Konwersji w filozofii jest osobistym aktem głębokiej zmiany widzenia siebie i świata. Nawrócenie filozoficzne zbliża się do nawrócenia religijnego, ale nie łączy się z nim.
Termin ten był używany w sensie filozoficznym przez Platona ( περιαγωγή , periagogue w starożytnej grece ), Plotyna i Henri Bergsona . U Platona termin ten oznacza odwrócenie wzroku od tego, co zmysłowe jako takie, i skierowanie go ku Formom , czysto zrozumiałym i niewidzialnym. Platon używa również terminu epistrophè w starożytnej grece, ale tylko raz.
Termin epistrophè został przyjęty przez Plotyna , filozofa aleksandryjskiego: nawrócenie jest odwrotnym ruchem procesji (lub emanacji ): jest to podniesienie i skierowanie wzroku ku rzeczywistościom czysto zrozumiałym, przede wszystkim na duszy, potem na intelekt, i przygotować zjednoczenie z Jednym , który jest mocą wszystkich rzeczy.
Bergson opiera się na neoplatonicznym sensie tego terminu, ale nadaje mu inny kierunek: zamiast prowadzić nas do wiecznej rzeczywistości (ponadczasowej i nieruchomej dla Bergsona), konwersja musi skierować nas w stronę zmieniającej się rzeczywistości. Definiuje filozofię jako „konwersję uwagi” , która polega na wyrządzaniu przemocy swojej inteligencji, która ma tendencję do rozważania rzeczy z przestrzennego i utylitarnego punktu widzenia (z myślą o działaniu), w celu osiągnięcia „bezpośredniej wizji” (lub intuicja ) rzeczywistości, doczesnej i bezinteresownej.
Pisarz i filozof Gabriel Liiceanu nadaje ogólny sens przejściu na filozofię . Definiuje to jako „skok”, który oznacza w szczególności zmianę spojrzenia, a przede wszystkim zmianę języka. Twierdzi, że istnieje przerwa między językiem filozoficznym a językiem niefilozoficznym, które nie mówią o tym samym lub w tych samych warunkach. Liiceanu porównuje filozoficzne nawrócenie do nawrócenia Pawła , przyszłego apostoła, który spadł z konia na drodze do Damaszku po religijnym oświeceniu .
Liiceanu pisze:
„Nie, filozofia, dziwne szaleństwo, zakłada odwrócenie, periagogikę , drogę do Damaszku. Aby uprawiać filozofię, nie wystarczy mieć ogólne idee. Filozofia nie jest prostym rozszerzeniem nauki, które można by rozważyć z wyższego punktu widzenia. Nie uprawiamy filozofii z psychologią, ale z filozofią, to znaczy wychodząc od uprzedniej ślepoty, zanim na drodze do Damaszku nastąpi oświecenie, które następnie prowadzi do nawrócenia, zerwania, przejścia na inny język, język zdefiniowany przez Hegla jako rozumu i różni się od intelektu. "
Liiceanu przeciwstawia się w tym tezie tezie, według której od psychologii czy psychiatrii do filozofii można przejść przez stopniowe podnoszenie się. Posługuje się heglowską opozycją między intelektem, który pozostaje na zewnątrz swego przedmiotu i rozkłada go, aby go poznać, a rozumem, który przyjmuje totalizujący punkt widzenia i rozumie przedmiot jako będący w nim.
Platon ( periagoge ) i Plotyn ( epifora ) Evoke konwersja mówić o proces, w którym dusza odwraca się od rozsądne, aby zwrócić się do zrozumiały. U Plotyna nawrócenie jest odpowiednikiem procesji lub emanacji .
Augustyn z Hippony tłumaczy ten termin na łacińskie Conversio i nadaje mu religijne znaczenie .
Francuski filozof Henri Bergson kilkakrotnie używa dokładnego terminu „nawrócenie” w swojej pracy La Pensée et le Mouvant . Częściowo jest inspirowany neoplatońskim sensem tego terminu, ale nagina go w specyficznym dla siebie sensie. Henri Gouhier , specjalista od myśli Bergsona, wyjaśnia, że w tym drugim przypadku konwersja jest aktem umysłu, który odwraca się od sposobu myślenia inteligencji, która utrwala poruszającą się osobę w nieruchomych koncepcjach, aby intuicyjnie zwracać się w stronę zmieniającej się rzeczywistości. Pisze, że „umysł przechodzi od [inteligencji] do [intuicji] przez nawrócenie, w pierwotnym znaczeniu tego terminu: odwraca się od…, aby zwrócić się do…” .
Bergson po raz pierwszy używa terminu konwersja, aby sformułować „intuicję Spinozy” , która jest następująca:
„[...] poczucie zbieżności między aktem, dzięki któremu nasz umysł doskonale poznaje prawdę, a działaniem, przez które Bóg ją rodzi, idea, że„ nawrócenie ”Aleksandryjczyków, gdy stanie się kompletne, staje się jednym z ich „procesja” i że kiedy człowiekowi, wychodząc z boskości, udaje się do niej ponownie wejść, dostrzega tylko jeden ruch tam, gdzie ich po raz pierwszy ujrzał, dwa ruchy do tyłu i do tyłu. "
Bergson mówi tym razem o swojej własnej filozofii , o „konwersji uwagi” w celu zdefiniowania samej pracy filozoficznej:
„To byłaby kwestia odwrócenia tej uwagi od praktycznie interesującej strony wszechświata i zwrócenia jej na to, co praktycznie jest bezużyteczne. Ta konwersja uwagi byłaby samą filozofią. "
W tym sensie nawrócenie, zamiast prowadzić nas do jeszcze wieczności, wprowadza nas w zmianę.
Należy dodać, że Bergsonowi chodzi również o nawrócenie , tym razem w religijnym znaczeniu tego terminu. Rzeczywiście, wyjaśnia w swoim testamencie sporządzonym w 1937 r. I upublicznionym przez żonę po jej śmierci, że nawróciłby się na katolicyzm, gdyby obowiązek solidarności z prześladowanymi Żydami nie powstrzymał go od tego. Filozofowie i teologowie tamtych czasów dużo debatowali na temat statusu religijnego metafizyki Bergsona, w szczególności Charles Péguy , Jacques Maritain , Antonin-Gilbert Sertillanges , Jacques Chevalier , ale także wielu innych. Specjalistka tematyczna Catherine Chalier komentuje to „pragnienie nawrócenia” w swojej tytułowej książce.
Nawrócenie Pawła było komentowane przez kilku współczesnych filozofów czasami ateistów a nawet marksiści jak Alain Badiou , w swojej książce Saint Paul. Podstawa uniwersalizmu . Badiou kwestionuje religijny aspekt nawrócenia Pawła i określa go jako formę subiektywizacji opartej na deklaracji wiary .