W nauce , filozofii i języku potocznym przyczynowość odnosi się do relacji przyczyny i skutku.
Pojęcie przyczynowości od wieków stanowi sedno tradycji filozoficznej. Jednak starożytni filozofowie nie zadawali tego pytania w taki sam sposób, jak współcześni; należy zatem unikać pewnej liczby anachronizmów.
Platon często powraca do zasady przyczynowości. Krytykuje Anaksagorasa, który po wspomnieniu o uniwersalnym Duchu pozostaje przy przyczynach materialnych, „działaniach powietrza, eterów, wody, które przywołuje jako przyczyny” . W Philebus (27 b) i The Sophist (254-256) wyróżnia cztery rodzaje: przyczynę rozkładu (Inny), przyczynę mieszania (To samo i reszta), nieograniczoność (ruch), granicę (istota). W Timajosie (46.) rozwija swoją myśl: „Mamy obowiązek mówić o dwóch rodzajach przyczyn, rozróżniając jednocześnie wszystkie, które obdarzone inteligencją wytwarzają piękne i dobre rzeczy, oraz wszystkie te, które są pozbawione rozumu. wywołują skutki w sposób przypadkowy i bez kolejności ” . „Odpoczynek zawsze tkwi w jednolitości, a ruch prowadzi do braku jednolitości, ponadto przyczyną braku jednolitości jest nierówność” (57 e). „Bez koniecznych przyczyn nie można ani pojąć samych boskich przyczyn, które są jedynymi przedmiotami naszych zainteresowań, ani potem ich zrozumieć ani w jakiś sposób uczestniczyć w nich” (69 a).
ArystotelesW systemie Arystotelesa zasadnicze znaczenie ma zasada przyczynowości. Wiedzieć to znać przyczynę ( aitia ). „Myślimy, że wiemy wszystko naukowo w sensie absolutnym, kiedy myślimy, że znamy przyczynę faktu, że dana rzecz jest, wiedząc, że jest ona rzeczywiście przyczyną rzeczy i że ta rzecz nie może być inna niż jest” . Arystoteles wyróżnia cztery przyczyny : przyczynę materialną (z czego rzecz jest zrobiona), przyczynę formalną (istota rzeczy), przyczynę motywacyjną ( „to, od której istnieje zasada zmiany lub odpoczynku” ), wreszcie ostateczną przyczyna (ze względu na to, co to jest). „ Przyczyną nazywamy w pierwszym sensie immanentną materię, z której rzecz jest wykonana: mosiądz jest przyczyną posągu ... W innym sensie przyczyną jest forma i paradygmat, to znaczy definicja quiddity; na przykład dla oktawy jest to stosunek 2 do 1 i ogólnie liczba ... Przyczyna jest nadal pierwszą zasadą zmiany lub odpoczynku: autor decyzji jest przyczyną działania ... Przyczyna jest także końcem, to znaczy ostateczną przyczyną. Na przykład zdrowie jest przyczyną chodzenia ” .
Sceptycy, w tym Sextus Empiricus , krytykowali pojęcie przyczyny. „ Wątpiliśmy w poszczególne wyjaśnienia przyczynowe, obalając w ten sposób dogmatykę, która przywiązuje do nich duże zainteresowanie ... Aenesidemus przekazuje nam według niego osiem bardzo specyficznych sposobów, aby ukazać próżność jakiejkolwiek dogmatycznej etiologii” . Nie możemy wyciągać wniosków od zjawisk do przyczyn, jak znaki oznaczające rzeczy, ponieważ aby zrozumieć znak, trzeba już znać oznaczoną rzecz. Możemy wnioskować tylko od zjawisk do zjawisk, od pozorów do pozorów. Możemy jedynie uchwycić ich relacje następstwa lub równoczesności w czasie.
David Hume mówi, że widzimy ruch piłki, a następnie ruch drugiej piłki napotkanej przez pierwszą, ale nie widzimy energii czynnej, mocy efektywnej, przyczyny, która powoduje ruch. „Wszystkie wydarzenia wydają się być całkowicie oderwane i oddzielne. Jedno wydarzenie następuje po drugim, ale nigdy nie możemy zaobserwować między nimi żadnego związku. Wydają się być połączone przez koniunkcję , ale nigdy przez połączenie ”.
Przy liniowej przyczynowości The XX p wieku dodano okrągły przyczynowości.
Edgar Morin podejmuje różne formy przyczynowości stosowane w różnych naukach i zapowiada pojawienie się złożonej przyczynowości. Przywołuje cykliczną przyczynowość jako przyczynowość, która jest zarówno samo-generowana, jak i generująca. „Przyczynowość cykliczna, to znaczy działająca wstecz i rekurencyjna, stanowi trwałą transformację ogólnie nieprawdopodobnych stanów w stany miejscowo i czasowo prawdopodobne” .
Zasada przyczynowości jest stwierdzić, co następuje: „Każde zjawisko ma przyczynę” . Jak pisze Spinoza : „Z określonej przyczyny nieuchronnie wynika skutek; i odwrotnie, jeśli nie podano określonej przyczyny, skutek nie może wystąpić ” . Kant ze swojej strony stwierdza: „Prawo przyczynowości: wszystkie zmiany zachodzą zgodnie z prawem związku przyczyny i skutku” .