Wydana po raz pierwszy w Madrycie w 1619 roku, Fuenteovejuna jest jedną z najsłynniejszych sztuk hiszpańskiego dramaturga Lope de Vegi . Akcja rozgrywa się w wiosce w prowincji Kordoba, Fuente Obejuna , podczas wojny o sukcesję Kastylii , między Izabelą I Kastylijską a Joanną Kastylijską . Zainspirowany prawdziwymi wydarzeniami, inscenizuje bunt całej wioski przeciwko obelżywej mocy jej dowódcy.
Ta praca przedstawia bunt wasali przeciwko ich tyrańskiemu panu. Pogardliwy, gwałtowny i pozbawiony honoru (porywa każdą młodą dziewczynę przed ślubem, aby ją zgwałcić), ta ostatnia zostaje zamordowana. Ale sztuka kończy się pojednaniem między suwerenną władzą a mieszkańcami wioski, którym zostanie przypisany nowy władca. Dlatego wydaje się, że Lope de Vega dąży do wzmocnienia „więzi społecznej” i solidarności między najsłabszymi. Spektakl będzie trwał przez wieki i wielu zgodzi się, że może podlegać różnym interpretacjom.
Komandor Fernand Gomez de Guzman, powracający z wojny, odwiedza Wielkiego Mistrza i próbuje go przekonać, aby przyłączył się do niego w obronie Ciudad Real przed armią monarchów katolickich. Ze swojej strony chłopi Laurencia i Pascuala mówią o obelżywym i oburzającym zachowaniu Komendanta wobec kobiet, a także o zalotach, jakie zrobił Laurenci: odrzuciła je, ponieważ miała swój honor. Później, wracając do Commanderie, Fernand Gomez widzi dwie kobiety; próbuje zmusić ich do wejścia do swojego domu, ale udaje im się uciec. Pod koniec aktu Frondoso grozi dowódcy własną kuszą, aby uratować Laurencia, którą próbował zgwałcić.
Podczas gdy kilku mieszkańców dyskutuje na wiejskim placu, narzekając na złe zbiory i zło spowodowane przez Komendanta, ten wpada, wściekły i żąda powieszenia Frondoso. Kiedy wieśniacy mówią mu, że musi szanować honor swoich wasali, traci panowanie nad sobą i przysięga, że się zemści. Musi jednak wrócić, by bronić Ciudad Real, a Frondoso korzysta z okazji, by poprosić Laurencia o rękę. Podczas gdy cała wioska świętuje zaślubiny, Komandor wraca z bitwy: uwięził Frondoso i porywa Laurencia.
Mieszkańcy wioski spotykają się w Sali Rady, aby znaleźć rozwiązanie dla postępowania Komendanta. Podczas gdy wahają się przed podjęciem kroków, Laurencia, której udało się uciec, przyjeżdża w opłakanym stanie i wyrzuca im ich tchórzostwo; w końcu przekonuje ich do buntu. Następnie udają się do Dowództwa, gdzie ratują Frondoso przed powieszeniem i zabijają dowódcę. Po usłyszeniu wiadomości Król wysyła sędziego, aby dowiedział się, kto zabił Komendanta, ale mimo tortur otrzymuje tylko jedną i tę samą odpowiedź od mieszkańców wioski: „Kto zabił Komendanta?”. Fuenteovejuna, sir ”. Chłopi w końcu sami udają się do króla Ferdynanda, aby wyjaśnić motywy zabójstwa, błagać go o przebaczenie i przysięgać mu posłuszeństwo. Sztuka kończy się przebaczeniem króla.
W spektaklu pojawia się konflikt społeczny między panem feudalnym a jego wasalami. Bunt przeciwko nadużyciom wyraża się w istocie już od pierwszego aktu, kiedy Komandor próbuje wykorzystać Laurencia pod pretekstem skorzystania z prawa cuissage . Mieszkańcy wioski nie twierdzą, że zmieniają system społeczny: po prostu szukają sprawiedliwości. To solidarność pozwala im odnieść zwycięstwo w obliczu obelżywej i opresyjnej władzy osobistej. W rzeczywistości nie ma ani jednego wieśniaka, nawet poddanego torturom, który potępiłby bezpośredniego sprawcę morderstwa: to cała wioska buntuje się i wymierza sprawiedliwość, jak pokazują odpowiedzi udzielone sędziemu, czyli wymowny lakonizm: „Kto zabił dowódcę? Fuenteovejuna, Sir! ”Lope de Vega prawdopodobnie nie próbował napisać sztuki zaangażowanej politycznie, jednak marksistowska interpretacja przyczyniła się do popularności tego utworu w dawnych reżimach Europy Wschodniej.