Socrates to nazwa zbioru europejskich programów wymiany w dziedzinie edukacji i szkoleń. Najbardziej znanym z tych programów jest Erasmus . Od 2007 roku Socrates został zastąpiony przez Program Edukacyjno-Szkoleniowy 2007-2013 .
Do 1976 r. Edukacja była praktycznie nieobecna w zakresie działań Wspólnoty, przynajmniej w tekstach legislacyjnych. Tylko Decyzja Rady Europejskiej z dnia2 kwietnia 1963 ustanowienie ogólnych zasad wdrażania wspólnej polityki szkolenia zawodowego ingerowało w dziedzinie edukacji i szkoleń, w których państwa zachowały pełną suwerenność.
Pomimo tej próżni prawnej Dyrekcja Generalna ds. Edukacji, Szkolenia i Młodzieży (DG XII) podjęła w latach 70. XX wieku decyzję o utworzeniu programów wymiany i współpracy w dziedzinie edukacji między państwami członkowskimi Wspólnoty.
Wśród tych pierwszych programów jest program Comett - program współpracy pomiędzy uczelniami a biznesem - program Petra stymulujący kształcenie zawodowe dla dzieci poniżej 28 roku życia oraz Tempus zachęcający do współpracy z krajami Europy Środkowej i Wschodniej (CEEC). Te programy, przodkowie tych istniejących dzisiaj, już teraz okazują się ambitne, choć ograniczone do szkolnictwa wyższego i zawodowego.
W 1986 r. Uruchomienie programu Erasmus , wspierającego wymiany uniwersyteckie dla studentów, jest często wymieniane jako jedna z najbardziej udanych inicjatyw Wspólnoty Europejskiej, która dopiero co rozszerzyła się do 12 krajów. Jednak dopiero traktat z Maastricht przyspieszył współpracę w dziedzinie edukacji. Jednak zasada pomocniczości pozostaje kluczowym słowem: państwa mają pełną kontrolę nad organizacją i strukturą swojego systemu edukacji. Współpraca między państwami członkowskimi jedynie uzupełnia ich działania, przyczyniając się do rozwoju wysokiej jakości edukacji i europejskiego wymiaru polityk, które często są uważane za zbyt skoncentrowane na sobie.
Artykuł 126-1 tego samego traktatu stanowi, że „ Unia Europejska przyczynia się do rozwoju edukacji wysokiej jakości, promując współpracę między państwami członkowskimi ”. W ten sposób poprzez swoje programy wymiany uzupełnia i wspiera działania państw, szanując treść i organizację nauczania każdego z nich. Ponadto traktat rozciąga się na całą dziedzinę edukacji prowadzonej działalności, ograniczając się do tej pory do szkolnictwa wyższego i szkolenia zawodowego. Art. 126 zawiera wyraźne postanowienia: celem jest „rozwój wysokiej jakości edukacji”, o jej „europejskim wymiarze (…), w szczególności poprzez naukę i upowszechnianie języków państw członkowskich”.
Rozwój nauczania języków jest rzeczywiście jednym z uprzywilejowanych sposobów wzmacniania europejskiego wymiaru edukacji. Mobilność uczniów i nauczycieli również okazuje się być priorytetowym celem polityki UE. Do mobilności tej zachęca kilka podejść wspieranych przez UE:
Europejski wymiar edukacji rozwija się szybko, wykraczając nawet poza cele traktatu z Maastricht. Istnieją dwa główne powody tego zjawiska:
W tym kontekście powstały programy Socrates i europejski program Leonardo da Vinci, które łączą poprzednie programy i programy innowacyjne.
Kolejna ważna innowacja: decentralizacja zarządzania programami mobilności dla uczniów, studentów i nauczycieli. Rzeczywiście, to obecnie działania te są zarządzane na szczeblu państwowym za pośrednictwem agencji krajowych. Na przykład we Francji utworzono Grupę Interesu Publicznego z siedzibą w Bordeaux, podlegającą podwójnemu nadzorowi Ministerstw Edukacji Narodowej i Spraw Socjalnychsierpień 2000 i działa jako francuska agencja narodowa zajmująca się programami edukacyjnymi i szkoleniowymi.
Istnieją trzy główne programy edukacyjne Wspólnoty: Socrates, Erasmus Mundus i Tempus .
Celem programu Tempus jest „promowanie rozwoju systemów szkolnictwa wyższego w kwalifikujących się krajach poprzez możliwie zrównoważoną współpracę z partnerami ze wszystkich państw członkowskich Wspólnoty”.
Erasmus mundus ma na celu „poprawę jakości europejskiego szkolnictwa wyższego poprzez promowanie współpracy z krajami trzecimi w celu zwiększenia atrakcyjności szkolnictwa wyższego w Europie”.
Program Socrates jest punktem odniesienia w zakresie edukacji i obejmuje szeroki zakres działań: Comenius , Erasmus , Grundtvig , Lingua , Minerva , do których dołączone są działania w zakresie obserwacji i innowacji systemów i polityk edukacyjnych, wspólne działania z innymi programami europejskimi oraz wreszcie środki towarzyszące.
Program ten jest przedmiotem zaawansowanej współpracy w ramach UE i jako taki stanowi wzorzec pod względem zakresu, sprawności jego organizacji oraz popularności, jaką cieszy się. Rozpoczął się pierwszy etap programu Socrates1 st styczeń 1995 i zakończyło się 31 grudnia 1999. Oficjalna decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca drugą fazę programu została przyjęta w dniu24 stycznia 2000. W celu zachowania ciągłości programu zdecydowano się na realizację SOCRATES II w dwóch fazach: w 2000 roku działania programu prowadzono według tych samych wytycznych co SOCRATES I, druga faza realizacji. SOCRATES II nie obowiązuje do 2001 roku.
Obecnie w programie uczestniczy 31 państw: 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, do których dołączone są trzy kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu ( Islandia , Liechtenstein i Norwegia ), ale także Turcja . Program ma się zakończyć w dniu31 grudnia 2006 i trzeba przeznaczyć na to 1850 milionów euro w ciągu tych siedmiu lat istnienia.
Cele programu są jasno określone:
Specyfika tego programu polega na tym, że to agencje krajowe zarządzają przeważającą częścią programu, aby przybliżyć obywatelom kwestie europejskie. Ostatecznym celem jest wzmocnienie poczucia obywatelstwa europejskiego, którego czasami wydaje się brakować, o czym świadczy stale rosnąca liczba osób wstrzymujących się od głosu podczas wyborów europejskich.
Działanie to dotyczy wczesnych etapów edukacji tj. Przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym technika i zawodowa. Aktorzy są zarówno wewnętrzni, jak i zewnętrzni. Celem akcji jest kadra edukacyjna, nauczyciele, uczniowie, a także podmioty spoza szkoły (stowarzyszenia rodziców, organizacje pozarządowe, firmy, administracja itp.). Celem tego działania jest podniesienie jakości edukacji, wzmocnienie jej wymiaru europejskiego oraz promocja nauki języków. W tym celu Comenius składa się z trzech głównych elementów: partnerstwa szkół, wstępnego i ustawicznego szkolenia kadry nauczycielskiej oraz tworzenia sieci Comenius.
Prawdopodobnie najsłynniejszy program europejskiej polityki edukacyjnej, od 1987 r., Czyli roku jego uruchomienia, cieszy się coraz większym powodzeniem; Z programu wymiany skorzystało już 700 000 studentów. W rzeczywistości studenci mogą przez 3 do 12 miesięcy studiować na uniwersytecie lub instytucji szkolnictwa wyższego w innym kraju uczestniczącym. Obecnie prawie wszystkie europejskie uniwersytety są objęte programem. Zasada jest prosta: okres studiów w placówce zagranicznej jest uznawany w placówce macierzystej, w szczególności przez system ECTS ( European Credit Transfer System ), który ułatwia akademickie uznawanie okresów studiów między placówkami partnerskimi. Konieczne jest jednak wcześniejsze porozumienie między zainteresowanymi zakładami. Wybrani studenci otrzymują europejskie stypendium wspierające ich mobilność, pokrywające koszty podróży i utrzymania. Komisja może również uczestniczyć w częściowym finansowaniu przygotowań językowych studentów przed wyjazdem. Studenci nie są jedynymi beneficjentami tego programu, ponieważ nauczycieli dotyczą również 4 komponenty Erasmusa: wymiany nauczycieli między uniwersytetami europejskimi, rozwój kursów (program studiów, studia magisterskie, moduł itp.) Przez co najmniej trzy instytucje z różnych krajów , wsparcie dla intensywnych programów, takich jak te oferowane na uniwersytetach letnich, o ile obejmują one wymiar europejski i wreszcie tworzenie europejskich sieci wokół dyscypliny lub określonego tematu, pod warunkiem że reprezentowane są wszystkie kraje członkowskie programu.
Prezentowana jako „trzecie ogniwo edukacyjne”, uzupełniająca Comenius i Erasmus, akcja Grundtvig skierowana jest do osób dorosłych, które zdecydowały się na wznowienie studiów, aby zdobyć nowe kwalifikacje, nowe dyplomy i zwiększyć swoją wartość na rynku pracy lub w celu rozwoju osobistego i społecznego. W tym celu Komisja wspiera 4 rodzaje działań:
Promowanie języków państw europejskich jest głównym priorytetem Komisji, znajomość języków sprzyjająca lepszemu zrozumieniu innych i ich kultury, umożliwiająca wzbogacanie się i, bardziej prozaicznie, ułatwianie dostępu do zatrudnienia. Jeśli ten cel jest obecny w różnych programach Sokratesa, Lingua działa w sposób bardziej przekrojowy, koncentrując się na kluczowych problemach. W szczególności ukierunkowane są na dwie kategorie projektów: z jednej strony projekty ponadnarodowe, które podnoszą świadomość znajomości języków obcych, dostarczają informacji na ten temat, motywują jednostki lub ułatwiają dostęp do zasobów językowych, z drugiej strony projekty ponadnarodowe mające na celu wprowadza na rynek szereg produktów i narzędzi do nauki języków w obszarach słabo objętych zwykłym rynkiem; Należy podkreślić, że wszystkie projekty finansowane przez Lingua muszą łączyć co najmniej trzy kraje Unii i nie mogą również służyć osiągnięciu zysku. Lingua umożliwia również promowanie tak zwanych „rzadkich” języków, tj. Języków rzadziej używanych i rzadziej nauczanych w UE.
Program ten ma na celu sprostanie nowym potrzebom szkół w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). W wyniku przyspieszenia innowacji technologicznych i gwałtownego rozwoju Internetu większość szkół europejskich korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu stworzenia prawdziwej inżynierii edukacyjnej. Jest to jednak podwójne wyzwanie, na które Minerva proponuje odpowiedzieć: przede wszystkim chodzi o zapewnienie, że ICT mogą promować nowe relacje między nauczycielami a uczniami poprzez zachęcanie do multidyscyplinarnych metod dydaktycznych. Po drugie, należy zapobiegać zalewaniu rynku przeciętnymi produktami i zapewnić pełne zaspokojenie potrzeb nauczycieli i uczniów. W obliczu tych wyzwań Minerva obsługuje 4 główne typy działań przekrojowych:
Projekty wspierane przez Minervę muszą mieć prawdziwie europejski wymiar poprzez swoją tematykę i mieć rzeczywisty efekt mnożnikowy.
Celem Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji nie jest harmonizacja systemów w państwach członkowskich, ale umożliwienie wymiany między tymi państwami, które są z natury skłonne do skupienia się na własnym systemie bez martwienia się o swoje potrzeby. Celem działań innowacyjnych i obserwacyjnych jest zatem zachęcenie państw do zainteresowania się tym, co się wokół nich dzieje, do czerpania z tego inspiracji, do wymiany poglądów, aby różnorodność europejska umożliwiała poprawę jakości edukacji. W tym celu Komisja opracowała różne narzędzia:
Komisja Europejska wspiera również rozpoczęcie projektów pilotażowych, na przykład w ocenie polityk edukacyjnych publicznych. Na koniec należy wspomnieć o uruchomieniu inicjatyw promujących wymianę doświadczeń i dobrych praktyk na szczeblu europejskim w zakresie innowacyjnych tematów, takich jak stosunek edukacji / zatrudnienia lub wskaźniki jakości edukacji.
Niezależnie od tego, czy dotyczy to badań naukowych, szkolenia zawodowego czy młodzieży, inne strategie polityczne wchodzą w interakcję z polityką edukacyjną i dlatego nie można do nich podchodzić w izolacji. Dlatego też wspólne działania wyraźnie figurują w programach Socrates, Leonardo da Vinci (szkolenie zawodowe) i Młodzież, których celem jest zachęcanie do zintegrowanego podejścia między tymi trzema obszarami. Strategia ta przejawia się w dwojaki sposób: z jednej strony obejmuje zaproszenia do składania wniosków wspólne dla różnych programów, przy czym projekty muszą obejmować co najmniej dwa z nich. Obejmuje to następnie wsparcie dla projektów, które spełniają kryteria tylko jednego programu, ale odnoszą się do tematów określonych wspólnie przez trzy Dyrekcje Generalne. Ostatecznie dziedziny kultury i sportu również powinny zostać włączone do tych wspólnych działań, a także programów dotyczących zatrudnienia i wykluczenia społecznego czy społeczeństwa informacyjnego.
Dotyczą projektów, które wprawdzie nie mieszczą się w żadnym z ww. Programów, to jednak spełniają ogólne cele programu Socrates. Pozwala to na większą elastyczność w przetwarzaniu spraw. Środki te obejmują szeroki zakres działań: rozpowszechnianie wyników projektów, działania uświadamiające w celu promowania współpracy w dziedzinie edukacji, szkolenia w zakresie zarządzania projektami, projekty zachęcające do współpracy między różnymi działaniami programu itp.
Dlatego program Socrates obejmuje szeroką gamę działań. Należy jednak pamiętać, że celem nie jest harmonizacja systemów. Dla Komisji Europejskiej celem jest pobudzenie nowej koniunktury w wymianie informacji, promowanie kontaktów między instytucjami europejskimi a ludźmi w tej dziedzinie. Zróżnicowanie edukacji w Unii Europejskiej pozostaje hasłem przewodnim.