Przyczyną obowiązku jest jednym z czterech głównych pojęć w francuskim prawem umów z obiektu , do zgody i zdolność do zawierania umów . Decyduje o ważności umowy. Umowa bez przyczyny lub z bezprawną przyczyną nie może być ważna.
Pierwotnie przyczynę można było postrzegać na dwa różne sposoby. W ten sposób kanoniści dokonali rozróżnienia między przyczyną sprawczą (która odpowiada warunkowi sine qua non , to znaczy bez którego by się nie skurczył) a przyczyną ostateczną (realizowanym celem). Inspirowali się względami moralnymi, takimi jak szacunek dla danego słowa pomimo braku formy i potrzeby rozsądnego zobowiązania (to znaczy, że istnieje „przyczyna”: nie angażuje się bez powodu i że to przyczyna nie jest niemoralna ).
W prawie rzymskim , ze względu na formalizm , posłużono się przyczyną sprawczą . W dzisiejszych czasach zachowano znaczenie ostatecznej przyczyny. Należy dążyć do celu, do którego dążą strony. Dlatego przyczynę można ocenić obiektywnie lub subiektywnie.
Reforma prawa umów z 2016 r. Usunęła to pojęcie przyczyny z kodeksu cywilnego. To wyjście jest jednak mylące, ponieważ reżim prawa umów zawsze będzie wymagał, aby umowy nie stanowiły odstępstwa od porządku publicznego i dobrych obyczajów (przyczyna subiektywna) oraz istnienia rzeczywistego wynagrodzenia w umowach o wartości (celowość). Ponadto wszystkie umowy sporządzone przed tą reformą zachowują ważność, więc pojęcie przyczyny nadal obowiązuje.
Przyczyna ma trojaką funkcję:
Każda wada wpływająca na przyczynę odpowiada jej funkcji:
Dla Jean Domat i teorii klasycznej, gdy sędzia dokonuje obiektywnej oceny przyczyny, jest to abstrakcyjny motyw zobowiązania. Mówimy o „przyczynie zobowiązania” . Przeciwnie, zdaniem Jacquesa Maury'ego i współczesnej teorii, gdy sędzia dokonuje subiektywnej oceny przyczyny, należy wziąć pod uwagę konkretne motywy zobowiązania. Mówimy o „przyczynie umowy” .
To Jacquesowi Maury'emu zawdzięczamy fakt, że w dwóch aspektach - przyczynie obiektywnej i przyczynie subiektywnej - zawsze chodzi o to samo pojęcie: to, co uzasadnia powód zobowiązania.
Teoria ta została opracowana przez Jean Domat ( XVII th wieku ), podjętej przez Pothiera ( XVIII th century ) i od tego, która zainspirowała autorów kodeksu cywilnego z 1804 roku ma ona na celu ochronę zgodę .
Dla Domata i klasycznej teorii jest to zatem natychmiastowy i bezpośredni cel, który prowadzi dłużnika do popełnienia zobowiązania. Mówimy również o abstrakcyjnych sprawach, ponieważ szukamy ogólnego powodu zawarcia umowy. W związku z tym jest zawsze taki sam dla tego samego rodzaju umowy:
W tym zakresie obiektywną przyczynę można wykorzystać do zakwalifikowania umów.
Został wystawiony w 1920 roku z jednej strony przez Henri Capitanta, az drugiej przez Jacquesa Maury'ego. Capitant wraca do teorii kanonistów, ale widzi zupełnie inne pojęcie niż Domat: zaręczyny musiały być spowodowane, ale też uzasadnione i uczciwe. Autorzy XIX -tego wieku, przyczyna każdego zobowiązania jest obowiązek z drugiej strony; dla Kapitana jest to wypełnienie tego zobowiązania, każdy zobowiązuje się nie tylko po to, aby drugi zobowiązał się, ale przede wszystkim po to, aby drugi wypełnił swoje zobowiązanie.
Dla Capitanta, tak jak dla Maury'ego, przyczyna odgrywa w akcie prawnym dynamiczną rolę: to wola stron generuje zobowiązania i modyfikuje relacje, majątek itp.
Tak więc, gdy przyczyna zostanie oceniona subiektywnie, sędzia będzie mocno naciskał na poszukiwanie przyczyny każdej ze stron: mówimy o poszukiwaniu „przyczyny impulsywnej i determinującej”, która doprowadziła strony do zawarcia umowy.
Przyczyna, fundamentalne pojęcie francuskiego prawa umów, była jednak ostro krytykowana, w szczególności przez Planiol, który należy do doktryny „anty-przyczynowej”. Niemniej jednak jego krytyka wywołała reakcje obrońców pojęcia przyczyny jako pojęcia niezbędnego do zrozumienia kwestii kontraktowych.
Teza antyprzyczynowa Planiola Teoria przyczyny jest błędnaAle jeśli chodzi o liberalność, obiektywną przyczyną jest z konieczności liberalny zamiar: jeśli taka istnieje, nie może być braku obiektywnej przyczyny, stąd interes w odwołaniu się do subiektywnej przyczyny - motywów - a zatem, że przyczyna jest niezgodna z prawem. , niemoralne lub sprzeczne z porządkiem publicznym lub moralnością .
Jacques Maury rozróżnił dwa znaczenia przyczyny (przyczyna zobowiązania i przyczyna kontraktu); sporządza również spójną mieszankę tych dwóch pojęć zgodnie z interesami, które mają być chronione:
Ta mieszanka znajduje się dziś w orzecznictwie.
W tej dziedzinie orzecznictwo tradycyjnie wiąże się z teorią przyczyny obiektywnej.
Mogliśmy zauważyć zmianę pozycji sędziów po filmach Point Club i wyrokach Chronopost , które wydawały się transponować teorię subiektywnej przyczyny do prawa pozytywnego. W tym względzie, jeśli wyrok w sprawie Chronopost można interpretować inaczej, wyrok w sprawie „kaset wideo” jest jednoznaczny: zapewniał, że przyczyna umowy pozostała w trakcie jej wykonywania. Kancelaria sędziego miała w tym przypadku zweryfikować, czy umowa może zostać wykonana zgodnie z ekonomią pożądaną przez strony przy zawieraniu umowy. W przeciwnym razie sędzia musiał powołać się na brak przyczyny w umowie i stwierdzić jej nieważność.
Jednak subiektywna przyczyna przechodzi obecnie upadek: jeśli zasada orzecznictwa dotycząca „punktów wideo” została po raz pierwszy potwierdzona w innych orzeczeniach, należy zauważyć, że nie jest ona stosowana w tych konkretnych przypadkach; przede wszystkim wydaje się, że izba handlowa całkowicie porzuciła tę teorię w sprawie podobnej do tej, która dała początek orzecznictwu. Pozostaje jedynie orzecznictwo w sprawie Chronopost, które można interpretować jako środek zapewniający moc wiążącą umowy, a zatem nie jest wystarczające do scharakteryzowania odbioru subiektywnej przyczyny przez sąd kasacyjny.
Należy jednak zauważyć, że orzecznictwo, nie podważając teorii obiektywnej przyczyny, pozostawia otwarte okno na ochronę równowagi umowy. Rzeczywiście, Sąd Kasacyjny dokonał innowacji przy okazji wyroku z 11 marca 2003 r., W którym po raz pierwszy akceptuje uwzględnienie tylko częściowego braku przyczyny. W takim przypadku sędzia może orzec o częściowej nieważności umowy w celu przywrócenia równowagi.
Pojęcie przyczyny obiektywnej nie pozwala na najlepsze zwalczanie ataków na porządek publiczny i moralność, które mają swoje źródło lub są ułatwione kontraktem. Typowy przykład ilustrujący tę krytykę jest następujący: umowa o prostytucji będzie miała nielegalną przyczynę i będzie nieważna, podczas gdy umowa najmu mająca na celu założenie burdelu będzie chroniona przed nieważnością, mimo że interesy są takie same w obu przypadkach. przypadkach.
Pojęcie przyczyny subiektywnej właśnie umożliwia spełnienie tego wymogu zgodności z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami, przez to, że pozwala sprawdzić zgodność umowy z wyższymi wymaganiami, gdy odwołanie się do przedmiotu na to nie pozwala. Również orzecznictwo stanęło po stronie subiektywnej przyczyny, jeśli chodzi o ocenę legalności umowy.
Sankcja jest możliwa, gdy niezgodny z prawem motyw był decydujący dla zgody stron, to znaczy innymi słowy, gdy porozumienie nie miałoby miejsca w przypadku jej braku. Cour de cassation nie wymaga, aby strony podzielały ten motyw (sfera umowna), w przeciwieństwie do swojego wcześniejszego orzecznictwa; przekłada się to na chęć skuteczniejszego karania naruszeń porządku publicznego.