Typ idealny to metodologiczne narzędzie socjologiczne zdefiniowane przez Maxa Webera . Idealny-typ jest abstrakcyjny typ , o kategorię , która pomaga zrozumieć albo teoretyzować pewne zjawiska , bez twierdząc, że cechy tego typu są zawsze i doskonale znaleźć w zaobserwowanych zjawisk. Typ idealny ma więc na celu zbudowanie modelu zjawiska społecznego, a zatem odzwierciedla również perspektywę związaną z celem tego modelu.
Typ idealny następnie zostaną ponownie wykorzystane przez teoretyków organizacyjnych BENCHMARKU empirycznych badań na biurokrację .
Pojęcie ideału w typie idealnym odnosi się do abstrakcyjnej i uproszczonej idei, która w zasadzie odpowiada zespołowi rzeczywistych zjawisk, przedmiotom badań (a nie pojęciu doskonałości): dla Webera była to kwestia wskazania cech głównych. które pomagają przemyśleć temat. Termin typ odnosi się do idei typowego . Użycie typu idealnego pozwala Weberowi na stworzenie „jednorodnego obrazu myśli”, który nie ma na celu transkrypcji rzeczywistości: jest jedynie przewodnikiem przy konstruowaniu hipotez.
Konstrukcja typu idealnego polega przede wszystkim na połączeniu we wspólne ramy potencjalnie odmiennych zjawisk doświadczenia. Tak więc, teoretyk nie spotka the biurokracja taką formułę, że w organizacji lub na kapitalizm jak widzi go; ale będzie on stanowić o pojęcie kapitalizmu lub biurokracji z pewnej liczby funkcji, które on zauważył na różnych „kapitalistycznych” przedsiębiorstwach lub w różnych formach „biurokracji”, że jest obserwowany. Konieczne jest więc nadanie spójności i logiki wszystkim cechom w ten sposób związanym, nawet jeśli oznacza to osłabienie lub nawet wymazanie niektórych z nich, a przeciwnie, uwydatnienie innych. Typ idealny to wyidealizowana produkcja, która dla badacza ma jedynie wartość praktyczną: jest wsparciem dla porównań i klasyfikacji oraz stanowi utopię, która powinna sprzyjać refleksji.
W rzeczywistości typ idealny nie jest ideałem pod względem wartości, ale koncepcją pod względem cech. Jej rozwój opiera się na obserwacji faktów: pojęcie przekazywane przez typ idealny jest idealizacją idei w postaci jej ucieleśnienia w faktach. Na przykład biurokratyczny typ ideału jest bardzo często przedstawiany jako lista cech, które są przejawem racjonalizacji wokół autorytetu typu racjonalno-prawnego, cech bardzo faktograficznych (prymat pisma, struktury hierarchiczne itp.). Nie chodzi więc o myślenie o Idei w platońskim sensie tego terminu, to znaczy jako o czystej abstrakcji oderwanej od świata zmiennych i przygodnych faktów. Zdanie Webera podsumowuje to stanowisko: „Istnieją idealne typy religii, tak jak są idealne typy domów publicznych. Co więcej, każdy typ ideału jest powiązany z perspektywą, w jakiej skonstruował go jego twórca.
Z definicji typ idealny to stylizowana rekonstrukcja, w której obserwator wyodrębnił najważniejsze cechy rzeczywistości, jest więc modelem zrozumiałości. Użyteczność tego modelu polega na tym, że Weber daje nam realne narzędzie do poszerzenia tematu refleksji i optymalizacji jego rozumienia.
„Idealny typ uzyskujemy przez jednostronne podkreślanie jednego lub więcej punktów widzenia i łączenie ze sobą wielu izolowanych, rozproszonych i dyskretnych zjawisk, które czasami znajdujemy w dużych ilościach, czasem w małych, w miejscach wcale nie kierujemy zgodnie z wcześniejszymi punktami widzenia wybranymi jednostronnie, aby utworzyć tabelę jednorodnej myśli. », Wydanie Plon, 1965, str. 179–181
- Max Weber, Eseje o teorii nauki, 1918
Pojęcie typu idealnego należy zasadniczo rozumieć przez działanie społeczne i jego determinanty. Działanie społeczne jest w perspektywie Webera działaniem, któremu człowiek nadaje sens, jest działaniem, którego znaczenie jest zorientowane na inne (liczba pojedyncza, mnoga, a nawet inny nieokreślony) i jest to urzeczywistniane przez cztery wyznaczniki, które przechodzą przez najmniej świadome formy, te, które są ledwo społeczne, w kierunku tych, które są najbardziej świadome, najbardziej społeczne. Dlatego wyróżnimy:
Uwaga: ta racjonalność jest bardzo bliska racjonalności ekonomistów poza tym, że odsetki niekoniecznie są materialne, pieniężne, mogą być symboliczne.
Zawsze można znaleźć paralelę między determinantami działań społecznych a typologią form dominacji. Weber w swojej pracy Naukowiec i polityk wyróżnia trzy formy dominacji:
Zaznacza jednak, że tego typu dominacja nie może w pełni przejawiać się w praktyce. W rzeczywistości, w zależności od badanego reżimu, znajdziemy zarówno cechy jednej, jak i drugiej z tych dominacji.