Artysta | Lysippos |
---|---|
Przestarzały | Lata 330 pne. J.-C. |
Rodzaj | Nagi |
Materiał | marmur |
Wysokość | 205 cm |
Kolekcja | Muzea Watykańskie |
Numer inwentarzowy | 1185 |
Lokalizacja | Muzea Watykańskie |
Informacje kontaktowe | 41 ° 54 ′ 24 ″ N, 12 ° 27 ′ 13 ″ E |
Watykan Apoxyomenos jest Roman marmurowe kopia po Lysippus , odkryto w Rzymie w 1849 roku i utrzymany w tym Pio-Clementino Museum ( Muzeum Watykańskiego ), Inv. 1185.
„ Apoxyomenos ” (w starożytnej grece ἀποξυόμενος / apoxuómenos , od ἀποξύω / apoxúô , „zeskrobać, zeskrobać”) to ogólna nazwa nadana w starożytnym posągu przedstawieniu sportowca, który czyści się po wysiłku i drapie skórę za pomocą strigil .
W 1849 roku , w rzymskiej dzielnicy z Trastevere , robotnicy odkryli w ruinach tego, co było wtedy uważane za łaźnie rzymskie posąg nagiego młodzieńca skrobanie się z strigil. Jego pierwszy komentator, architekt i antykwariusz Luigi Canina , zidentyfikował ją jako kopię greckiego rzeźbiarza Polycletusa , ale w następnym roku niemiecki archeolog August Braun rozpoznał ją jako kopię wykonaną z brązu przez Lysippusa (ok. 330 -320 pne J.-C.), które znamy tylko ze wzmianki o Pliniuszu Starszym w jego Historii naturalnej : „[Lysippus] wyprodukował, jak powiedzieliśmy, największą liczbę posągów ze wszystkich, z bardzo owocną sztuką, a wśród nich sportowca czyszczącego się ze strigilem (destringens se) . "
Typ ten jest znany od starożytności : nadal według Pliniusza posąg jest konsekrowany przez generała Marcusa Agryppę przed łaźniami termalnymi, które noszą jego imię . Cesarz Tyberiusz , wielki wielbiciel posągu, kazał go usunąć i przetransportować do swojego pokoju. „To spowodowało taki bunt ludu rzymskiego”, mówi Pliniusz, „że w klasztorach teatru zażądał odrestaurowania Apoksjomenosa, a książę wbrew swej miłości zwrócił go. "
Braun opiera się z jednej strony na pozie posągu, z drugiej strony na uwagach Pliniusza na temat kanonu lipipińskiego, smuklejszego niż Polycletus: w istocie głowa jest mniejsza w porównaniu z ciałem, cieńsza - jednak należy zauważyć, że w tamtym czasie chrząszcz Colorado nie był jeszcze rozpoznawany jako taki. Ogólnie rzecz biorąc, argumenty Brauna są dość słabe: po pierwsze, atleta strigil jest powszechnym typem starożytności. Z kolei smukła lufa, choć intensywnie używana przez Lysippe i jego szkołę, nie jest specyficzna dla tego artysty: znajduje się np. W bojownikach fryzu Mauzoleum Halikarnasu . Jednak pomimo sporów przypisanie Lysippusa jest dziś powszechnie akceptowane.
Od momentu odkrycia posąg cieszył się dużą popularnością. Przywraca go włoski rzeźbiarz Pietro Tenerani, który uzupełnia palce prawej ręki, czubek nosa, przywraca utraconą czubek lewej dłoni i ukrywa płeć sportowca listkiem figowym - uzupełnienia te zostały niedawno usunięte . Wykonuje się z niego wiele odlewów. Jacob Burckhardt cytuje to w swoim Cicerone (przewodniku po Rzymie) z 1865 roku.
Posąg wykonany z marmuru Pentelic jest nieco większy niż życie: mierzy 2,05 metra. Przedstawia nagiego młodzieńca stojącego, skrobiącego tylną powierzchnię prawego przedramienia za pomocą strigila trzymanego w lewej ręce. Kiwa lekko głową i patrzy przed siebie. Pień drzewa służy jako podpora dla lewej nogi; inny sztag, teraz złamany, podtrzymywał ciężar prawej ręki rozciągniętej na prawą nogę.
Pomnik uderza jako pierwszy swoją kompozycją: nie jest już tylko frontalny, jak w Doryforze czy Dyskobolu . Wyciągnięta ręka sportowca pod kątem prostym zmusza widza, jeśli ma on uchwycić ruch, do przesunięcia się na boki. Wyróżnia się również zastosowaniem kontraposta („kołysania”): ciężar ciała spoczywa na jedynej lewej nodze, prawa jest lekko wysunięta i odchylona do tyłu. W rezultacie biodra są skierowane w lewo, a ramiona są odwrócone w przeciwnym kierunku, podążając za ruchem prawej ręki, tworząc w ten sposób ruch skrętu, który widz może w pełni uchwycić tylko odtwarzając swoją pozę. Muskulatura jest mniej zaznaczona niż u Polycletusa. Podczas gdy tułów tradycyjnie reprezentuje odwagę rzeźbiarza, jest on tutaj częściowo ukryty przez położenie ramion.
Głowa jest uderzająca ze względu na swój mały rozmiar: stanowi jedną ósmą całego ciała w porównaniu z jedną siódmą w armacie Polyclerean. Historyk sztuki Brunilde Sismondo Ridgway uważa nawet ten efekt za „prawie komiczny”. Kolejna nowość, głowa jest traktowana jak portret: włosy są nieuporządkowane, czoło jest naznaczone, a oczy zapadnięte. Dla RRR Smith te cechy ożywiają głowę, ale Ridgway postrzega je jako wady przypisywane kopistowi lub błąd w prezentacji posągu: mógł być przedstawiony na podniesionej podstawie.
Watykański Apoksyomenos jest jedyną tego typu pełną marmurową kopią. Poważnie uszkodzony tors z rezerw Narodowego Muzeum Rzymskiego, niewiadomego pochodzenia, został rozpoznany w 1967 roku jako replika, której pozy jest odwrócona. Inny tors zdobiący fasadę budynku M (prawdopodobnie biblioteki) w Side , Pamfilii , został zidentyfikowany jako wariant w 1973 roku . Wreszcie, tułów o znacznie mniejszych proporcjach, odkryty w Fiesole ( Toskania ), został powiązany z Apoxyomenos, ale jego autentyczność została zakwestionowana. Ten względny brak kopii jest trudny do wyjaśnienia: Rzym miał kilka warsztatów kopistów. Ponadto wydaje się, że żadna przeszkoda techniczna nie była w stanie uniemożliwić produkcji odlewów, Pliniusz nie wspominając o złoceniach.
Odmienny typ reprezentują dwa rzymskie brązy noszące również nazwę „ Apoksyomenos ”: Apoksjomenos z Efezu , brąz odkryty w 1898 roku w Efezie , przechowywany w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (nr inw. 3168) oraz Apoksjomenos Chorwacji. odkryta w 1996 roku na Morzu Adriatyckim i przechowywana od 2016 roku w Muzeum Apoxyomenos w Mali Lošinj w Chorwacji .
W Apoxyomenos Efezu , odkryte w 1898 roku w Efezie , posąg z brązu znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (nr inw. 3168). Ta rzymska kopia o wysokości 1,92 metra przedstawia sportowca o potężnej muskulaturze, który po zakończeniu skrobania ciała czyści swoje strigil: trzyma go prawą ręką i usuwa pot i kurz ze skrobaka palcem wskazującym i kciukiem lewej strony dłoń; pozycja nóg i bardziej ogólnie ruch skrętu są odwrócone w porównaniu z Apoksjomenosem Watykanu. W przeciwieństwie do tego ostatniego, który wydaje się patrzeć w ciemność, atleta z Efezu koncentruje się na swoim zadaniu.
Inną kopię z brązu, Apoxyomenos of Croatia , o wysokości 1,92 m, tego samego typu co poprzedni, odkrył belgijski nurek René Wouters na21 lipca 1996 w Chorwacji (Morze Adriatyckie), a następnie ponownie zmontowany w 1999 roku. Jego odbudowa została zakończona w 2005 roku.
Jego wygląd jest zbliżony do Apoksyomenosa w Efezie i głowy w Muzeum Sztuki Kimbell w Fort Worth w Teksasie. Chorwacki Apoksjomen jest praktycznie kompletny: brakuje mu tylko małego palca lewej ręki. Jest w wyjątkowym stanie zachowania i nadal ma swój zabytkowy cokół. Włoski historyk sztuki Paolo Moreno przypisuje to Dedalowi z Sicyon .