Muzyka atonalna wynika z zastosowania atonalności jako elementu kompozycji. Atonalność (lub atonalność ) jest terminem określającym zarówno techniki składu i warunków harmoniczne wyników. Jest to technika pisania, która głęboko rzuca wyzwanie tradycyjnym nawykom kompozytorskim i zachodniej teorii muzyki. System ten miał istotny wpływ na ewolucję muzyczną podczas XX e wieku i generowane szeroki nurt muzyki znanej jako „nauczył się” avant-garde których jeden nazywa „ muzyki współczesnej ”. Technika ta charakteryzuje się emancypacją dysonansów i odrzuceniem jakiejkolwiek hierarchii tonalnej - hierarchii, która jest u podstaw podstawą gramatyki muzycznej, na której opiera się muzyka klasyczna i prawie cała muzyka zachodnia: system tonalny . Atonalność stanowi zatem ważne zakwestionowanie dotychczasowej koncepcji pisma muzycznego. Atonalności był szczególnie związany z ekspresjonistycznego fazy w drugiej szkoły wiedeńskiej . Na poziomie ekspresyjnym często kojarzy się z niespokojną i udręczoną atmosferą, która wpisuje się w ekspresjonistyczną estetykę. Ten typ pisania został wprowadzony przez Arnolda Schönberga i jego uczniów Anton Webern i Albana Berga .
Aby zrozumieć fenomen atonalności, musimy wziąć pod uwagę styl muzycznego pisania, który on stawia pod znakiem zapytania: muzykę tonalną . Zachodnia muzyka jako całość opiera się, z XVIII th century , jest „słownictwo” i „gramatyka” wspólny muzyczny: the System tonalny . To właśnie ten system umożliwia pisanie melodii i prostych harmonii w oparciu o sklasyfikowane akordy, system, który przez dwa stulecia ugruntował się w przyzwyczajeniach muzycznych, do tego stopnia, że większości z nich wydaje się całkowicie naturalny. Słuchacze, poprzez przyzwyczajenie i inkulturacja. Innymi słowy, praktykowanie i komponowanie muzyki na Zachodzie było w dużej mierze podporządkowane przestrzeganiu systemu skodyfikowanych reguł, które ukształtowały sposób, w jaki słucha się i wyobraża sobie „właściwy sposób” uprawiania muzyki. Ten system to taki, który został sporządzony dużo muzyki klasycznej do XX -go wieku. To także ten, na podstawie którego komponuje się najbardziej popularną muzykę (różnorodność, pop, blues, jazz, soul, rock, metal, reggae, funk itp.), Chociaż niektóre jej zasady uległy czasami złagodzeniu.
Aby zrozumieć główny przewrót związany z używaniem języka atonalnego w historii muzyki, musimy najpierw rozważyć pewne aspekty systemu tonalnego, który kwestionuje. Jednym z fundamentów klasycznej harmonii tonalnej jest oparcie się na hierarchii stopni (to znaczy na skali ważności między różnymi nutami, które składają się na skalę). Jeden z jego stopni, tonika (pierwszy stopień, czyli nuta początkowa gamy), stanowi najważniejszą nutę skali, punkt równowagi, czyli „tonal centralny”; wokół tego kręci się dominujący , tworząc napięcie, a pozostałe stopnie, zhierarchizowany według dwóch poprzedzających biegunów przyciągania. Duża część funkcjonowania muzyki tonalnej opiera się na grze przyciągania, wywieranego przez tonikę na inne dźwięki skali. Na przykład melodia składa się z następujących po sobie nut, których przebieg jest bardzo często zdeterminowany przez przyciąganie wywierane przez tonik i napięcia tworzone przez dominującą lub wrażliwą nutę . Ponadto system tonalny opiera się na ogół na użyciu skal i akordów sklasyfikowanych zgodnie z ich charakterystyką. Połączenie tych akordów polega na wprowadzaniu do gry napięć i rezolucji poprzez następstwo „dysonansów” (siódmy, dziewiąty…) i „współbrzmienia” (od trzeciego lub szóstego do „doskonałego akordu”) . Innymi słowy, dynamika systemu tonalnego wykorzystuje fakt, że pewne jednoczesne skojarzenia nut generują napięcia, stany niestabilności, niepokoju (dysonans), które w wewnętrznej logice systemu muszą być rozwiązane przez inne rozważane skojarzenia. jako bardziej stabilne i wywołujące uczucie odprężenia, odpoczynek: współbrzmienia.
Jednak muzyka atonalna kwestionuje całą tę logikę, odrzucając hierarchiczne rozróżnienia między „toniką” a innymi nutami, gwarantując w zamian równość wszystkich nut między nimi. Pisanie nie podlega już tym prawom harmonicznym odziedziczonym po tradycji, które zmuszały pewne dysonansowe zwroty do koniecznego rozwiązywania się współbrzmień. W związku z tym często mówimy o „wyzwoleniu z dysonansu”. Ale kwestionowanie tej hierarchii, jak również ta dynamika rozstrzygania charakterystyczna dla systemu tonalnego, prowadzi do tego, że kwestionuje rozróżnienie między współbrzmieniami a dysonansami, ponieważ nie ma już żadnej użyteczności ”. Funkcjonalny punkt widzenia. Termin „atonalność” oznacza zatem zawieszenie funkcji charakterystycznych dla systemu tonalnego. Kompozytor atonalny rozważa skalę chromatyczną jako całość. Następnie atonalne pisanie doświadczy nowych ewolucji, które ponownie wprowadzą nowe hierarchie, w szczególności w pisaniu dwunastotonowym . Ale w przypadku pierwotnej wolnej atonalności jej działanie opiera się na większej swobodzie wykorzystania materiału muzycznego. Ze względu na swobody, jakie daje muzyka atonalna w odniesieniu do przyzwyczajeń i tradycji muzycznych, zakłada ona nowe tony harmoniczne, które często wydają się trudno dostępne dla niedoinformowanego ucha, wciąż przyzwyczajonego do tonów i tradycyjnych zwrotów muzyki. Muzyka tonalna. Dlatego często wymaga pewnej znajomości i dystansu w stosunku do jego muzycznych nawyków słuchania.
W „atonal muzyka” został opracowany przez drugiej szkoły wiedeńskiej na początku XX e wieku i jest wydłużony w dodekafonicznej , wówczas prąd integralna serializmu . Do „muzyki atonalnej” zaliczamy wszystkie kompozycje powstałe po 1907 roku, w których zasady tonalne i modalne nie stanowią podstawy kompozycyjnej utworu.
Stosowanie atonalności jest historycznie związane z drugą szkołą wiedeńską, w której profesował Arnold Schoenberg ; Alban Berg i Anton Webern kontynuują i rozszerzają swoją pracę. Jednak wielu kompozytorów, takich jak George Antheil , Béla Bartók , John Cage , Carlos Chávez , Aaron Copland , Roberto Gerhard , Alberto Ginastera , Alois Haba , Josef Matthias Hauer , Carl Ruggles , Luigi Russolo , Roger Sessions , Nikos Skalkottas , Toru Takemitsu , Edgard Varèse , Frank Zappa i kilku artystów jazzowych , takich jak Anthony Braxton , Ornette Coleman i Cecil Taylor , uciekają się do rozszerzonego atonalizmu („flirtował z atonalizmem”, by użyć słów Leonarda Bernsteina ), aby spróbować rozszerzyć zachodni system muzyczny. Od czasów nowożytnych współistnieją więc: tonalność (prawie cała muzyka zachodnia, nieeuropejska nie może być uznana za mającą istotę tonalną), atonalność, w tym dodekafonizm i serializm: to w przedziale umiarkowanym; jednocześnie jest to cała dialektyka „szumu” / „dźwięku” wywodząca się z badań konkretnych, elektroakustycznych i elektronicznych; nie zapominając o skomputeryzowanym zarządzaniu parametrami składu.
Jeden z pierwszych pierwszych przykładów atonalności niewątpliwie słynny BAGATELLE SANS tonalit przez Liszta ( 1885 ), w którym tonalności jest tak duża, że jest on prawie „rozcieńczone”, choć pozostaje zidentyfikowania. Ale jeśli istniał wczesne przykłady (jak Maroon księżyca z Abel Decaux napisane w latach 1900-1903), to tylko początek XX th century że atonalność termin zaczął być używany do opisania prace, szczególnie te napisane przez Arnolda Schönberga i II Wiedniu Szkoła . Jeszcze przed Schönbergiem kompozytorzy tacy jak Alexander Scriabin z jego Prometeuszem czy poematem ognia w 1910 r. Doprowadzili tonację do granic możliwości.
Pojawienie się tej muzyki leży w tym, co zostało opisane jako sygnał kryzysu w końcu XIX th wieku i na początku XX th -wiecznej muzyki klasycznej. Kryzys, który według Busoniego wynikał z „znużenia systemu dur / moll” i przez Schönberga jako „bezprawność akordu tonalnego, by twierdzić, że dominuje nad wszystkimi innymi”. Historycznie ta sytuacja doprowadziła do wzrostu wykorzystania podczas XIX -tego wieku umów niejednoznaczne, mniej prawdopodobne harmonicznych i melodycznych tonu i rytmicznych fleksji w nietypowych stylów, które wykorzystują język tonalny.
Pierwsza faza jest często opisywana jako „wolna atonalność” lub „wolny chromatyzm”, co sugeruje świadomą tendencję do unikania tradycyjnej harmonii diatonicznej. Dzieła z tego okresu to m.in. opera Wozzeck (1917-1922) Albana Berga czy Pierrot lunaire (1912) Schönberga.
Druga faza rozpoczyna się po I wojnie światowej i charakteryzuje się chęcią stworzenia środka kompozycji systemowej bez tonacji, słynnej techniki dwunastotonowej . Wśród dzieł tego okresu liryczną suitę Lulu i Berga, koncert fortepianowy Schönberga, jego oratorium Jacob's Ladder i wiele małych utworów, a także jego ostatnie kwartety smyczkowe. Schönberg był jednym z głównych innowatorów systemu, ale jego uczeń, Anton Webern , również zaczął łączyć dynamikę znaczków z seriami. To w połączeniu z scenerią Oliviera Messiaena zainspiruje serializm .
Atonalność była czasami używana jako obraźliwe określenie potępiające muzykę, której akordy wydawały się niekonsekwentnie zorganizowane. W czasach nazistowskich muzyka atonalna była atakowana i oznaczana jako sztuka „ bolszewicka ” i była skatalogowana jako „ sztuka zdegenerowana ” w taki sam sposób, jak muzyka produkowana przez kraje, które były wrogami nazistowskiego reżimu. Wielu kompozytorów widziało, że ich utwory zostały zakazane przez reżim i miały być wykonywane dopiero po jego upadku, pod koniec drugiej wojny światowej.
W następnych latach atonalność była wyzwaniem dla wielu kompozytorów; Nawet ci, którzy pisali muzykę zorientowaną tonalnie, byli pod jej wpływem. Teorie drugiej szkoły wiedeńskiej , a zwłaszcza dodekafonizm , były w latach pięćdziesiątych uważane przez kompozytorów awangardowych za podstawę nowej muzyki, która doprowadziła do serializmu i innych form muzycznych innowacji.
Po wojnie wielu kompozytorów tworzyło muzykę atonalną, w tym Elliott Carter i Witold Lutosławski . Po śmierci Schönberga Igor Strawiński, choć w całej swojej karierze odrzucał dodekafonizm, zaczął także pisać muzykę z wykorzystaniem elementów seryjnych, związanych z elementami muzyki tonalnej.
W tym czasie badano progresje lub następstwa akordów, aby uniknąć środka tonalnego.