Ola to kuźnia, w której przerabia się rudę żelaza. Ta praktyka ma długą tradycję w Kraju Basków, jej gospodarcze i społeczne znaczenie mocno naznaczyło ten lud. Były dwojakiego rodzaju:
Aizeola (kuźnia wiatru) lub Jentilola (kuźnia Jentil) Urola (kuźnia hydrauliczna)Aizeola to górska kuźnia, położona w pobliżu drewna dostarczającego paliwo (węgiel drzewny) lub kopalni (złoże rudy), bardzo często w górach na dużych wysokościach. Ten rodzaj kucia utrzymywały się aż o XIV th wieku. Wytwarzali tam stopione żelazo zwane arrabio .
Aby wykorzystać siłę napędową rzek, starzy Baskowie musieli budować swoje kuźnie na nizinach, w pobliżu rzek. Nazywają się urola i zastąpili pierwszą aizeolę . Wytworzyło ono pastowate żelazo zwane agoa, z którego żużel ( zepa po baskijsku) jest wydobywany młotkiem (patrz katalońska kuźnia ).
We wszystkich mitologiach kuźnia i kowal zajmują dominujące miejsce, wraz ze swoimi bogami i bohaterami (Hefajstos-Wulkan, Cyklop ...), kontrolując żywioły: ziemię, wodę, powietrze, ogień. To samo dotyczy Kraju Basków.
W niektórych miejscach święty Eloj jest patronem kowali. Ale istnieje wiele legend przypisujących kradzież tajemnic piły, osi koła młyńskiego, spawania żelaza itp. w Basajaun koło Martintxiki (Martin small), znany również jako San Martiniko . San (Saint) Martintxik i był czczony tak, jakby był patronem kowali , wynalazcą lub inicjatorem nowych technik i narzędzi.
Działalność związaną z kuźnią uznano za postęp techniczny o wielkim znaczeniu: uwolniła ludzi z uścisku despotycznych sił. W ten sposób swoimi szczypcami kowalowi udało się pokonać chełpliwych Jentilów, którzy dzięki swej herkulesowej sile utrzymywali ludność w ujarzmieniu. Używając żelaznego pręta rozgrzanego do bieli w swojej kuźni, kowal odebrał życie potworowi, który z Murugain ( Biskajska ) okresowo przyjeżdżał domagać się ludzkich ofiar. Powszechnie uważa się, że to dzięki broni, która wyszła z tych kuźni, byliśmy w stanie wypędzić złych geniuszy siejących strach wśród ludności.
Aizeola de aize („wiatr”) i ola („kuźnia”). Urola de ur („woda”) i ola („kuźnia”).
W języku baskijskim nie ma płci (męskiej, żeńskiej) i wszystkie litery są wymawiane. Nie ma zatem skojarzenia, jak w przypadku języka francuskiego lub QUI wymawia się KI . Przykład:
lau „cyfra 4” wymawia się laou a nie lo (litera u wymawia się jak hiszpański lub , z wyjątkiem Souletin, języka używanego w Soule , francuskiej prowincji Kraju Basków, gdzie wymawia się ją jak po francusku).