Latarnia martwego , zwany, według prowincji , pogrzebowej lampy , nawrotach , podstawki lampy (patrz Nominały poniżej) budynku murowaną, o zmiennym kształcie, często smukłe na kształt wieży, ogólnie wydrążony i zwieńczonym pawilon ażurowy (co najmniej trzy otwory), w którym o zmierzchu wyciągaliśmy, często systemem krążków, zapaloną lampę, która miała służyć jako przewodnik po zmarłym.
Latarnia zmarłych różni się zatem od krzyża hosanniere , pomnika pogrzebowego, którego kolumna jest pełna i zawsze zwieńczona krzyżem.
Jest prawdopodobne, że latarnie były latarniami pogrzebowymi. Od starożytności tradycją było utrzymywanie płomienia w pobliżu grobów. Zwyczaj ten podejmują pierwsi chrześcijanie, dla których śmierć jest tylko przejściem od światła ziemskiego do niebieskiego. Groby ozdobione są świecami. Następnie zastępuje je kamienna świeca, bardziej solidna, odporna na złą pogodę: latarnia umarłych.
Interpretacje różnią się znaczeniem lub symboliką tych lampionów: Viollet-le-Duc widział w nich wyraz „starożytnej tradycji celtyckiej Galii”; dla niektórych te latarnie chroniły żywych przed strachem przed duchami i ciemnymi duchami. Dla innych byłyby przeznaczone do oświetlania ceremonii rodzin zmarłych. Jeszcze inni widzą w nim chęć przypomnienia wszystkim o nieśmiertelności duszy, wiążąc powstanie tych pomników ze sferą wpływów benedyktynów . Rozdział pracy Ciekawe pomniki i dziwne miejsca historyka Henri-Paula Eydoux , opublikowanej w 1974 roku, przywołuje te różne interpretacje.
Gallo-rzymski stos pogrzebowy z Cinq-Mars-la-Pile mógł służyć jako latarnia zmarłych.
W Francji , większość z tych budynków zostały zbudowane wokół XII th wieku . Koncentrują się one głównie na obszarze środkowo-zachodniej Francji, w tym departamenty Allier , Charente , Charente-Maritime , Corrèze , Creuse , Dordogne , France.' Indre , Loire , Lot , Puy-de-Dôme , Deux- Sèvres , Vendée , Vienne i Haute-Vienne , te 13 wydziałów z grubsza odpowiada na terytorium nominalnej księstwa Akwitanii X th wieku. Niewielki budynek oznaczony tą nazwą znajduje się w pobliżu kościoła Guegon ( Morbihan ) i istnieje osiem inne wymienione w Bretanii: w Les Moutiers-en-Retz (parafia obudowa kościoła Saint-Pierre), w Douarnenez (na św -kościół Herlé w Ploaré , w Saint-Jean-du-Doigt (dach kaplicy Saint-Mélar), w Plonévez-du-Faou ( kaplica Saint-Herbot ), w Liffré (baza kościoła Saint-Michel) , w Ploulec'h (kaplica św. Herbota ) iw Trégastel (przy kruchcie). We wschodniej części Francji odnotowano rzadkie stare pojedyncze zabytki jak okrągłej wieży XIII th cmentarza wieku w Farschviller (Moselle) lub ładnego budynku w stylu późnogotyckim ekstrawagancki nazwą „Recevresse” w bazylice Notre-Dame z Avioth (Meuse ).
Ta konkretna koncentracja nie otrzymała jak dotąd zadowalającego wyjaśnienia. Wysuwane są najróżniejsze hipotezy co do ich funkcji: latarnie morskie, które mają przewodzić zagubionym podróżnikom; znaki wskazujące na cmentarz, a więc miejsce niebezpieczne, którego należy unikać; latarnia pozwalająca zmarłym opuszczającym groby nawiedzać żywych, aby o świcie wrócić na swój cmentarz ...
Po I wojnie światowej latarnie zmarłych wzniesiono na cmentarzach wojskowych (patrz Douaumont , Dormans czy narodowa nekropolia Notre-Dame-de-Lorette ). Pomnik wojenny w La Châtre przedstawia kobietę stojącą u stóp latarni zmarłych.
Latarnie zmarłych istnieją w Irlandii , pojedynczy przykład w Anglii w Bisley , Gloucestershire , a także w kilku krajach Europy Środkowej (dla tych ostatnich konstrukcja lampionów wydaje się późniejsza niż latarnie francuskie).
Latarnia zmarłych w Sarlat-la-Canéda nazywana jest również latarnią Maurów .
Komin z Carlux ( Dordogne ) nazywany jest kominem sarrasyńskim , nawet jeśli nie ma nic wspólnego z kominami saraceńskimi w Bresse .
Ten z Vergèze ( Gard ) nazywa się et lanterne des Maures, czyli komin saraceński.