Wielki Cadi lub sędzia sędziów (w języku arabskim : قاضي القضاة , Qadi l-quḍāt) jest funkcją religijną i świecką stworzony w czasach Abbasydów pod kalifatu Haruna al-Raszida , aby odpowiedzieć na pilną potrzebę wzmocnienia instytucji sądowej i oddzielić ją od władzy wykonawczej .
Wielki Kadi, najwyższy sędzia imperium, działa również jako doradca prawny kalifa. Wielkie Cadi generalnie odpowiada Minister of Justice dzisiaj.
Pierwszym „wielkim cadi” powołanym do tej pory przez kalifa Hâroun ar-Rachîd jest Imam Abu Yusuf Yaqub , który był mniej lub bardziej swobodny w podejmowaniu decyzji, co pozwoliło mu skodyfikować zadania urzędu. Pod Abbasydami jest tylko jeden Wielki Kadi. Wraz z nadejściem kalifatu Fatymidów , w Kairze pojawił się inny wielki cadi o skłonnościach izmaelickich . Jednak za mameluków wyznaczono wielkiego kadiego dla każdej większej sunnickiej szkoły teologicznej . Wielki Kadi został mianowany po ceremonii, podczas której złożył hołd kalifowi, a następnie wszedł w sferę sądowniczą jako gwarant prawa na terytoriach kalifatu. Inne funkcje pozasądowe, takie jak inspekcja szkół lub meczetów lub Bayt al-mal (بيت المال), przemawianie pod przysięgą itp. są częścią prerogatyw Wielkiego Kadi. Świadczy to o centralnej roli wielkiego cadi w funkcjonowaniu administracji Abbasydów, ale także gdzie indziej, w Kairze , Damaszku czy nawet w Kordobie .
Według prawnika Émile Tyana , instytucja ta wywodzi się z instytucji mōbaḏān mōbaḏ , najwyższego autorytetu religijnego i sądowniczego wśród Sasanidów . Wielki Kadi rzeczywiście pojawił się w czasie, gdy moc Abbasydów była pod szczególnym wpływem modelu instytucji perskich . Aby spierać się z tym punktem, É. Tyan opiera się na podobieństwie między tymi dwiema funkcjami przez pseudo-Ǧāḥiẓ z Kitāb al-tāǧ . Następnie opiera się na wyjaśnieniach Ibn Sa'd al-Baghdadiego, który tłumaczy mōbaḏān mōbaḏ przez qāḍī l-quḍāt . Termin qāḍī l-quḍāt byłby zatem wzorowany na wyrażeniu perskim i stworzony ex nihilo , co prowadzi Émile Tyan do wniosku, że: „Ponieważ słowo to nie istniało wcześniej w języku arabskim, możemy [...] stwierdzić, że w tym przypadku, nieistnienie tego słowa z konieczności oznaczało nieistnienie rzeczy. "
Jednak ze ściśle językowego punktu widzenia związek między tytułem mōbaḏān mōbaḏ a tytułem qāḍī l-quḍāt jest trudny do wykazania. Niezależnie od tego, czy pod wpływem perskiego, czy też nie, „superlatywny dopełniacz” pojawił się w języku arabskim na długo przed pełnieniem funkcji Grand Cadi, a jego użycie do utworzenia tytułu qāḍī l-quḍāt mogło być wzorcowe dla istniejących wcześniej wyrażeń arabskich.
Funkcje mōbaḏān mōbaḏ sugerują podobieństwo między instytucją Sasanidów a instytucją Wielkiego Cadi. Istotnie, funkcje mōbaḏ mōbaḏān przypominają główną rolę grał jakąś wielką Cadis późny VIII TH i IX TH wieków . Jednak inne dane historyczne zachęcają do uściślenia sprawy. E. Tyan zauważa w rzeczywistości, że podobna instytucja, qāḍī l-ǧamāʿa („ cadi of the community”), pojawiła się w al-Andalus między 138/755 a 141/758, kilkadziesiąt lat przed „reformą” Hārūn. al-Rašīd. Dlatego trudno sobie wyobrazić jakikolwiek perski wpływ na narodziny tego tytułu, zarówno ze względu na dystans dzielący Al-Andalus od starożytnych prowincji Sasanidów, jak i znaczenie wyrażenia określającego instytucję andaluzyjską. E. Tyan stąd ten problem częściowo zauważyć, że stanowisko Qadi l-ǧamā'a był bardzo różni się od Qadi l-Qudat : do III E - IX th stulecia , pierwszy nie wydaje się uczestniczyć w mianowaniu innych cadis, w przeciwieństwie do swojego wschodniego odpowiednika.
Do kalifa należy wybór kadich poprzez swoich namiestników; Wielki Cadi, jak również pozostali Cadis z kolei wyznaczają swoich doradców, aby pomagali im w zadaniach, które są na nich spoczywające. Dlatego też wielki kadi jest mianowany przez kalifa, a mianowanie to pieczętuje pakt między kalifem a jego sługą.