„ Strategia napięcia ” (po włosku „ strategia della tensione ” ) jest terminem powszechnie używanym na określenie teorii wyjaśniającej gwałtowne polityczne zawirowania, jakich Włochy doświadczyły w okresie znanym jako „ lata ołowiu ” (1964) do 1980 r.) .
Okres ten naznaczony był atakami terrorystycznymi , z których niektóre, zwłaszcza atak na dworzec kolejowy w Bolonii w 1980 roku, były dziełem grup neofaszystowskich , w tym Avanguardia Nazionale , Revolutionary Armed Nuclei lub niektórych osób związanych z Movimento Politico Ordine Nuovo .
Zgodnie z tezą o „strategii napięciowej” część popełnionych czynów miała na celu celowe stworzenie klimatu politycznej przemocy, sprzyjając powstaniu autorytarnego państwa. Dla naukowca Donatelli Della Porta była to „tajna manipulacja rządami radykalnych grup politycznych w celu sprowokowania ekscesów sprzyjających autorytarnej polityce w oczach opinii publicznej”. Skrajna lewica, poprzez działania Czerwonych Brygad , przyczyniła się do przedłużenia tego klimatu politycznej przemocy. Historyk David John Whittaker zwraca uwagę, że nie trzeba wyobrażać sobie „geniusza” stojącego za tą strategią , ani świadomego spisku , ale jest oczywiste, że rząd chadecki nie zareagował energicznie przeciwko niemu. Terroryzm, „korzystając z okazji, aby zaatakować komunistów i socjalistów i wzmocnić jego znaczenie w systemie politycznym ” .
Dyskutowana jest kwestia zaangażowania włoskich służb specjalnych (w szczególności wywiadu sił zbrojnych ), a nawet Stanów Zjednoczonych za pośrednictwem sieci Gladio . W 1988 r. Włoski Senat powołał parlamentarną komisję śledczą: „Komisja parlamentarna włoskiego Senatu odpowiedzialna za badanie terroryzmu we Włoszech i przyczyny wyjaśniające, że nie można zidentyfikować osób odpowiedzialnych za zabójstwa: terroryzm, ataki i polityka kontekst historyczny ". Historyk Michael Parenti podkreśla, że CIA odmówiła współpracy w pracach komisji, której raport końcowy ukazał się w 1995 roku. Raport ten, jak uściśla historyk Frédéric Attal, „stanowi dla historyków dokument niezbędny do zrozumienia dwóch form terroryzmu i współudziału w szczyt państwa ” .
W ramach włoskiej klasy politycznej pojęcie „strategii napięciowej” pozostaje kontrowersyjne: wśród aktorów politycznych nie ma konsensusu co do jego zakresu. Ustalono odpowiedzialność skrajnie prawicowych ugrupowań za ataki popełnione w tamtym czasie, ale indywidualne przekonania były rzadkie, a sądy nie potwierdziły teorii na temat powiązań, jakie mogły istnieć między państwem a grupami terrorystycznymi. zaangażowanie zagranicznych służb specjalnych. Stowarzyszenia ofiar wciąż domagają się sprawiedliwości i prawdy o sprawcach ataków.
Wyrażenie „strategia napięciowa”, ukute przez Brytyjczyków pod koniec 1969 r., Zostało podsumowane dla ogółu społeczeństwa w teorii, zgodnie z którą Stany Zjednoczone w reakcji na komunistyczny postęp wyborczy uciekłyby się do masowego terroryzmu przez poprzez sieć Gladio , a następnie neofaszystów , wykonawców złych czynów, równolegle z manipulowaniem skrajnie lewicowymi terrorystami bez ich wiedzy przez NATO, w celu zapobieżenia dojściu do władzy Włoskiej Partii Komunistycznej . Wersja zbliżona do tej będzie broniona przez komunistycznego sędziego Pietro Calogero, który będzie utrzymywał, że walka zbrojna została zaaranżowana przez wrogów Partii Komunistycznej.
Piazza Fontana atak w 1969 roku jest powszechnie uznawane za punkt wyjścia dla „lata ołowiu” we Włoszech. Tuż po zamachu pojawiła się teoria, zgodnie z którą został on popełniony przez neofaszystowskich terrorystów, dążących do przejęcia za niego odpowiedzialności przez skrajną lewicę.
W tym czasie ruch autonomiczny , „lewicowcy i anarchiści”, zostali natychmiast wyróżnieni; 400 osób zostało aresztowanych, a także anarchistycznego kolejarza Giuseppe Pinelli , aresztowanego tego samego wieczoru. Te ostatnie spada z okna 4 -tego piętra komendy policji w Mediolanie, gdzie został zatrzymany, przypadkowy charakter śmierci wkrótce zakwestionowana.
Teza o strategii napięciowej powróciła przy okazji ataku na komisariat w Mediolanie 17 maja 1973, przypisywana Gianfranco Bertoli, anarchiście, który powiedział, że chce pomścić śmierć Giuseppe Pinellego. Neofaszyści i członkowie tajnych służb są następnie oskarżani w trakcie śledztwa o podżeganie do ataku w tym samym celu strategicznym. Sam Bertoli jest podejrzany o kontakt z włoskimi tajnymi służbami.
Podczas aresztowania Licio Gelli , wielkiego mistrza Propaganda Due (P2), odkopano neofaszystowską lożę masońską. Podczas przeszukiwania jego domu odkryto „demokratyczny plan renesansu” (go), który szczegółowo opisuje procedurę, jaką należy zastosować, aby wprowadzić we Włoszech neofaszystowski reżim. Ponadto odkrywamy listę członków P2, która obejmuje wszystkich przywódców włoskich służb specjalnych ( SISMI itp.), A także wielu sędziów, polityków (w tym Silvio Berlusconiego ) i dziennikarzy.
Według Isabelle Sommier : „masowe ataki nie mają konkretnych celów krótkoterminowych, ale mają na celu destabilizację władzy lub reżimu politycznego poprzez podważenie umowy, która wiąże rządzonych z tymi, którzy są złapani, na przykład, na brak ochrony i bezpieczeństwa. zaaklimatyzować w opinii publicznej ideę legalności ewentualnego zamachu stanu, który położy kres chaosowi (a więc „strategii napięciowej” realizowanej w latach 70. we Włoszech przez skrajnie prawicowe grupy inspiracji neofaszystowskiej ). "
Dla naukowca Hilary Partridge „w latach siedemdziesiątych XX wieku działała strategia napięć prawicowych poprzez konkretne plany przejęcia władzy i ustanowienia autorytarnego reżimu”. Dla Zygmunta G. Barańskiego i Rebeki J. West „Strategia napięcia” powtórzyła kampanię przemocy prowadzoną przez squadristi Mussoliniego ”.
Historyk Martin Clark podkreśla, że faszystowska przemoc osiągnęła swój szczyt w latach siedemdziesiątych, ale ostatecznie „strategia napięcia zawiodła”.
W 1984 roku neofaszystowski terrorysta Vincenzo Vinciguerra powiedział sądom, że atak na Piazza Fontana miał na celu skłonienie państwa włoskiego do „ogłoszenia stanu wyjątkowego” i ustanowienia autorytarnego reżimu antykomunistycznego .
W następstwie długiego śledztwa w sprawie ataku na komisariat w Mediolanie w 1973 r. Wyrokiem sądu w 2003 r. Uniewinniono oskarżonego, narzucając odpowiedzialność za atak na Bertoli z 1973 r. Wyłącznie i zaprzeczając istnieniu „strategii napięciowej”.
W przypadku bombowców w Wielkim Księstwie Luksemburga wspomniano o możliwości wykorzystania strategii napięciowej przez sieci pozostające w tyle .
W kontekście zimnej wojny The United States obawiali nadejście rządu lewicowego tym Włoskiej Partii Socjalistycznej (PSI) lub Włoskiej Partii Komunistycznej (PCI) w kraju o dużych amerykańskich baz wojskowych. Zdaniem badaczy, takich jak Daniele Ganser , sieć Gladio i loża P2 uczestniczyłyby w napięciowej strategii wpływania na opinie przez zdyskredytowanie partii opozycyjnych, aw szczególności zapobieżenia historycznemu kompromisowi między Chrześcijańską Demokracją a PCI.
CIA , według Davida Arbel i pobiegł Edelist, którzy polegają w szczególności na Senatu USA raporcie opublikowanym w 1976 roku , został w dużym stopniu finansowane włoskich służb wywiadowczych w walce z komunizmem .
Zgodnie z dokumentem przedstawionym w 2000 roku przez członków Lewicy Demokratów uczestniczących w komisji parlamentarnej ds. Zamachów, Stany Zjednoczone poparły we Włoszech „strategię napięciową mającą na celu zapobieżenie PCI i, w mniejszym stopniu, PSI , uzyskać władzę wykonawczą ”. Dokument ten, opublikowany na marginesie prac komisji parlamentarnej, wzbudził we Włoszech polityczne kontrowersje co do zasadności jego roszczeń i był krytykowany zarówno z lewej, jak iz prawej strony. Prezydent włoskiego Senatu Nicola Mancino , pozbawiony statusu raportu parlamentarnego, określił ten dokument jako „przykład wystarczalności intelektualnej” ( „ esempio di suponenza intellettuale ” ).
Alberto Garlini w swojej powieści Le legge dell'odio (Turyn, 2012, Einaudi), przetłumaczonej przez Blacks and Reds (Paryż, 2014, Gallimard, NRF), przywołał trasę skrajnie prawicowego studenta tamtych lat .