
GPS sprawił, że te metody stały się przestarzałe.
Profesor Väisälä opracował również doskonałe narzędzia do pomiaru położenia osi obrotu Ziemi poprzez budowę teleskopów zenitalnych, aw latach 60. Obserwatorium Tuorla było jednym z pierwszych, które śledzą położenie Ziemi Biegun Północny.
Od lat osiemdziesiątych radioastronomia umożliwiła zastąpienie monitorowania położenia osi obrotu Ziemi wykorzystaniem kwazarów jako „stałego tła” .
W przypadku tych teleskopów zenitalnych profesor Väisälä podjął również jedną z pierwszych prób wytworzenia zwierciadeł z ciekłej rtęci (zwierciadła te wymagają niezwykle stabilnych prędkości obrotowych, które można było uzyskać dopiero pod koniec lat 90.).
Astronomia
Wielki teleskop Schmidta-Väisälä , który zbudował, był używany na Uniwersytecie w Turku do poszukiwania asteroid i komet . Jego grupa badawcza odkryła 7 komet i 807 asteroid.
Na potrzeby tej dość ważnej fotograficznej eksploracji profesor Väisälä opracował również proces polegający na wykonaniu dwóch ekspozycji na tej samej płycie w odstępie 2-3 godzin i nieznacznym przesunięciu tych obrazów. Każda para kropek, która różniła się od tła, przesunęła się i wymagała uzupełniających zdjęć. Ta metoda podzielona przez 2 zużycie kliszy w porównaniu do metody „porównania przez miganie” (w języku angielskim porównywanie migania ), gdzie płyty są naświetlane raz i porównywane szybko z operatorem najpierw, a następnie przy drugiej ekspozycji (stosowano na przykład porównanie przez miganie znaleźć Plutona ).
Yrjö Väisälä odkrył w szczególności komety okresowe 40P / Väisälä i 139P / Väisälä-Oterma (ta ostatnia została odkryta wspólnie z Liisi Oterma i po raz pierwszy sklasyfikowana jako asteroida 1939 TN).
Wydział Astronomii Uniwersytetu w Turku nosi nazwę VISPA: Väisälä Institute for Space Physics and Astronomy ( http://www.astro.utu.fi/ ) na cześć swojego założyciela.
Krater na Księżycu nosi jego imię, a także planetoidy (1573) Vaisala i (2804) Yrjo .
Odkryto asteroidy
| (1391) Karelia | 16 lutego 1936 |
| (1398) Odda | 26 sierpnia 1936 |
| (1405) Sibelius | 12 września 1936 |
| (1406) Kompania | 13 września 1936 |
| (1407) Lindelöf | 21 listopada 1936 |
| (1421) Esperanto | 18 marca 1936 |
| (1424) Sundmania | 9 stycznia 1937 |
| (1446) Sillanpää | 26 stycznia 1938 |
| (1447) Utra | 26 stycznia 1938 |
| (1448) Lindbladia | 16 lutego 1938 |
| (1449) Wirtanen | 20 lutego 1938 |
| (1450) Raimonda | 20 lutego 1938 |
| (1451) Granö | 22 lutego 1938 |
| (1453) Fennia | 8 marca 1938 |
| (1454) Kalevala | 16 lutego 1936 |
| (1460) Haltia | 24 listopada 1937 |
| (1462) Zamenhof | 6 lutego 1938 |
| (1463) Nordenmarkia | 6 lutego 1938 |
| (1471) Tornio | 16 września 1938 |
| (1472) Muonio | 18 października 1938 |
| (1473) Ounas | 22 października 1938 |
| (1477) Bonsdorffia | 6 lutego 1938 |
| (1478) Wihuri | 6 lutego 1938 |
| (1479) Inkeri | 16 lutego 1938 |
| (1480) Aunus | 18 lutego 1938 |
| (1483) Hakoila | 24 lutego 1938 |
| (1488) Aura | 15 grudnia 1938 |
| (1492) Oppolzer | 23 marca 1938 |
| (1494) Sabaudia | 16 września 1938 |
| (1495) Helsinki | 21 września 1938 |
| (1496) Turku | 22 września 1938 |
| (1497) Tampere | 22 września 1938 |
| (1498) Lahti | 16 września 1938 |
| (1499) Pori | 16 października 1938 |
| (1500) Jyväskylä | 16 października 1938 |
| (1503) Kuopio | 15 grudnia 1938 |
| (1518) Rovaniemi | 15 października 1938 r |
| (1519) Kadżaani | 15 października 1938 r |
| (1520) Imatra | 22 października 1938 |
| (1521) Seinäjoki | 22 października 1938 |
| (1523) Pieksämäki | 18 stycznia 1939 |
| (1524) Joensuu | 18 września 1939 |
| (1525) Savonlinna | 18 września 1939 |
| (1526) Mikkeli | 7 października 1939 |
| (1527) Malmquista | 18 października 1939 |
| (1529) Oterma | 26 stycznia 1938 |
| (1530) Rantaseppä | 16 września 1938 |
| (1532) Inari | 16 września 1938 |
| (1533) Saimaa | 19 stycznia 1939 |
| (1534) Nasi | 20 stycznia 1939 |
| (1535) Päijänne | 9 września 1939 |
| (1536) Pielineń | 18 września 1939 |
| (1541) Estonia | 12 lutego 1939 |
| (1542) Schalén | 26 sierpnia 1941 |
| (1548) Palomaa | 26 marca 1935 |
| (1549) Mikko | 2 kwietnia 1937 |
| (1551) Argelander | 24 lutego 1938 |
| (1552) Bessela | 24 lutego 1938 |
| (1567) Alikoski | 22 kwietnia 1941 |
| (1631) Köff | 11 października 1936 r |
| (1646) Rosseland | 19 stycznia 1939 |
| (1656) Suomi | 11 marca 1942 |
| (1659) Punkaharju | 28 grudnia 1940 |
| (1677) Tycho Brahe | 6 września 1940 |
| (1678) Hveen | 28 grudnia 1940 |
| (1696) Nurmela | 18 marca 1939 |
| (1699) Honkasal | 26 sierpnia 1941 |
| (1723) Klemola | 18 marca 1936 |
| (1740) Paavo Nurmi | 18 października 1939 |
| (1757) Porvoo | 17 marca 1939 |
| (1883) Rimito | 4 grudnia 1942 |
| (1928) Summa | 21 września 1938 |
| (1929) Kollaa | 20 stycznia 1939 |
| (1947) Iso-Heikkilä | 4 marca 1935 |
| (2020) | 18 marca 1936 |
| (2067) Aksnes | 23 lutego 1936 |
| (2091) Sampo | 26 kwietnia 1941 |
| (2096) Vainö | 18 października 1939 |
| (2194) Arpola | 3 kwietnia 1940 |
| (2204) Ljiliu | 3 marca 1943 |
| (2243) Lönnrot | 25 września 1941 |
| (2258) Viipuri | 7 października 1939 |
| (2292) Seili | 7 września 1942 |
| (2299) Hanko | 25 września 1941 |
| (2333) Porthan | 3 marca 1943 |
| (2379) Heiskane | 21 września 1941 |
| (2397) Lappajärvi | 22 lutego 1938 |
| (2454) Olaus Magnus | 21 września 1941 |
| (2464) Nordenskiöld | 19 stycznia 1939 |
| (2479) Sodankylä | 6 lutego 1942 |
| (2486) Metsähovi | 22 marca 1939 |
| (2502) Nummela | 3 marca 1943 |
| (2512) Tawastia | 3 kwietnia 1940 |
| (2535) Hämeenlinna | 17 lutego 1939 |
| (2638) Gadolin | 19 września 1939 |
| (2639) Planman | 9 kwietnia 1940 |
| (2678) Aavasaksa | 24 lutego 1938 |
| (2679) Kittisvaara | 7 października 1939 |
| (2690) Ristiina | 24 lutego 1938 |
| (2715) Mielikki | 22 października 1938 |
| (2716) Tuulikki | 7 października 1939 |
| (2733) Hamina | 22 lutego 1938 |
| (2737) Kotka | 22 lutego 1938 |
| (2750) Loviisa | 30 grudnia 1940 |
| (2802) Weisell | 19 stycznia 1939 |
| (2820) Iisalmi | 8 września 1942 |
| (2826) Ahti | 18 października 1939 |
| (2885) Pałwa | 7 października 1939 |
| (2898) Nowy | 20 lutego 1938 |
| (2962) Otto | 28 grudnia 1940 |
| (2972) Niilo | 7 października 1939 |
| (3037) Alku | 17 stycznia 1944 r |
| (3099) Hergenrother | 3 kwietnia 1940 |
| (3166) Klondike | 30 marca 1940 r |
| (3212) Agrykola | 19 lutego 1938 |
| (3223) Forsius | 7 września 1942 |
| (3272) Tillandz | 24 lutego 1938 |
| (3281) Maupertuis | 24 lutego 1938 |
| (3522) Becker | 21 września 1941 |
| (3606) Pohjola | 19 września 1939 |
| (3897) Louhi | 8 września 1942 |
| (4181) Kiwi | 24 lutego 1938 |
| (4266) Waltari | 28 grudnia 1940 |
| (4512) Sinouhé | 20 stycznia 1939 |
| (5073) Junttura | 3 marca 1943 |
| (5153) Gierasch | 9 kwietnia 1940 |
| (6073) 1939 UB | 18 października 1939 |
| (6572) Carson | 22 września 1938 |
Uwagi i referencje
- Uwaga dotycząca dat: Data urodzenia jest datą w kalendarzu gregoriańskim , ponieważ chociaż Finlandia była wówczas częścią Rosji, a Rosja używała kalendarza juliańskiego do 1918 roku , kalendarz gregoriański pozostał w oficjalnym użyciu w Finlandii, ponieważ Finlandia była częścią Szwecja, kiedy to ostatnie przeszło na kalendarz gregoriański w 1753 roku .
- Hannu Karttunen, Pekka Kröger i Heikki Oja, Markku Poutanen, Karl Johan Donner, Fundamental Astronomy , Springer Verlag,1987( ISBN 3662630443 ) , „3. Obserwacje i instrumenty”, s. 60
- E. Öpik, " Yrjö Väisälä ", Irish Astronomical Journal , tom. 11, n kość 1-2,1973, s. 159 ( Kod Bib : 1973IrAJ ... 11R.159O )