Republikańska Partia Radykalna ( hiszpański : Partido Republicano Radical ) to hiszpański partia polityczna założona przez Alejandro Lerroux w 1908 roku w Santander i rodzi się z rozłamu z Unii Republikańskiej z Nicolás Salmerón .
Podstawy ideologiczne niezdecydowany, partia podjęła postawy antyklerykalizm radykalne i gwałtowne początkowe (a on odgrywa aktywną rolę w wydarzeniach z Tragic Week z Barcelony w 1909 roku) do republikanizmu umiarkowanego i przyciemniane konserwatyzm , który doprowadził do współpracy w ramach II Rzeczypospolitej z prawem monarchicznym i wyznaniowym reprezentowanym przez CEDA .
Pod koniec panowania Alfonsa XIII , kiedy reżim monarchiczny był w głębokim kryzysie, Partia Radykalna Republikańska była jednym z głównych sygnatariuszy Porozumienia z San Sebastian i jako taka uczestniczyła w Komitecie Tymczasowym, który zarządził zniesienie monarchii, a także rząd tymczasowy, który przejął nową republikę w dniu jej proklamacji14 kwietnia 1931.
W pierwszym okresie nowego reżimu partia zajmowała 89 mandatów w Kortezach Konstytucyjnych iz pozycji centroprawicowej wyrosła na przywódcę opozycji wobec lewicowej polityki Azañy . W ten sposób przyciągnął pewne umiarkowane postacie polityczne, rozczarowanych monarchistów od nastania dyktatury Primo de Rivera , takich jak Santiago Alba Bonifaz .
Po wyborach w 1933 r. Prawica uzyskała większość, 104 mandaty zdobyli w szczególności kandydaci radykalnej Partii Republikańskiej, która początkowo kierowała rządem republiki samodzielnie, ale przy wyraźnym wsparciu CEDA ze strony CEDA. José María Gil-Robles , a następnie w otwartej koalicji z nią.
Podczas tego mandatu zmierzył się z rewolucją październikową 1934 r. , Zachęcaną przez socjalistów , właśnie w odpowiedzi na udział CEDA w rządzie, i która okazała się szczególnie brutalna w Asturii (patrz rewolucja asturyjska ), a także z jednoczesnym powstaniem Generalitat Katalonii i jej prezydenta Lluís Companys , który zadał cios reżimowi konstytucyjnemu jednostronnie proklamując stan Katalonii w nieistniejącej hiszpańskiej Republice Federalnej. Po odzyskaniu kontroli nad resztą kraju radykalny rząd aresztował kompanie, zawiesił działalność Generalitat i wysłał legion do walki z powstaniem w Asturii, które zostało brutalnie stłumione na rozkaz generała Franco .
Radykalne rządy następowały po sobie, stopniowo osłabiane przez skandale korupcyjne, w które zaangażowani byli ich przywódcy (zwłaszcza straperlo ), oraz z rosnącymi trudnościami w stabilizowaniu coraz bardziej napiętej sytuacji społecznej i politycznej, aż do triumfu Frontu Ludowego. koalicja w 1936 r., która przywróciła lewicy władzę.
Jak wszystkie partie polityczne działające w Republice, z wyjątkiem Movimiento Nacional , FET y de las JONS , Partia Radykalna Republikańska została zdelegalizowana po zwycięstwie obozu nacjonalistycznego w wojnie domowej .
Partia przez całe swoje istnienie przeżywała różne podziały; dwa są szczególnie godne uwagi:
Podane liczby wskazują liczbę posłów uzyskanych w Kongresie podczas różnych wyborów powszechnych.
Panowanie Alfonsa XIII