Języki atapaskańskie
Termin Athapaskan lub Athabascan odnosi się do ogromnej kolekcji rdzennych Amerykanów podzielonych na dwie główne grupy zlokalizowane w południowo-zachodniej i północno-zachodniej części Ameryki Północnej , a także do rodziny obejmującej wszystkie ich języki. Athapaskan to największa rodzina językowa w Ameryce Północnej, zarówno pod względem liczby języków, jak i liczby użytkowników (jeśli jednak wliczone są języki Ameryki Środkowej , rodzina języków uto-azteckich , która rozciąga się na południe do Meksyk , znacznie przewyższa go pod względem liczby mówców). Tylko języki algickie obejmują większe terytorium. Języki atapaskańskie są częścią grupy Athapascan-Eyak, która sama jest częścią rodziny języków Na-Dene .
Słowo Athapascan pochodzi od słowa krzyk oznaczającego jezioro Athabasca w Kanadzie .
Dwadzieścia cztery języki północnej Atapaski są używane we wnętrzu Alaski i północno-zachodniej Kanady , na Jukonie i na Terytoriach Północno-Zachodnich, a także w prowincjach Kolumbia Brytyjska , Alberta , Saskatchewan i Manitoba . Kilka języków atapaskańskich jest oficjalnymi językami na Terytoriach Północno-Zachodnich, w tym Chipewyan , Dog Flank , Gwichʼin i Slave (Northern Slave i Southern Slave).
Siedem języków atapaskich wybrzeża Pacyfiku jest używanych w południowym Oregonie i północnej Kalifornii . Wyizolowane z języków północnych i przybrzeżnych, sześć południowych języków atapaskańskich, obejmujących różne języki Apaczów i Navajo , jest używanych w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych i północno-zachodnim Meksyku .
Eyak i języki Athapaskan tworzą grupę o nazwie Athapaskan-eyak . Tlingit jest luźno związany z tą grupą, z którą tworzy rodzinę językową Na-Dene .
Klasyfikacja
Przegląd
Rodzina języków atapaskańskich jest podzielona na trzy grupy geograficzne: północne, pacyficzne i południowe. To, czy języki wybrzeża Pacyfiku stanowią ważną grupę genetyczną, pozostaje przedmiotem debaty wśród lingwistów. Szczególnie problematyczna jest grupa północna. Ze względu na brak kryteriów wspólnej innowacyjności i dopasowań fonetycznych, zwykle używanych do definiowania poprawnych grup, rodzina atapaskańska (zwłaszcza języki północne) została opisana przez Michaela Kraussa (1973, 1982) jako „spójny kompleks” . Zatem teoretyczny model drzewa genetycznego rodziny ( Stammbaumtheorie ) może być niewłaściwy. Języki gałęzi południowej są znacznie bardziej jednorodne i stanowią jedyną wyraźnie genetyczną podgrupę.
Poniższa lista przedstawia główne gałęzie rodziny Athapaskan. Opiera się na klasyfikacji Keren Rice (patrz Goddard 1996 i Mithun 1999).
- Alaska Południowa
- Środkowa Alaska i Jukon
- Północno-zachodnia Kanada
- Tsetsaut
- Środkowa Kolumbia Brytyjska
- Sarsi
- Kwalhioqua-Tlatskanai
- Pacific Coast Athapaskan
- Apache
Gałęzie od 1 do 7 odpowiadają północnej grupie atapaskańskiej (regionalnej). Kwalhioqua-Tlatskanai ( N O 7) był często związany z grupą do brzegu Pacyfiku, ale w ostatnich refleksji Krauss znajdzie nieco inny tyle z drugiej grupy języka.
Inna klasyfikacja została opracowana przez Jeffa Leera (Tuttle i Hargus 2004: 72-74):
- Alaska (Ahtna, Dena'ina, Deg Hit'an, Koyukon, Kolchan, Lower Tanana, Tanacross, Upper Tanana, Loucheux, Han)
- Yukon (Tsetsaut, N. Tutchone, S. Tutchone, Tagish, Tahltan, Kaska, Sekani, Dunneza)
- Kolumbia Brytyjska (Babine-Witsuwit'en, porter, Chilcotin)
- Regiony wschodnie (Dene Suline, niewolnik, bok psa)
- Regiony południowe (Tsuut'ina, Apachean, Pacific Coast Athabaskan)
Na razie szczegóły drzewa genealogicznego Athapaskan nie zostały jeszcze uznane za tymczasowe.
Szczegółowy wykaz języków, dialektów i sub-dialektów można znaleźć w artykułach na trzech głównych grupach ( Northern Athapaskan Języki , Pacific Coast Athapaskan Języki i Southern Athapaskan Languages ).
Uwaga: W przypadku braku ugruntowanej zgodności nazw języków atapaskańskich w języku francuskim, oryginalne nazwy artykułów w języku angielskim ( en: języki atapaskańskie ) znajdują się na poniższych listach, z wyjątkiem przypadków, gdy tłumaczenia są dobrze ugruntowane w Kanadzie (na przykład niewolnik, tragarz, bok psa itp.).
-
Podgrupa Południowej Alaski
-
Podgrupa Środkowej Alaski i Jukonu
-
Podgrupa Północno-Zachodniej Kanady
- Tahltan-tagish-kaska
- 17. Sekani
- 18. Danezaa (bóbr)
- Niewolnik Hareskin
- 23. Bok psa (tlicho, tłı̨chǫ, dogrib)
- 24. Chipewyan (dene, dene sųłiné)
-
Podgrupa Tsetsaut
-
Podgrupa Środkowej Kolumbii Brytyjskiej
-
Podgrupa Sarsi
- 30. Sarsi (sarcee, tsuu T'ina)
-
Podgrupa Kwalhioqua-clatskanie
- 31. Kwalhioqua-clatskanie (kwalifikhioqua-tlatskanie)
-
Kalifornijska podgrupa atapaskańska
- 32. Hupa (houpa)
- 33. Rzeka Mattole-Bear
- 34. Węgorz Rzeka
-
Podgrupa Oregon Athapaskan
- 35. Upper Umpqua
- 36. Rogue River (Tututni)
- 37. Galicia-Applegate
- 38. Tolowa
-
Podgrupa równin Apache
-
Podgrupa zachodnich Apaczów
-
Podgrupa wschodnich Apaczów
Lista języków według regionu
Poniższa lista przedstawia języki atapaskańskie według ich rozmieszczenia geograficznego.
-
Alaska : ahtna , deg hit'an , dena'ina , gwich'in , hän , holikachuk , koyukon , tanana , tanacross , Tsetsaut , high kushokwin , high tanana
-
Jukon : gwich'in , hän , kaska , mountain , tagish , tutchone , high tanana
-
Terytoria Północno-Zachodnie : Bearlake , Chipewyan ; strona psa , gwich'in , hareskin , mountain, slave .
-
Nunavut : chipewyan
-
Kolumbia Brytyjska : kleń , bóbr, porter , chilcotin, kaska, nicola (wymarły), sekani, slave, tagish , tahltan, tsetsaut
-
Alberta : bóbr, chipewyan, sarsi, niewolnik.
-
Saskatchewan : chipewyan
-
Waszyngton : chilcotin, kwalifikhioqua-clatskanie (willapa, suwal), nicola (wymarły).
-
Oregon : Galicia-Applegate (Galicia, Applegate), Kwalhioqua-Clatskanie (Clatskanie), Rogue River (Chasta Costa, Euchre Creek, Tututni, Upper Coquille), tolowa , haut umpqua
-
Północna Kalifornia : Eel River, hupa, Mattole-Bear River, tolowa
-
Utah : Navajo
-
Kolorado : jicarilla, navajo
-
Arizona : chiricahua, navajo, western apache
-
Nowy Meksyk : chiricahua, mescalero, jicarilla, lipan, navajo
-
Teksas : mescalero, lipan
-
Oklahoma : chiricahua, jicarilla, plains apache
-
Meksyk (północny zachód): chiricahua.
Proto-Athapaskan
Fonologia
- Niedawna rekonstrukcja języka proto-atapaskiego, który składa się z 40 spółgłosek (Cook, 1981; Krauss i Golla, 1981; Krauss i Leer, 1981; Cook i Rice, 1989), jak przedstawiono poniżej:
Kody
Uwagi i odniesienia
Zobacz też
Bibliografia
- Campbell, Lyle. (1997). Języki Indian amerykańskich: językoznawstwo historyczne rdzennej Ameryki . Nowy Jork: Oxford University Press. ( ISBN 0-19-509427-1 ) .
- Gotuj, Eung-Do. (Dziewiętnaście osiemdziesiąt jeden). Językoznawstwo atabaskańskie: fonologia proto-atapaskańska. Annual Review of Anthropology , 10 , 253–273.
- Gotuj, Eung-Do. (1992). Języki atabaskańskie. W W. Bright (red.), International encyclopedia of linguistics (s. 122–128). Oxford: Oxford University Press. ( ISBN 0-19-505196-3 ) .
- Cook, Eung-Do; & Rice, Keren. (1989). Wprowadzenie. W E.-D. Cook & K. Rice (red.), Lingwistyka atapaskańska: aktualne perspektywy rodziny językowej (s. 1–61). rends w językoznawstwie, Raporty o stanie techniki (nr 15). Berlin: owca Gruyter. ( ISBN 0-89925-282-6 ) .
- Hoijer, Harry. (1938). Języki południowego Atapaski. American Anthropologist , 40 (1), 75–87.
- Hoijer, Harry. (1956). Chronologia języków atapaskańskich. International Journal of American Linguistics , 22 (4), 219–232.
- Hoijer, Harry. (1963). Języki atapaskańskie. W H. Hoijer (red.), Studies in the Athapaskan languages (str. 1–29). Berkeley: University of California Press.
- Hoijer, Harry (red.). (1963). Studia w językach atapaskich . Publikacje University of California w dziedzinie językoznawstwa (nr 29). Berkeley: University of California Press.
- Hoijer, Harry. (1971). Pozycja języków apaczańskich w zasobie Athpaskan. W KH Basso & ME Opler (red.), Historia kultury i etnologii Apachean (str. 3–6). Artykuły antropologiczne Uniwersytetu w Arizonie (nr 21). Tucson: University of Arizona Press.
- Hymes, Dell H. (1957). Uwaga na temat glottochronologii atapaskańskiej. International Journal of American Linguistics , 23 (4), 291–297.
- Krauss, Michael E. (1964). Proto-Athapaskan-Eyak i problem Na-Dene, I: Fonologia. International Journal of American Linguistics , 30 (2), 118–131.
- Krauss, Michael E. (1965). Proto-Athapaskan-Eyak i problem Na-Dene, II: Morfologia. International Journal of American Linguistics , 31 (1), 18–28.
- Krauss, Michael E. (1968). Systemy klasyfikacji rzeczowników w czasownikach Athapaskan, Eyak, Tlingit i Haida. International Journal of American Linguistics , 34 (3), 194–203.
- Krauss, Michael E. (1969). O klasyfikacji w czasowniku Athapascan, Eyak i Tlingit . Baltimore: Waverly Press, Indiana University.
- Krauss, Michael E. (1973). Na-Dene. W TA Sebeok (red.), Linguistics in North America (str. 903–978). Aktualne trendy w językoznawstwie (tom 10). Haga: owce. (Przedruk jako Krauss 1976).
- Krauss, Michael E. (1976). Na-Dene. W TA Sebeok (red.), Języki rodzime obu Ameryk (s. 283–358). Nowy Jork: Plenum. (Przedruk Kraussa 1973).
- Krauss, Michael E. (1979). Na-Dene i Eskimo. W L. Campbell & M. Mithun (red.), Języki rodzimej Ameryki: ocena historyczna i porównawcza . Austin: University of Texas Press.
- Krauss, Michael E. (1980). Na temat historii i porównawczej lingwistyki atapaskańskiej . Fairbanks, AL: University of Alaska, Native Language Center.
- Krauss, Michael E. (1986). Edward Sapir i językoznawstwo atabaskańskie. W W. Cowan, M. Foster i K. Koerner (red.), Nowe perspektywy w języku, kulturze i osobowości (str. 147–190). Amsterdam: Benjaminy.
- Krauss, Michael E.; & Golla, Victor. (Dziewiętnaście osiemdziesiąt jeden). Języki północnego Atapaski. W J. Helm (red.), Subarctic (str. 67–85). Podręcznik Indian północnoamerykańskich (tom 6). Waszyngton: Smithsonian Institution.
- Krauss, Michael E.; & Leer, Jeff. (Dziewiętnaście osiemdziesiąt jeden). Sonoranty Athabaskan, Eyak i Tlingit . Artykuły badawcze Alaska Native Language Center (nr 5). Fairbanks, AK: University of Alaska, Alaska Native Language Center.
- Leer, Jeff. (1979). Odmiana rdzenia czasownika proto-atabaskiego I: Fonologia . Artykuły badawcze Alaska Native Language Center (nr 1). Fairbanks, AK: Alaska Native Language Center.
- Leer, Jeff. (1982). Navajo i porównawcza lista pni atabaskańskich . Fairbanks, AK: University of Alaska, Alaska Native Language Center.
- Mithun, Marianne. (1999). Języki rodzimej Ameryki Północnej . Cambridge: Cambridge University Press. ( ISBN 0-521-23228-7 ) (hbk); ( ISBN 0-521-29875-X ) .
- Ryż, Keren. (200). Porządek morfemów i zakres semantyczny: tworzenie słów w czasowniku atapaskańskim . Cambridge: Cambridge University Press.
- Sapir, Edward. (1915). Języki Na-Dene, raport wstępny. American Anthropologist , 17 (3), 534–558.
- Sapir, Edward. (1916). Perspektywa czasowa w rdzennej kulturze amerykańskiej: studium metody . Seria Anthropology (nr 13), wspomnienia Canadian Geological Survey 90. Ottawa: Government Printing Bureau.
- Sapir, Edward. (1931). Pojęcie prawa fonetycznego sprawdzone w językach pierwotnych przez Leonarda Bloomfielda. W SA Rice (red.), Methods in social science: A case book (s. 297–306). Chicago: University of Chicago Press.
- Sapir, Edward. (1936). Dowody językowe sugerujące północne pochodzenie Navaho. American Anthropologist , 38 (2), 224–235.
- Saville-Troike Muriel. (1985). O zmiennych danych i prawie fonetycznym: Przypadek z korespondencji Sapira z Atabaski. International Journal of American Linguistics , 51 (4), 572–574.
- Sturtevant, William C. (red.). (1978-obecnie). Podręcznik Indian północnoamerykańskich (t. 1-20). Waszyngton: Smithsonian Institution. (Tomy 1–3, 16, 18–20 jeszcze niepublikowane).
Powiązane artykuły
Linki zewnętrzne