Ryszard Wagner

Ryszard Wagner Obraz w Infoboksie. Portret Richarda Wagnera w Monachium w 1871 roku.
Fotograf: Franz Hanfstaengl . Biografia
Narodziny 22 maja 1813 r.
Lipsk ( Królestwo Saksonii )
Śmierć 13 lutego 1883 r.(w wieku 69 lat)
Wenecja ( Królestwo Włoch )
Pogrzeb Wahnfried
Imię i nazwisko Wilhelm Richard Wagner
Pseudonimy K. Freigedank, H. Valentino
Narodowość Niemiecki
Trening Uniwersytet Kreuzschule w Lipsku
Zajęcia Kompozytor , librecista , dyrygent , eseista , reżyser , poeta , pianista , krytyk muzyczny , muzyk , pamiętnikarz , pisarz
Okres działalności Od 1832
Rodzina Rodzina Wagnerów
Tata Carl Friedrich Wagner ( d )
Matka Johanna Rosina Wagner-Geyer ( d )
Rodzeństwo Rosalie Wagner ( d )
Cäcilie Avenarius ( d )
Louise Wagner ( d )
Ottilie Brockhaus ( d )
Albert Wagner ( d )
Małżonkowie Cosima Wagner
Minna Strugarka
Dzieci Zygfryd Wagner
Izolda Wagner ( w )
Pokrewieństwo Franziska Wagner ( d ) (siostrzenica)
Inne informacje
Pracował dla Wiedeńska Akademia Muzyki i Sztuk Performatywnych
Obszary Opera , Musikdrama ( w )
Religia Luteranizm
Członkiem Królewska Szwedzka Akademia Muzyczna
Sponsor Ludwik II Bawarski
Instrument Fortepian
Mistrz Christian Theodor Weinlig
Gatunki artystyczne Opera , symfonia chóralna , muzyka klasyczna
Wpływem Artur Schopenhauer
Przymiotniki pochodne wagnerowski
Różnica Bawarski Order Maksymiliana za naukę i sztukę (1873)
Podstawowe prace
Der Fliegende Holländer , Tristan und Isolde , Tannhäuser , Das Rheingold , Lohengrin
podpis

Wilhelm Richard Wagner [ ʁ ɪ ç ma ʁ t v ma ː ɡ n ɐ ] , urodzony22 maja 1813 r.w Lipsku i zmarł dnia13 lutego 1883 r.w Wenecji , to kompozytor , reżyser teatralny, pisarz, dyrygent i polemista niemiecki z okresu romantyzmu , szczególnie znany ze swoich czternastu oper i dramatów muzycznych , w tym w pierwszej dziesiątce są regularnie grał podczas Festiwalu Annual jego premiera odbyła się w 1876 roku i który odbywa się każdego lata w Pałacu Festiwalowym w Bayreuth , zaprojektowanym przez niego do wykonywania swoich prac. Jest także autorem ponad dwudziestu prac filozoficznych i teoretycznych.

Ułożył sobie muzykę i libretto do swoich oper, Tristan i Izolda , uważane za punkt wyjściowy najważniejszych zaliczek, które będą efekty muzyczne w XX th  century , a Pierścień Nibelunga , sceniczny festiwal w prologu ( L'Or du Rhin ) i trzy dni ( Walkiria , Zygfryd i Zmierzch bogów ), których projekt celowo burzy ówczesne przyzwyczajenia, aby, jak to określił Wagner, zmierzać w kierunku „sztuki totalnej”, dzieła totalnego , kompletne przedstawienie łączące taniec, teatr, poezję i sztuki plastyczne , w ciągłej melodii z wykorzystaniem motywów przewodnich .

Jego artystyczne i kapryśne życie sprawiło, że założył wiele ubrań: bez grosza rewolucjonista , zbieg ścigany przez policję , dama, intymny powiernik króla Ludwika II Bawarskiego , krytyk muzyczny i analityk, intelektualista pracujący dla ówczesnego antysemityzmu, który zostanie wykorzystany, po jego śmierci iw zupełnie innym kontekście, przez nazistów  ; jego zachowanie i prace pozostawiają niewiele osób obojętnymi. Obdarzony umiejętnością nawiązywania przyjaźni w środowiskach artystycznych i intelektualnych, przekształcania ich we wrogość, umiejący wywoływać skandal i entuzjazm, wzbudza u rówieśników podzielone i często zaognione opinie. Jego awangardowe projekty artystyczne miały decydujący wpływ na ewolucję muzyki od połowy jego życia. Richard Wagner jest uważany za jednego z największych kompozytorów operowych XIX th  wieku i zajmuje ważne miejsce w historii Zachodu muzycznej .

Biografia

Młodzież

Ryszard Wagner urodził się dnia 22 maja 1813 r.w n o  3 ulicy Brühl  (In) na drugim piętrze hotelu Zum Roten und weißen Löwen ( "Hotel du Lion Red and White") w żydowskiej dzielnicy Lipska , drugim miastem królestwa Saksonii . Jest dziewiątym dzieckiem pary utworzonej w 1798 r. przez Carla Friedricha Wagnera (1770-1813), urzędnika policji miejskiej w Lipsku, człowieka kultury, aktora i miłośnika teatru oraz Johannę Rosine Paetz (1774-1848), córkę piekarz, pozbawiony kultury, ale otwarty intelektualnie. Pochodzący z rodziny protestanckiej został ochrzczony w kościele św. Tomasza w Lipsku dnia16 sierpnia 1813pod nazwiskiem Wilhelm Richard Wagner. Jego ojciec zmarł na tyfus , kontynuację bitwy pod Lipskiem , sześć miesięcy po jego urodzeniu. 28 sierpnia 1814 r, jego matka prawdopodobnie poślubiła przyjaciela Carla Friedricha, aktora i dramaturga Ludwiga Geyera . Rodzina Wagnerów przeniosła się do Drezna do domu Geyera, który zmarł w 1821 r., nie bez przekazania młodemu Wagnerowi jego pasji do teatru, a także jego nazwiska, które Richard nosił do 14 roku życia, więc z pewnością myśli w swoim dzieciństwa, że ​​Geyer jest jego biologicznym ojcem. W pierwszym odręcznym szkicu swoich Pamiętników , Mein Leben („  Moje życie  ”), Wagner przedstawił się jako syn Ludwiga Geyera. Z inicjatywy Cosimy Wagner ta wzmianka o ojcu została następnie i w wersji drukowanej (1880 dla pierwszego wydania) zniesiona i zastąpiona nazwiskiem Friedricha Wagnera. W Sprawie Wagnera niemiecki filozof Friedrich Nietzsche uważa go za cudzołożnego syna Geyera pochodzenia żydowskiego (Geyer uważany jest w Niemczech za nazwisko żydowskie), do tego stopnia, że ​​za życia kompozytora wiedeńscy komicy określili go jako „wielkiego rabin Bayreuth”. W ten sposób antysemityzm Ryszarda Wagnera mógł wywodzić się z bolesnej rodzinnej tajemnicy, którą znał, gdy dziecko rozwinęło nieświadomą nienawiść do ojczyma Ludwiga Geyera, podobnie jak Mime , bohater jego opery Der Ring des Nibelungen i postać złego ojca.

Richard uczęszcza na chaotyczną edukację, jego rodzina przemieszcza się zgodnie z zobowiązaniami siostry Rosalie (1803-1837), aktorki  : Lipsk , Drezno , Praga . Jego wuj Adolf Wagner (1774-1835), filolog , wywarł silny wpływ na jego wykształcenie intelektualne, Richard czytał w swojej bibliotece dzieła Homera , Szekspira , Dantego , Goethego . Najpierw pielęgnował ambicję zostania dramatopisarzem . W 1827 r. rodzina Wagnerów wróciła do Lipska, gdzie w latach 1828-1831 Richard pobierał lekcje harmonii u nauczyciela muzyki Christiana Gottlieba Müllera. Rozpoczynając naukę muzyki, postanawia ją studiować, zapisując się na23 lutego 1831na uniwersytecie w Lipsku, gdzie znalazł u Christiana Theodora Weinliga (1780 - 1842), ówczesnego Thomaskantora kościoła św. Tomasza, mentora według jego życzenia. Wśród kompozytorów, którzy wywarli na niego w tym czasie znaczący wpływ, byli Carl Maria von Weber , Ludwig van Beethoven i Franciszek Liszt .

W 1833 Wagner ukończył jedną ze swoich pierwszych oper , Les Fées . Praca ta, w której wpływy Carl Maria von Weber jest ważna, nie zostanie wykonana przez ponad pół wieku, w roku 1888. W tym samym czasie, Wagner udało się uzyskać stanowisko dyrektora muzycznego w operze. Z Würzburga następnie do Magdeburga , co wydobyło go z kłopotów finansowych. W 1836 roku skomponował obronie miłości, czy początkujący Palermo , operę inspirowany przez gry przez Williama Szekspira , Miarka za miarkę . Praca przyjmowana jest z niewielkim entuzjazmem.

W tym samym roku 24 listopada 1836 r, Wagner żeni się z aktorką Minną Planer . Para przeniosła się następnie do Królewca, a następnie do Rygi , gdzie Wagner pełnił funkcję dyrektora muzycznego. Po kilku tygodniach Minna opuszcza go wraz z córką Nathalie, którą miała w wieku 15 lat,31 maja 1837dla innego mężczyzny, który wkrótce zostawia ją bez grosza. Następnie wróciła do Wagnera, ale ich małżeństwo się rozpadło, co skończyło się cierpieniem trzydzieści lat później.

Jeszcze przed 1839 r. para była zadłużona i musiała uciekać z Rygi, aby uniknąć wierzycieli (kłopoty finansowe nękały Wagnera do końca życia). Podczas ucieczki do Londynu para zostaje złapana przez burzę, która inspiruje Wagnera do filmu Statek widmo . Para mieszkała następnie przez kilka lat w Paryżu ( Maison Wagner in Meudon ), gdzie Wagner utrzymywał się z rearanżacji oper innych kompozytorów.

Drezno

W 1840 Wagner ukończył operę Rienzi, ostatni z Trybunów . Wrócił do Niemiec z Minną dwa lata później, aby zagrać w Dreźnie , gdzie odniósł spory sukces. Przez sześć lat Wagner znakomicie wykonywał zawód dyrygenta wielkiego teatru miejskiego, komponując i reżyserując Naczynie widmo i Tannhäuser oraz Turniej Śpiewaków w Wartburgu , swoje pierwsze arcydzieła.

Pobyt pary w Dreźnie zakończył się z powodu zaangażowania Wagnera w kręgi anarchistyczne . W ówczesnych niepodległych państwach niemieckich zaczął dochodzić do głosu ruch nacjonalistyczny , domagający się większej wolności i zjednoczenia narodu niemieckiego. Wagner, który wkłada dużo entuzjazmu w swoje zaangażowanie, często przyjmuje w swoim domu anarchistów, takich jak rosyjski Bakunin .

Powszechne niezadowolenie z powszechnego rządu Saksonii wzbiera w Kwiecień 1849, kiedy król saksoński Fryderyk August II postanawia rozwiązać parlament i odrzucić przedstawioną mu przez lud nową konstytucję . W maju wybucha powstanie (uczestniczy w nim Wagner, stojąc na barykadach). Rodząca się rewolucja szybko stłumione przez wojska saskie i pruskie i liczne aresztowania rewolucjonistów odbyć. 16 maja 1849, drezdeńska policja wydaje nakaz aresztowania Wagnera, któremu udaje się uciec dzięki przedawnionemu paszportowi dostarczonemu przez przyjaciela, najpierw w Paryżu , a następnie w Zurychu (Szwajcaria).

Wygnanie i połączone wpływy Liszta, Schopenhauera i Mathilde Wesendonck

To na wygnaniu Wagner spędził następne dwanaście lat. Po zakończeniu Lohengrin przed powstaniem w Dreźnie, poprosił swojego przyjaciela Franz Liszt , prosząc go, aby upewnić się, że ta opera została wykonana w czasie jego nieobecności. Liszt, jako dobrego znajomego, który sam prowadzi premierę w Weimarze ,28 sierpnia 1850 r.

Mimo to Wagner znalazł się w bardzo niepewnej sytuacji, odizolowany od niemieckiego świata muzycznego, bez dochodów i bez nadziei, że będzie mógł reprezentować skomponowane przez siebie utwory. Jego żona Minna, która stopniowo nie doceniała jego ostatnich oper, popada w głęboką depresję .

Podczas swoich pierwszych lat w Zurychu, Wagner produkowane eseje ( dzieła sztuki Przyszłości , opery i dramatu ) jak również antysemicką pracę , judaizm w Muzycznej . Z dzieła Przyszłości , przedstawia nową koncepcję opery, Gesamtkunstwerk lub „całkowite dzieło sztuki”. To nierozłączna mieszanka muzyki, pieśni, tańca, poezji, teatru i sztuk wizualnych.

W kolejnych latach Wagner wykorzystał trzy niezależne źródła inspiracji do realizacji swojej ukochanej opery, Tristana i Izoldy .

Muzycznie pozostaje pod wpływem zwłaszcza jego przyjaciela Liszta, którego publicznie nigdy nie uzna. Tak więc w czerwcu iSierpień 1859Niedługo po pierwszych przesłuchaniach preludium Tristana i Izoldy muzykolog Richard Pohl publikuje pochwałę, w której bezpośrednio przypisuje Lisztowi harmoniczną treść utworu. 7 październikaWagner pisze do Bülowa  : „Istnieje wiele tematów, w których jesteśmy między sobą całkiem szczerzy; na przykład, że zupełnie inaczej traktuję harmonię, odkąd zapoznałem się z kompozycjami Liszta. Ale kiedy przyjaciel Pohl ujawnia to całemu światu, który jest bardziej na czele ogłoszenia na moim preludium, jest to dla mnie niedyskrecja; czy powinienem uważać, że jest to autoryzowana niedyskrecja ”

Filozoficznie pierwszym źródłem inspiracji Wagnera jest Schopenhauer . Wagner twierdził później, że to doświadczenie było najważniejszym momentem w jego życiu . Filozofia Schopenhauera, oparta na pesymistycznym spojrzeniu na kondycję człowieka, została szybko przejęta przez Wagnera. Jego osobiste trudności prawdopodobnie nie są bez związku z tym członkostwem. Pozostanie zagorzałym zwolennikiem Schopenhauera przez całe życie, nawet jeśli jego sytuacja osobista jest mniej krytyczna.

Według Schopenhauera muzyka odgrywa centralną rolę wśród sztuk, ponieważ jako jedyna nie ma związku ze światem materialnym. Opinia ta odbija się echem u Wagnera, który przyjmuje ją bardzo szybko, mimo pozornej niezgodności z własnymi wyobrażeniami, według których to muzyka jest na służbie dramatu. Tak czy inaczej, wiele aspektów doktryny Schopenhauera przebija się w jego późniejszych książkach: Hans Sachs , szewc poeta szmalcowników , jest tworem typowo schopenhauerowskim .

To pod wpływem Schopenhauera (pod silnym wpływem filozofii indyjskiej , wedanty i buddyzmu ) Richard Wagner zostaje wegetarianinem i obrońcą spraw zwierzęcych, za co rozwinie przeprosiny w sztuce i religii . Później przekazał ten punkt widzenia, ale tymczasowo, Nietzschemu .

Innym źródłem inspiracji Wagnera dla Tristana i Izoldy jest poetka i pisarka Mathilde Wesendonck , żona bogatego kupca Otto Wesendoncka . Spotkał się z parą w Zurychu w 1852 roku. Otto, wielki wielbiciel Wagnera, udostępnił mu wKwiecień 1857mały dom na jego posiadłości „l'Asile”. Po kilku latach Wagner zakochuje się w Matyldzie, ale choć podziela jego uczucia, nie zamierza narażać swojego małżeństwa. Informuje więc męża o jego kontaktach z Wagnerem . Nie wiemy jednak, czy to połączenie było tylko platoniczne . Mimo to Wagner nagle odłożył na bok kompozycję Tetralogii – którą wznowił dopiero dwanaście lat później – i zaczął pracować nad Tristanem i Izoldą . Praca ta, będąca wynikiem psychosomatycznego kryzysu wywołanego tą niemożliwą do zrealizowania miłością, doskonale wpisuje się w romantyczny model kreacji inspirowanej udaremnionymi uczuciami. Co więcej, dwa z Wesendonck-Lieder , Träume i Im Treibhaus , skomponowane na podstawie wierszy Matyldy, zostaną powtórzone, dopracowane w operze. Träume nada "Descend sur nous nuit d'écstase" i Im Treibhaus niepokojące preludium trzeciego aktu i jego ciemne akordy powierzone wiolonczelom i kontrabasom .

7 kwietnia 1858 rMinna przechwytuje płonący list od Wagnera do Mathilde. Para postanawia się rozstać: Minna zostaje wysłana na leczenie na wodach Brestenbergu, Wesendonccy wyjeżdżają z Zurychu do Wenecji, podczas gdy Wagner zostaje w Zurychu, by kontynuować swoje Tristan i Izolda . Minna i para Wesendonck wrócili, napięcia między dwiema parami stają się zbyt silne w "Azylu", także Minna wyjeżdża z rodzinnego domu do Drezna, a Richard z kolei wyjeżdża do Wenecji, jej wyścig kończy się w wynajętym przez niego Pałacu Giustinian  (it) . przez kilka dni. W następnym roku wrócił do Paryża, aby nadzorować montaż nowej wersji Tannhäusera w języku francuskim w operze Le Peletier . Trzy spektakle w marcu 1861 wywołują pamiętny skandal: Wagner odwołuje kolejne i opuszcza miasto.

Kiedy mógł wreszcie wrócić do Niemiec, Wagner przeniósł się do Biebrich , gdzie rozpoczął pracę nad Śpiewakami norymberskimi . Ta opera jest jak dotąd jego najradośniejszym dziełem. Jego druga żona, Cosima , napisała później: „Niech przyszłe pokolenia, szukające orzeźwienia w tej wyjątkowej pracy, zastanowią się nad łzami, które wywołały te uśmiechy!  ”. W 1862 Wagner rozstał się z Minną, ale nadal wspierał ją finansowo aż do jej śmierci w 1866 (a przynajmniej zrobiliby to jej wierzyciele).

Pod patronatem króla Ludwika II Bawarskiego

Kariera Wagnera przybrała dramatyczny obrót w 1864 roku, kiedy król Ludwik II w wieku 18 lat wstąpił na tron Bawarii . Młody król, który od dzieciństwa podziwia opery Wagnera, postanawia bowiem sprowadzić kompozytora do Monachium  : ich spotkanie z4 maja 1864 rw Pałacu Rezydencji kładzie kres zmartwieniom finansowym Wagnera, który wciąż nie mógł żyć z tantiem, a król staje się jego patronem . Pamiętnik króla, a także listy ukazują jego homoseksualizm i żarliwe uwielbienie dla Wagnera, w którym prawdopodobnie jest zakochany, nie można jednak wnioskować o romansie między dwoma mężczyznami. Spłacił znaczne długi (zamiłowanie do luksusu i kobiet sprawiało, że stale narastał długi) i zorganizował wystawienie nowej opery Tristan i Izolda . Mimo ogromnych trudności na próbach premiera odbyła się dnia10 czerwca 1865 r i osiąga ogromny sukces.

Wagner zostaje uwikłany w skandal związany z jego romansem z Cosimą von Bülow . To żona Hansa von Bülowa , zagorzałego zwolennika Wagnera, który pracował jako dyrygent dla Tristana i Izoldy . Cosima jest córką Franciszka Liszta i hrabiny Marie d'Agoult i jest o dwadzieścia cztery lata młodsza od Wagnera. W kwietniu 1865 roku urodziła naturalną córkę o imieniu Izolda. Wiadomość szybko się rozeszła i zgorszyła całe Monachium. Co gorsza, Wagner popadł w niełaskę członków dworu, którzy podejrzewali go o wpływy na młodego króla. Wgrudzień 1865Ludwik II zmuszony jest poprosić kompozytora o opuszczenie Monachium. Rzeczywiście, publiczność Monachium uważa, że król spędza zbyt dużo pieniędzy dla Wagnera, pamiętając drogiego związek miał dziadka króla Ludwika I st Bawarii , z kochanką Lola Montez . To przyniosło Wagnerowi przydomek „Lolus” przez lud monachijski. Ludwik II pielęgnuje ideę abdykacji, by podążać za swoim bohaterem na wygnaniu, ale Wagner szybko by go odradził.

Wagner przeniósł się do Tribschen, niedaleko Lucerny , nad brzegiem Jeziora Czterech Kantonów . Jego opera The Mastersingers of Norymberga została ukończona w 1867 roku i wystawiona w Monachium21 czerwcanastępnego roku. W październiku Cosima przekonuje męża do rozwodu. 25 sierpnia 1870 rpoślubiła Wagnera, który dwa miesiące później skomponował Idyllę Zygfryda na swoje urodziny. To drugie małżeństwo trwa do śmierci kompozytora. Mają kolejną córkę Evę i syna Zygfryda , nazwanego na cześć opery Zygfryd , nad którą Wagner pracował w chwili narodzin.

Bayreuth

Po osiedleniu się w nowym życiu rodzinnym, Wagner wkłada całą swoją energię w ukończenie Tetralogii . Za namową Ludwika II poszczególne przedstawienia odbyły się w Monachium (premiera L'Or du Rhin le22 września 1869i premiera Walkirii na26 czerwca 1870 r). Ale Wagner nalegał, aby cały cykl zebrać w specjalnie zaprojektowanej do tego celu operze.

W 1871 roku wybrał małe miasteczko Bayreuth na siedzibę swojej nowej sali operowej. Wagnerowie udali się tam w następnym roku i położono kamień węgielny pod Festspielhaus („Pałac Festiwalowy”). Ludwik II i baronowa Marie von Schleinitz , jedna z bliskich przyjaciół Wagnera, angażują się w sfinansowanie budowy. Aby zebrać fundusze na budowę, Wagner wyrusza także w trasę koncertową po Niemczech, aw kilku miastach powstają różne stowarzyszenia wspierające. Jednak dopiero dzięki darowiźnie króla Ludwika II w 1874 r. ostatecznie zebrano niezbędne pieniądze. Nieco później w tym samym roku Wagnerowie przeprowadzają się do Bayreuth w willi, którą Richard nazywa Wahnfried („Pokój złudzeń”).

Palais des Festivals otwiera swoje podwoje 13 sierpnia 1876 r., z okazji wykonania L'Or du Rhin , początek wykonania trzech pełnych cykli Tetralogii . Na pierwszy festiwal zapraszamy znamienitych gości: cesarza Wilhelma I st. , cesarza Brazylii Pedro II , króla Ludwika II – pozostaje incognito – oraz kompozytorów Brucknera , Griega , Augusta Holmèsa , Vincenta d'Indy , Liszta , Saint-Saënsa , Czajkowskiego i Karola -Maria Widor .

Z artystycznego punktu widzenia festiwal ten jest niezwykłym sukcesem. Czajkowski, który był obecny jako rosyjski korespondent, pisze: „To, co wydarzyło się w Bayreuth, zostanie zapamiętane przez naszych wnuków i ich potomków  ”. Jednak finansowo jest to absolutna katastrofa. Wagner musiał zrezygnować z organizowania drugiego festiwalu w następnym roku i próbował zmniejszyć deficyt, dając serię koncertów w Londynie .

Ostatnie lata

W 1877 Wagner przystąpił do realizacji swojej ostatniej opery, Parsifal , którą ukończył w Palermo zimą 1881-82. Zatrzymał się w willi Whitakerów, przyszłego Grand Hotelu i Palmes . W trakcie komponowania napisał także cykl esejów o religii i sztuce.

Nakłada ostatnie szlify na Parsifala wStyczeń 1882i prezentuje go na drugim festiwalu w Bayreuth . Podczas aktu III szesnastego i ostatniego przedstawienia,29 sierpnia, szef kuchni Hermann Levi pada ofiarą złego samopoczucia. Następnie Wagner wchodzi dyskretnie do fosy orkiestrowej, bierze pałeczkę i kieruje pracę do końca .

Pod koniec życia Wagner był poważnie chory na serce, ale nadal wykonywał swoje zwykłe czynności. Po festiwalu w Bayreuth pojechał z rodziną do Wenecji, by tam spędzić zimę. 13 lutego 1883 r., w Pałacu Vendramin , gdzie wynajął piętro szlacheckie, porwał go atak dusznicy bolesnej, bardziej gwałtowny niż te, których już doświadczył. Jego śmiertelne szczątki są deportowane do Niemiec podczas wspaniałego pogrzebu zarówno w Wenecji, jak i w drodze powrotnej. Został pochowany w ogrodach swojego domu Wahnfried w Bayreuth .

Pracuje

Richard Wagner pozostawia katalog 43 ukończonych utworów muzycznych. Około 50 partytur zaginęło (13), zostało naszkicowanych lub niedokończonych (22) lub jest aranżacjami dzieł innych kompozytorów (16). Reszta to na przykład melodie i strony albumów fortepianowych.

Opery

Wagner skomponował 14 oper. Możemy je schematycznie podzielić na dwie grupy: 4 opery młodzieżowe i 10 oper dojrzałych, zarejestrowanych w repertuarze festiwalu w Bayreuth.

Wśród młodzieńczych oper są Die Hochzeit ( Les Noces , niedokończone i nigdy nie wykonywane), Die Feen ( Les Fées ), Das Liebesverbot ( La Défense d'aimer ) i Rienzi . Są rzadko grane.

Następnie Wagner napisał swoje pierwsze wielkie opery romantyczne: Le Vaisseau fantôme ( Der fliegende Holländer ), Tannhäuser i Lohengrin .

W następnym okresie powstała kompozycja Tristana i Izoldy ( Tristan und Izolda ), a następnie Mistrzów Norymberskich ( Die Meistersinger von Nürnberg ).

Pierścień Nibelunga ( Der Ring des Nibelungen ), nazywany Tetralogią , to zestaw czterech oper inspirowanych mitologią niemiecką i skandynawską. Ten gigantyczny zespół jest pisany i komponowany przez długi okres trzydziestu lat, poczynając przed napisaniem Tristana i Izoldy, a kończąc w 1874 roku.

Ostatnia opera Wagnera, Parsifal , to dzieło kontemplacyjne zaczerpnięte z chrześcijańskiej legendy o Świętym Graalu .

Poprzez swoje prace i eseje teoretyczne Wagner wywarł wielki wpływ na świat muzyki lirycznej. Łącząc teatr i muzykę, by stworzyć „dramat muzyczny”, bronił nowej koncepcji opery, w której orkiestra zajmuje miejsce co najmniej równie ważne jak śpiewacy. Wyrazistość orkiestry potęguje użycie motywów przewodnich (niewielkie motywy muzyczne o wielkiej sile dramatycznej, które ewokują postać, element fabuły, uczucie...), których ewolucja i kompleks zaplątania oświetlają progresję dramatu. nieskończone bogactwo.

Wagner sam napisał swoje libretto, zapożyczając większość swoich argumentów z europejskich legend i mitologii, najczęściej germańskich, a czasem indyjskich . Czytając wprowadzenie do historii buddyzmu indyjskiego przez Eugène Burnouf , był rzeczywiście pod wpływem legend buddyjskich i rag z indyjskiej muzyki klasycznej (te odniesienia są obecne w Die Sieger  (en) , Parsifal ). Jego prace zyskują w ten sposób głęboką, a czasem bardziej złożoną jedność, w której spotykają się buddyzm , chrześcijaństwo , pogańskie mitologie, filozofia i tradycja średniowieczna.

Spis oper w porządku chronologicznym
WWV Tytuł oryginalny francuski tytuł Data utworzenia) Utworzenie (miejsce)
Opery
z
młodości 		31 Die Hochzeit (niedokończone) Ślub nie pokazany
32 Die Feen Wróżki 29 czerwca 1888 r. Monachium
38 Das Liebesverbot Obrona miłości 29 marca 1836 r. Magdeburg
49 Rienzi ID. 20 października 1842 r. Drezno

Główne opery 		63 Der Fliegende Holländer Statek widmo 2 stycznia 1843 Drezno
70 Tannhäuser ID. 19 października 1845 Drezno
75 Lohengrina ID. 28 sierpnia 1850 Weimar
90 Tristan i Izolda Tristan i Izolda 10 czerwca 1865 r Monachium
96 Die Meistersinger von Nürnberg Szantażyści z Norymbergi 21 czerwca 1868 r. Monachium

86A
86B
86C
86D

Der Ring des NibelungenDas reiningold Die Walküre Zygfryd Götterdämmerung Pierścień Nibelunga Ren Złoto Walkiria Zygfryd Zmierzch Bogów

22 września 1869
26 czerwca 1870 r
16 sierpnia 1876 ​​r.
17 sierpnia 1876 ​​r.

Monachium
Monachium
Bayreuth
Bayreuth
111 Parsifal ID. 26 lipca 1882 r Bayreuth
Ekstrakty orkiestrowe na koncerty symfoniczne

Fragmenty oper często wykonywane są koncertowo jako pełne utwory, w ewentualnie nieznacznie zmodyfikowanych wersjach. Na przykład :

Prace niesceniczne

Oprócz oper, które stanowią większość jego twórczości muzycznej, Wagner napisał szereg różnorodnych utworów, które w katalogu jego dzieł Wagner Werk-Verzeichnis (WWV) zajmują około stu numerów .

Muzyka orkiestrowa Muzyka fortepianowa i kameralna

Skomponował szereg utworów fortepianowych , wśród których możemy wymienić:

Właściwie nie zajmował się muzyką kameralną. Zacytujmy jednak Idyllę Zygfryda ( Zygfryd-Idyllę ), utwór dla trzynastu instrumentalistów, napisany z okazji urodzin jego drugiej żony Cosimy . Wagner napisał wówczas wersję orkiestrową, najczęściej wykonywaną dzisiaj. Utwór łączy kilka motywów (leitmotiv) Zygfryda . Kompozytor Christophe Looten dokonał transkrypcji na kwartet smyczkowy [1] .

Muzyka wokalna

Pisma i inne prace

Wagner jest niezwykle płodnym pisarzem. Na jego koncie są setki książek, wierszy i artykułów, a także obszerna korespondencja. Jego twórczość obejmuje szeroki zakres tematów, takich jak polityka , filozofia czy analiza własnych oper. Do najważniejszych esejów należą Oper und Drama (Opera i dramat, 1851 ) oraz Das Kunstwerk der Zukunft (Dzieło sztuki przyszłości, 1849 ). Napisał także autobiografię Moje życie ( 1880 ). Niektóre z tych pism zostały przetłumaczone i opatrzone adnotacjami przez Christophe'a Lootena w jego książce Dans la tête de Richard Wagner, archeologie d'un genie , Fayard, 2011.

Wagner był twórcą kilku teatralnych innowacji, takich jak projekt i budowa Festspielhaus w Bayreuth , który został otwarty w 1876 roku. Ten budynek z legendarną akustyką został specjalnie skonstruowany do wykonywania własnych dzieł. Każdego lata tysiące miłośników opery z całego świata przyjeżdżają na słynny Festiwal w Bayreuth . Podczas występów publiczność pogrąża się w ciemności, a orkiestra gra w dole, poza zasięgiem wzroku widzów.

Styl i wkład Wagnera

W młodości Wagner chciałby być Szekspirem, zanim został Beethovenem . Wagner był autorem swoich librett operowych, co jest bardzo rzadkim przypadkiem w historii muzyki scenicznej. Wagner nie chciał jednak, aby jego poezja była doceniana sama dla siebie, ale zawsze była postrzegana w relacji do muzyki.

Ryszard Wagner całkowicie przekształcił koncepcję opery z 1850 roku, traktując ją już nie jako rozrywkę, ale jako świętą dramaturgię. Cztery opery z L'Anneau du Nibelung ilustrują tę wagnerowska reformę do perfekcji. W Tetralogii z każdą postacią (w tym z Pierścieniem) związany jest autonomiczny temat muzyczny, którego wariacje wskazują na klimat psychologiczny, w jakim ta postać ewoluuje: jest to słynny „  motyw przewodni  ” (po niemiecku: motyw przewodzący), istniejący wcześniej proces … że Wagner przesunął się do ostatecznych granic dźwiękowej dramaturgii. Kiedy więc Wotan przywołuje Pierścień, związane z nim motywy muzyczne mieszają się w nowej wariacji. Można ją postrzegać jako przejaw „sztuki totalnej” poprzez muzykę odzwierciedlającą zarówno bohaterów, jak i ich uczucia, jednocześnie wspierającą piosenkę i podkreślającą akcję sceniczną. Ale wkład Ryszarda Wagnera w muzykę na poziomie technicznym ( harmonia i kontrapunkt ) jest równie duży, jeśli nie większy. To głównie w swojej najbardziej decydującej pracy w tym zakresie, czyli Tristanie i Izoldzie , Wagner wprowadza radykalne innowacje. Pomyślany w bardzo specyficznych warunkach psychologicznych, szybciej niż inne opery, Tristan stanowi osobliwość, a zarazem zawias zarówno w twórczości Wagnera, jak iw historii harmonii i kontrapunktu.

Z pewnością, jak mówi Wilhelm Furtwängler , nie ma w Tristanie ani jednego akordu, którego nie można by analizować tonalnie, a pokazał to francuski muzykolog Jacques Chailley w bardzo precyzyjnej i bardzo szczegółowej analizie słynnego „Prélude”, gdzie wszystkie akordy i modulacje powracają, po wyeliminowaniu przechodzących nut , apogiat , ucieczek i innych haftów , do doskonale zindeksowanych sekwencji harmonicznych. Prawdą było, że Chailley zlikwidował analizy, które okazały się stronnicze przez Arnolda Schönberga, a później Pierre'a Bouleza .

To nie brać niczego od geniusz Wagnera, a wręcz przeciwnie, ponieważ wiedział, jak zrobić coś nowego ze starym: jeśli prawie wszystkie jego akordy można znaleźć w chórach od Johanna Sebastiana Bacha lub w Wolfganga Amadeusza Mozarta , ich zastosowanie związku izolowany i wyrazisty sposób to genialna nowość. Tak więc słynny „  Tristański akord  ” , występujący od pierwszych taktów Preludium, można interpretować na różne sposoby, wszystkie ostatecznie w miarę tradycyjne: jest on podobny do akordu dziewiątego bez prymy, ale można go również analizować. siódmy w swoim rodzaju, lub ponownie, chcąc uciec francuską tradycję, która tylko uzna pionowości, niczym zwiększona szósty „à la française” z appoggiature / przekazując notę sol # prowadzące do a, tradycyjnie przygotowuje, od „klasycznej" z XVIII -tego  wieku , akord dominujący. W rzeczywistości u Wagnera kontrapunkt wpływa na harmonię, a nie odwrotnie, technikę germańską, którą importuje od Carla Marii von Webera, a zwłaszcza od księdza Voglera .

Wagner jednak, z mniej znanymi śmiałkami, idzie znacznie dalej: rozdzielczość dziewiąty-moll przez jej durową formę, przesterowanie dziewiątki molowej tworzące dysonans z tercją (formuła często stosowana w jazzie ), równoczesne stosowanie apoggiatów, haft oraz inne nuty obce prowadzące do granic analizy akordu rzeczywistego , itp.

Ponadto analiza Tristana pokazuje wpływ Bacha , w szczególności ze Sztuki fugi , której kontrapunktowe formuły znajdują się w harmonicznych sekwencjach preludium Tristana . Bach atakuje w „Contrapunctus IV” dziewiąty-moll bez przygotowania („Contrapunctus IV”, t. 79) sto lat przed Tristanem . Wagner z pewnością mało ćwiczył fugę , ale w rzeczywistości w Tristanie są fugi , zakamuflowane lub nie , i pozwalają na jeszcze większą śmiałość harmoniczną niż „niepublikowane” agregacje harmoniczne.

Wagner jest również znany z tego, że dokonał zdecydowanych innowacji w dziedzinie orkiestracji: oczywiście to przede wszystkim jego odpowiednio muzyczny geniusz sprawia, że ​​orkiestra wibruje tak, jak opuszcza ją Beethoven pod koniec życia ( IX e Symphony and Missa Solemnis ) z dźwiękiem nigdy wcześniej nie słyszanym. Wagner zawdzięcza pewne formuły Gluckowi , Beethovenowi i Weberowi , całość brzmi jednak… jak Wagner. Wagner rzeczywiście rozciąga akordy, na których jego poprzednicy pozostają tylko dwiema nutami, masowo stosuje kombinacje, których Beethoven używał tylko raz lub dwa, jego użycie podwojenia lub nawet potrojenia barwy, które bierze od Glucka a nawet od Haydna staje się systematyczne, ze znanym „magicznym” efektem, który często ujawnia się po lekturze partytury, uzyskanej z zadziwiającą oszczędnością środków. Innowację widać również w jego orkiestracji melodii, które, dubbingowane w szerokim zakresie, zmieniają się niepostrzeżenie z jednego instrumentu na drugi, co z pewnością stanowi początek melodii Klangfarben, którą Schönberg rozszerzy .

Należy pamiętać, że Wagner był samoukiem, który przez całe życie uczył się swojego zawodu, wprowadzając innowacje. Jak wszyscy skuteczni samoucy , na początku umiał być bardzo konwencjonalny, aby nauczyć się sztuczek swojej sztuki i wydobyć swój geniusz. Posunęliśmy się nawet do stwierdzenia, że ​​geniusz Wagnera wziął się z samych jego niedociągnięć. I rzeczywiście, Wagnerowi nigdy nie udało się stworzyć muzyki kameralnej czy instrumentalnej: jego próby w tych dziedzinach kończyły się słabymi wynikami. Inspirował go tylko motyw sceniczny. A jednak, paradoksalnie, w transkrypcji na fortepian solo lub mały zespół, jego symfoniczne karty scen zachowują nienaruszoną magię: niezgłębioną tajemnicę wszystkich twórców…

Nie możemy pominąć tego, co jeszcze wyróżnia Wagnera, a mianowicie dużego wpływu, jaki wywarł na swoich następców, a zwłaszcza na najwybitniejszego Arnolda Schönberga . Schönberg przez swój geniusz jest niewątpliwie odpowiedzialny za wielkie nieporozumienie. Tylko Schönberg był w stanie w swoich wczesnych latach pastiszować, a raczej kontynuować Wagnera, z równym poziomem jakości. Przejmująca Noc przemieniona , monumentalny Gurre-Lieder i genialny poemat symfoniczny (podobno zdewaluowany przez René Leibowitza ) Pelleas und Melisanda to jedyne prawdziwe przykłady kontynuacji nie Wagnera, ale technik wymyślonych przez niego w Tristanie , z geniuszem równoważny z mistrzem. Schönberg wywnioskował, że we współczesnej harmonii działał trend ewolucyjny, i to rzeczywiście Schönberg, ale także kompozytorzy tacy jak Anton Bruckner , Hugo Wolf , Gustav Mahler i Richard Strauss, którzy wierzyli, że mogą rozwijać wyłącznie germańską tradycję muzyczną, od Wagnera do w odniesieniu do kompozytorów takich jak Hauer czy Schönberg , atonalność i dodekafonizm .

Antysemityzm Wagnera i zawłaszczenie jego muzyki przez III E Rzeszę

Ten aspekt osobowości Wagnera dał początek obfitej kontrowersyjnej literaturze, w dużej mierze napędzanej zarówno odzyskaniem jego muzyki przez reżim narodowosocjalistyczny, jak i przyjaźnią żony jego syna Siegfrieda, Winifred , z Adolfem Hitlerem .

W antysemityzmu uprzedzenia żona Wagnera judaizmu bardzo często podczas XIX -tego  wieku. Walczono z tymi tezami: Nietzsche na przykład kłócił się z Wagnerem, po części z powodu jego poglądów na Żydów. Antyjudaizm był więc wówczas centralną debatą, także w oczach wielu żydowskich intelektualistów. Wśród myślicieli żydowskich szalały dyskusje .

We wczesnej młodości Wagner nie był antysemitą, z czasem stał się nim. Pierwszą miłością Ryszarda Wagnera jest pewna Leah David, młoda Żydówka, córka żydowskiego bankiera z Lipska i przyjaciółka jego siostry Luise, o czym kompozytor pisze w swojej autobiografii. Podczas pobytu w Paryżu, w latach 1840-1842, Wagner utrzymywał kontakt z wieloma artystami żydowskimi, w tym z poetą Heinrichem Heine. W szczególności skorzystał z pomocy słynnego muzyka Giacomo Meyerbeera, który napisał do niego listy polecające. Ale w obliczu niepowodzenia swoich prac i trudności finansowych Wagner żywił upartą niechęć do Meyerbeera . W swoich rozmowach, w swoich pismach, Ryszard Wagner nigdy nie przestał wypowiadać „antyjudaistycznych” opinii, jeśli o to chodziło, nie na temat uprzedzeń rasowych, ale na wyrzuty skierowane do Żydów, że „pozostają Żydami”, a zatem nie mogą być Niemcy, albo nie chcieć nimi zostać. W Paryżu Wagner utrzymywał jednak kontakt z Fromentalem Halévym których pisał wersji piano-Song of The Queen of Cyprus i których podziwiał, nazywając „Żydówka i” królową Cypru jako „zabytków, które będą ślad w historii sztuki muzycznej” .

Pierwszy esej Wagnera Das Judenthum in der Musik ukazał się w 1850 r. w czasopiśmie Neue Zeitschrift für Musik pod pseudonimem „K. Freigedank” („wolna myśl”). Wagner postanowił wyjaśnić rzekomą „popularną niechęć” do muzyki kompozytorów żydowskich, takich jak Felix Mendelssohn czy Giacomo Meyerbeer . Pisze w szczególności, że naród niemiecki jest „odrzucany” przez Żydów z powodu „ich wyglądu i zachowania cudzoziemców”; Żydzi „są anomaliami natury”, trajkocząc „swoimi piszczącymi, piszczącymi, brzęczącymi głosami”. Wagner twierdzi, że muzycy żydowscy, nie mając kontaktu z autentycznym duchem narodu niemieckiego, potrafią jedynie pisać muzykę sztuczną, pozbawioną głębi i jak papugi przerabiać prawdziwą muzykę. Artykuł nie przyciąga uwagi. Jednak po tym, jak Wagner wznowił ją w 1869 r. jako broszurę sygnowaną jego prawdziwym nazwiskiem, publiczność wywołała silne protesty podczas występu Szantażyści . W artykule z 1850 r. Wagner posuwa się jednak tak daleko, że zabiega o „samounicestwienie” Żydów (następnie wymazane na rzecz „samorozwiązania”); wzywając do ich „zniknięcia”. Stając się bardziej znany, w 1869 złagodził pierwszy artykuł.

Wagner manifestował również swój antysemityzm w innych esejach; w Co to jest niemiecki? ( 1879 ), pisze m.in.:

„Żydzi [trzymają] w swoich rękach niemiecką pracę intelektualną. Możemy więc zaobserwować wstrętne przebranie ducha niemieckiego, prezentowanego dzisiaj temu narodowi jako jego rzekome podobieństwo. Należy się obawiać, że niedługo naród przyjmie to symulakrum za odzwierciedlenie swojego wizerunku. Wtedy niektóre z najdoskonalszych usposobień gatunku ludzkiego zostałyby wygaszone, być może na zawsze. "

Jednak według Warshawa ten antyjudaizm bardzo różniłby się od antysemityzmu, który opiera się na różnicach rasowych . Byłoby zatem niesprawiedliwością, anachronizmem i niezrozumieniem obiektywnej rzeczywistości mylenie antyjudaizmu manifestowanego przez Wagnera, podobnie jak wielu jemu współczesnych, z rasistowskim antysemityzmem nazistów w następnym stuleciu. Wagner szczerze opowiadał się za asymilacją Żydów do kultury germańskiej , natomiast naziści nie przyznają się do tej asymilacji i będą z nią systematycznie walczyć. Co więcej, asymilacja była również przedmiotem intensywnej debaty wśród samych żydowskich intelektualistów.

Mimo takich pism Wagner miał kilku żydowskich przyjaciół. Być może najbardziej reprezentatywnym z nich był dyrygent Hermann Levi , praktykujący Żyd, którego Wagner wybrał do dyrygowania prawykonaniem Parsifala . Kompozytor początkowo chciał, aby Levi został ochrzczony, ale ostatecznie zrezygnował z tego wymogu. Kiedy jednak analizuje szczegóły zwrotów i zakrętów tego walca-zawahania, o których donosi Carl Glasenapp, Theodor W. Adorno w swoim Eseju o Wagnerze podsumowuje ten epizod w tych terminach, które według niego miały miejsce strona „demoniczna” Od Wagnera:

„Sadystyczny pęd upokorzenia [Levi], pojednawczy i sentymentalny nastrój, a przede wszystkim chęć przywiązania się czule do maltretowanych, łączą się w kazuistyce zachowania Wagnera. Ze swojej strony Levi zawsze utrzymywał przyjazne stosunki z Wagnerem, a nawet niósł jego trumnę na pogrzeb. Innym z tych przyjaciół był Joseph Rubinstein . "

Na koniec należy zauważyć, że o antyjudaizmie Wagnera prawie nigdy nie wspomina w jego obfitych pismach jego najgorętszy wielbiciel, wiedeński Arnold Schoenberg (1874-1951), syn nawróconych żydowskich kupców, który miał ponownie objąć Wiara judaistyczna w latach 30. XX wieku.

Po śmierci Wagnera w Wenecji w 1883 roku Bayreuth stało się miejscem spotkań grupy antysemickiej, wspieranej przez Cosimę i złożonej z zagorzałych wielbicieli kompozytora, zwłaszcza teoretyka rasizmu Houstona Stewarta Chamberlaina . Kiedy Cosima i Siegfried zmarli w 1930 roku , odpowiedzialność za festiwal spadła na wdowę po nim, Winifred , osobistą przyjaciółkę Adolfa Hitlera. Sam Hitler był fanatykiem Wagnera, czytając narodowosocjalistyczną lekturę germańskich motywów, które przerywają dzieło, dążąc w ten sposób do zarejestrowania mistrza Bayreuth w ideologii nazistowskiej. Naziści powszechnie korzystali z jego muzyki i grali ją na dużych zgromadzeniach. Nie jest jedynym kompozytorem, którego będą chcieli „zwerbować”: Bruckner , a nawet Beethoven również zostanie przejęty przez reżim.

Z tych historycznych powodów, utwory Wagnera nadal nie są wykonywane publicznie w Izraelu (pierwotnie pod dużym wpływem środkowoeuropejskich Żydów przesiąkniętych cywilizacją germańską), więc nie są wymienione w repertuarze Israel Philharmonic Orchestra  ; jednak muzyka Wagnera jest powszechnie emitowana przez izraelskie stacje radiowe i telewizyjne, podobnie jak na całym świecie. Z drugiej strony, do tej pory wszelkie próby bezpośredniego publicznego występu (zwłaszcza pianisty i dyrygenta Daniela Barenboima , który dyrygował preludium Tristana i Izoldy w Tel Awiwie w 2001 r. ) wywołały najostrzejsze protesty. nawet wyszedł z pokoju. Dopiero od początku XXI -go  wieku, że wielu Izraelczyków twierdzą, że jest to możliwe, aby docenić geniusz muzyczny Wagnera, bez sugerowania akceptację jego idei politycznych lub społecznych. W 2010 roku kochający muzykę izraelski prawnik Jonathan Livny założył „Israeli Wagnerian Society” w celu zakończenia bojkotu twórczości kompozytora w jego kraju.

Potomkowie

Wyłącznym wydawcą Wagnera jest dom Schott w Moguncji .

Nietzsche , potępiając wszystko, co czuje szczególnie niepokojące, nie tyle w samym Wagnerze, ile w wielbicielach Wagnera, pisze jednak:

„Kocham Wagnera. "

-  Ecce homo , „Dlaczego piszę takie dobre książki, Sprawa Wagnera, ja”

Przymiotnik „wagnerowski”, wywodzący się od „wagnera”, wszedł do języka potocznego od 1861 roku, a jako rzeczownik od 1873 roku pod piórem Alphonse'a Daudeta w jego zbiorze Contes duundi .

Utwory muzyczne inspirowane Wagnerem

Prace obrazkowe inspirowane przez Wagner

Portrety

Opery

Richard Wagner w kinie

Filmy o Richardzie Wagnerze

Muzyka Wagnera

Muzyka Wagnera jest szeroko stosowany w przemyśle filmowym, takich jak atak śmigłowca przerywane przez Ride of Walkirii w apokalipsy przez Francisa Forda Coppoli (1979), czy Lohengrin preludium do której Charlie Chaplin , przebrany za Hitlera, gra z kula ziemska w Dyktatorze (1940). Jazda Walkirii towarzyszy również Marcello Mastroianni w swoich fantazjach, kiedy wyobraża sobie bieganie i bicia kobiet w piekielnym rundzie, w osiem i pół przez Federico Felliniego (1963). Odnajdujemy także nuty w Dzikiej hordzie , motywie muzycznym Ennio Morricone, ilustrującym szarżę 150 jeźdźców bez wiary i prawa w Nazywam się nikt (1973). W 2018 roku tematem Tristana i Izoldy jest stosowany w epilogu filmowej adaptacji Chien , przez Samuel Benchetrit .

1956  : Co to jest Opera, doktorze? , rysunek w reżyserii Chucka Jonesa , parodia opery Richarda Wagnera.

W 1965 roku, Yukio Mishima wykonał seppuku rytuału do dźwięków z Tristana i Izoldy Liebestod w Yūkoku ( Patriotyzm ), film trzydzieści minut, dawno zakazano przesiewania przez wdowę pisarza. Ten Liebestod był już używany w 1929 roku przez Luisa Buñuela i Salvadora Dalí w Un Chien Andalou , a rok później w The Golden Age . To jest muzyka z Tristana , który towarzyszy pułapkę, która zamyka potwornego Parade (Freaks) z Tod Browning (1932); pojawia się także w aranżacjach Bernarda Herrmanna do Cold Sweat (1958) oraz w The Milkman Collector , szkicu Monty Pythona . Preludium z Tristana i Izoldy tworzy muzykę do wprowadzenia do filmu Melancholia przez Larsa von Triera (2011).

Excalibur przez John Boorman jest przerywane muzyce pierścienia , podczas gdy scena Nosferatu przez Wernera Herzoga ( 1979 ) rozpoczyna się preludium do Das Rheingold , które również można usłyszeć w nowym świecie z Terrence'a Malicka (2005), a także w La Belle Captive Alaina Robbe-Grilleta (1983), gdzie towarzyszy on scenom, w których postać Sarah Zeitgeist (w tej roli Cyrielle Clair ) jeździ na motocyklu.

W 2017 roku, w Obcy: Covenant of Ridleya Scotta , wejście bogów w Valhalli , część sceny 4 Rheingold , odgrywa ważną rolę znaku, Dawida, a tym samym otwiera i zamyka film.

Motywy Wagnera

Wśród innych źródeł inspiracji (zastrzeżonego) dla Star Wars przez George'a Lucasa jest tetralogia  : Luke Skywalker i Leia Organa akcji z Siegmund i Sieglinde miłosnego bliźniaczej. Ich ojciec, Darth Vader , jest bliski Wotana w jego pragnieniu władzy, udaremnionej przez jego własne dzieci. Motyw przewodni Dartha Vadera przywodzi na myśl Gigantów i symbolicznie składa go w ofierze na stosie, aby zamknąć cykl.

Wpływ Wagnera

Wielu hollywoodzkich muzyków było pod wpływem Wagnera: Erich Wolfgang Korngold , Max Steiner …

Referencje i linki

Linki zewnętrzne

'Genealogia

Człowiek i praca

Ikonografia

Darmowe nuty

Słuchać

Bibliografia

Wybór biografii
  • Martin Gregor-Dellin, Richard Wagner . Z niemieckiego przetłumaczyli Odile Demange, Jean-Jacques Becquet, Elisabeth Bouillon i Pierre Cadiot. Fayard 1981, tłumaczenie dzieła niemieckiego: Richard Wagner, sein Leben, sein Werk, sein Jahrhundert , Piper & Co Verlag, Monachium i Zurych, 1980.
  • Guy de Pourtalès, Wagner, historia artysty , Gallimard, 1910.
Niemuzyczne utwory Richarda Wagnera

Zobacz listę prozy autorstwa Richarda Wagnera . Szczególnie wyróżniamy:

  • Opera i dramat , Delagrave, Paryż, 1910. Prezentacja idei Wagnera na dramat muzyczny.
  • Moje życie . Ta autobiografia obejmuje lata 1813-1864. Istnieją dwa wydania francuskiego tłumaczenia:
    • Francuski tekst i notatki Martial Hulot przy współpracy Christiane i Melchiora de Lisle, Paryż, Buchet-Chastel, 1978.
    • przekład Noémi Valentin i Alberta Schenka, w 3 tomach, Plon, 1911-12; Tłumaczenie zweryfikowane przez Jean-François Candoni, wybór, przedmowa, notatek i załączników Jean-François Candoni "  Folio klasyczny  " n o  5559, Paryż, Gallimard, 2013.
Wiersze operowe przetłumaczone na język francuski
  • Richard Wagner, Lyriques , przekład z niemieckiego Judith Gautier, Louisa Piłata de Brinn'Gaubast, Alfreda Ernsta i Charlesa Nuittera. Wybrany i przedstawiony przez Joëla Schmidta, Éditions de la Difference , coll. "Orfeusz", Paryż, 1989.
Korespondencja od Richarda Wagnera
  • Antologia (listy od 1832 do 1883): Christophe Looten  : Bons bisers de Bayreuth , Fayard, 2013
  • Z Hans von Bülow  : Letters Hans de Bülow przekładzie Georges Khnopff edycje G. Crès i C, to jest , 1928.
  • Z Judith Gautier  : Lettres à JG , coll. Samowiedza, NRF, 1964.
  • Z Josephem Arthurem de Gobineau  : Korespondencja (1880-1882) , księgarnia Nizet, 2001.
  • Z Émile'em Heckelem: Lettres à EH , coll. „  Bibliothèque-Charpentier  ”, Eugène Fasquelle , 1929.
  • Z Franciszkiem Lisztem  : Korespondencja RW-FL , coll. „Klasyka niemiecka”, trad. LM Schmidt i J. Lacant, Gallimard, Paryż, 1975; nowe wydanie poprawione i rozszerzone przez Danielle Buschinger, przedstawione i opatrzone komentarzami przez Georgesa Liéberta, Gallimard, 2013 ( ISBN  978-2-07-077100-4 )
  • Z Ludwikiem II Bawarskim  : RW i Ludwikiem II, Lettres 1864-1883 , ind. i wybór Blandine Ollivier, Plon, 1960; Enchanter and the King of Shadows , wybór listów przetłumaczonych i przedstawionych przez Blandine Ollivier, Librairie Académie Perrin, 1976 ( ISBN  2-262-00046-8 ) .
  • Z Minną Wagner  : Listy od RW do MW , kol. klasyka niemiecka, trad. Maurice Remon, NRF, Gallimard, 1943.
  • Z Mathilde Wesendonk  : RW do MW, Journal et lettres (1853-1871) , 2 tom, Trad. Georges Khnopff, Alexandre Duncker, redaktor, 1905; tekst na wikiźródle
  • Z Otto Wesendonckiem (1852-1870): Listy do OW , P., Calmann-Lévy, 1924.
  • Z Charles Nuitter  : Korespondencja , skompilowana i opisana przez Petera Josta, Romaina Feista i Philippe'a Reynala, Mardaga,kwiecień 2002( ISBN  9782870097854 ) .
  • Francuskie listy Richarda Wagnera , Bernard Grasset, 1935.
  • Wagner i Liszt (z korespondencji), William Cart, Stalker Editor, 2008.
  • Z Friedrichem Nietzsche  : patrz (w) Elizabeth Foerster-Nietzsche (red.) The Nietzsche-Wagner Correspondence , ze wstępem HL Menckena, Londyn, Duckworth & Co, 1922 tekst na AI
  • Z Friedrichem Nietzsche  : Korespondencja Nietzsche - Wagner , przekład Hansa Hildenbranda, przedstawione przez Pierre Héber-Suffrin , Paryż, editions Kimé, 2018. ( ISBN  978-2-84174-877-8 )
Ćwiczenie
  • Alain Badiou , Pięć lekcji o „sprawie” Wagnera , Paryż, Nous, 2010.
  • Charles Baudelaire , Narodziny muzyki współczesnej. Richard Wagner i Tannhäuser w Paryżu , wydanie ustalone, opatrzone adnotacjami i postface Christophe Salaün, Paryż, Tysiąc i jedna noc, 2013.
  • Élisabeth Brisson i René Palacios (koordynatorzy), Discover Wagner , Paryż, Ellipses, 2013.
  • Danielle Buschinger, Richarda Wagnera. Opera życia , Genewa, Slatkine, 2012 ( ISBN  978-2051024419 )
  • Doktor Cabanès , Richard Wagner , w: Grands névropathes , tom 1, Paryż, Albin Michel , 1930, tekst na wikiźródłach .
  • Jean-François Candoni, Geneza wagnerowskiego dramatu muzycznego , Berne, Peter Lang, 1998.
  • Houston Stewart Chamberlain , Richard Wagner, jego życie i twórczość , Paryż, Perrin et Cie, 1900; tekst na wikiźródle
  • Patrice Chéreau , Kiedy minęło pięć lat , Toulouse, Éditions Ombres, coll. „Petite Bibliothèque Ombres”, 1994. Patrice Chéreau opowiada o pracy swojej produkcji, która stała się symbolem stulecia tetralogii w Bayreuth, 1976-1980.
  • Jacob Katz, Wagner et la question juive , Paris, Hachette , coll.  „Próba”,1986, 220  pkt.
  • Frédéric Gagneux, André Suarès and Wagnerism , Paryż, Classiques Garnier, 2009.
  • Marc Goldschmit , Opera bez odkupienia lub muzyk Eros , Aedam Musicae, 2017, ( ISBN  978-2-919046-51-5 )
  • Jacob Katz, Wagner i kwestia żydowska, Hachette, 1986
  • Philippe Lacoue-Labarthe , Musica ficta: postacie Wagnera , Paryż, Christian Bourgois
  • Albert Lavignac , Artystyczna podróż do Bayreuth , Paryż, Delagrave, 1896. tekst wyd. 7 (1903?) Na wikiźródłach
  • Franciszek Liszt , Lohengrin i Tannhäuser Richarda Wagnera , 1851; wydanie Adef-Albatros, 1980; tekst na wikiźródle
  • Christophe Looten , Ważne są małe nuty , Paryż, Éditions Musica-nova , 2008, 223 s. ( ISBN  978-2-9532-6450-0 )
  • Christophe Looten, W głowie Richarda Wagnera, archeologia geniusza , Fayard, 2011; porusza sto tematów (od "atom" do "Wotan" poprzez "muzykę i gimnastykę" lub "Gobineau") na podstawie Dzieł prozą (przetłumaczonych) i Journal of Cosima ( ISBN  9782213662435 )
  • Bruno Lussato , z Mariną Niggli, Voyage au coeur du Ring , Paryż, Fayard, 2005.
  • Thomas Mann , Wagner et notre temps , Paryż, Hachette, Pluriel, 1978.
  • Jean-François Marquet , Wagner, zmierzch rycerskości , w „ Zwierciadłach tożsamości” , Paryż, Hermann, 1996.
  • Jean-Jacques Nattiez , Tétralogies, Wagner, Boulez, Chéreau. Esej o niewierności , Paryż, Christian Bourgeois Éditeur, coll. „Muzyka / Przeszłość / Teraźniejszość”, 1983.
  • Jean-Jacques Nattiez, Wagner androgyne , Paryż, Christian Bourgois Éditeur, coll. "Muzyka / Przeszłość / Teraźniejszość", 1990 , 415 s. ( ISBN  2-267-00707-X )
  • Jean-Jacques Nattiez, Analizy i interpretacje muzyki. Melodia pasterza w Wagnera Tristan i Izolda , Paryż, Vrin, coll. „Muzykologie”, 2013, 400 s. ( ISBN  978-2711625123 )
  • Jean-Jacques Nattiez, antysemita Wagnera , Paryż, Christian Bourgois Éditeur, coll. „Muzyka / Przeszłość / Teraźniejszość”, 2015 , 720 s. ( ISBN  978-2-267-02903-1 )
  • Friedrich Nietzsche , Sprawa Wagnera , 1888; handel. przez Henri Albert , tekst na Wikiźródłach .
  • Francis Pagnon , Przywołując Wagnera: muzyka jako kłamstwo i jako prawda , Paryż, Champ libre editions , 1981 ( ISBN  2-85184-130-0 )
  • William Pesson , Parsifal w Wersalu: architektura inspirowana Ludwikiem II Bawarskim, Arkadia Modernes , Bruksela, Archives d'Architecture Moderne et Fondation les Treilles , 2017 ( ISBN  2-8714-3327-5 )
  • Timothée Picard , L'Art total: Grandeur et misère d'une utopia (wokół Wagnera) , Rennes, Presses Universitaires de Rennes , 2006, 464 s. ( ISBN  2-7535-0294-3 )
  • Timothée Picard , Wagner, une question européenne: Wkład w studium wagneryzmu, 1860-2004 , Rennes, Presses universitaire de Rennes, coll. „Zakłócenia”, 2006, 550 s. ( ISBN  2-7535-0302-8 )
  • Marcel Schneider , Wagner , Paryż, Seuil, coll. „Solfèges”, 1983.
  • George Bernard Shaw , Le Parfait Wagnérien , 1898. Tłumaczenie na francuski, Paris, Laffont, coll. "Książki", 1994.
  • Luca Sala (red.), Dziedzictwo Ryszarda Wagnera. Zbieżności i dysonanse w estetyce i recepcji , Turnhout, Brepols Publishers, 2012, s.  13 +452 ( ISBN  978-2-503-54613-1 )
  • Kolektyw autorów Ryszard Wagner , Hachette, coll. „Geniusze i realia”, 1962
  • Pierre-René Serna, Antywagner bez bólu , PUF, Paryż,październik 2012, 18 × 12,5  cm , 96 stron ( ISBN  978-2-13-060935-3 )
  • Numa Sadoul , 40 lat w operze - Ego-słownik sztuki lirycznej , Pietraserena, red. Dumane, 710 s. w tym 230 dedykowanych dla Wagnera. ( ISBN  978-2-915-94316-0 )
  • Fanny Chassain-Pichon, Od Wagnera do Hitlera, Lustrzany portret historii Niemiec , Passés / Composés / Humensis, marzec 2020 ( ISBN  978-2-3793-3069-8 )
Słownik encyklopedyczny
  • Timothée Picard (reż.) Et al. , Słownik encyklopedyczny Wagner , Arles, Actes Sud , coll. „Muzyka”, Cité de la musique (koedycja), 2010, 2496 s.   ( ISBN  978-2742778430 )
Bezpośrednie referencje Świadectwa dotyczące rodziny Wagnerów i Bayreuth
  • Friedlind Wagner i Page Cooper, Legacy of Fire, Memories of Bayreuth , Plon, 1947.
  • Wolf Siegfried Wagner, Rodzina Wagnerów i Bayreuth 1876-1976 , Dąb, 1976.
  • André Tubeuf , Bayreuth i Wagner, sto lat obrazów 1876-1976 , Jean-Claude Lattès, 1981.
  • Gottfried Wagner , L'Héritage Wagner, une autobiographie , wydania NiL, 1998. Tłumaczenie książki Wer nicht mit dem Wolf heult , wyd. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia, 1997.
Wagner i Francja
  • Georges Servières, Richard Wagner próbował we Francji , Librairie Illustrée, 1887 (?). tekst na wikiźródle
  • J.-G. Prod'homme , Richard Wagner et la France , Maurice Senart, 1912. ( Tekst wyd. 1921 na wikiźródłach )
  • Maxime Leroy , Les Premiers Amis français de Wagner , z ośmioma wstawkami ilustracji, Albin Michel, 1925.
  • Przegląd wagnerowski , 1885-1888.
  • Andreas Liess , L. van Beethoven und Richard Wagner im Pariser Musikleben , Hoffmann und Campe Verlag Hamburg, 1939
  • Martine Kahane i Nicole Wild, Wagner et la France: katalog wystawy , Paryż, Biblioteka Narodowa i Teatr Narodowy Opery Paryskiej / Éditions Herscher,1983, 175  pkt. ( ISBN  2-7335-0059-7 , OCLC  11185904 , zawiadomienie BNF n o  FRBNF34745991 , czytać online )
  • Henri de Curzon , Dzieło Ryszarda Wagnera w Paryżu i jego interpretatorzy (1850-1914) , Maurice Sénart et Cie, (sd = 1920?), 92 s.  . [ przeczytaj online ]
  • Michał Piotr Mrozowicki, Ryszard Wagner i jego przyjęcie we Francji, Część pierwsza - Muzyk przyszłości 1813-1883 , Presses Universitaires de Gdańsk (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego), 2013, 444 s. ( ISBN  978-83-7865-049-2 )
  • Michał Piotr Mrozowicki, Richard Wagner i jego odbiór we Francji, od niechęci do entuzjazmu 1883-1893 , Symetria, Lyon, 2016, 2 tomy: 1 st objętość - La Plume, 664 str. ( ISBN  978-23-6485-053-8 ) , 2 nd objętość - La podłużnymi 577 s. ( ISBN  978-23-6485-054-5 )
  • Michał Piotr Mrozowicki, Ryszard Wagner i jego przyjęcie we Francji, t. 3 La Belle Epoque (1893-1914) , Symétrie, Lyon, 2020, 512 s. ISBN 978-2364850972
  • Luc-Henri Roger, The Voyageurs de l'Or du Rhin. Recepcja francuska monachijskiej kreacji Rheingold. , Zarząd, 2019, 404 s. ( ISBN  978-23-2210-232-7 )
Źródła

Filmografia i wideografia (dokumenty)

  • Ryszard Wagner i Żydzi , reż. Hilan Warshaw, Overtone Film LLC, Stany Zjednoczone, 2013, 52 min.
  • La folie Wagner , reż. Ralf Pleger, Gebrueder beetz Filmproduktion, Niemcy, 2013, 89 min.
  • Ryszarda Wagnera. Diario veneziano della sinfonia ritrovata , reż. Gianni Di Capua, Kubilaj Film, Włochy, 2013, 52 min.
  • Wagner i ja , reż. Patrick McGrady, ze Stephenem Fry'em , Produkcja filmów na falach, Wielka Brytania, 2010, 89 min.
  • Leuchtende Liebe - lachender Tod. Das Familientheater der Wagners , reż. Oliver Becker, Neue Mira Filmproduktion, 2005, 59 min.

Teatr

  • Sztuka L'Entente cordiale Oliviera Teitgena, odtwarzająca wieczór spędzony między Berliozem i Wagnerem w Londynie w 1855 roku.

Uwagi i referencje

  1. Barry Millington (red.), Kompendium Wagnera: Przewodnik po życiu i muzyce Wagnera , Londyn, 1992, s.  301
  2. Élisabeth Brisson, Discover Wagner , Ellipses Marketing,2013( ISBN  978-2-7298-7733-0 ) , s.  15
  3. Richard Wagner wspomina o tym małżeństwie w swojej autobiografii Moje życie  (w), ale żaden dokument cywilny tego nie potwierdza. Źródło: Richard Wagner, Ma vie , Éditions Buchet / Chastel, Paryż, 1978, s.  7
  4. (w) Robert W. Gutman, Richard Wagner: Człowiek, jego umysł i muzyka , Harcourt, Brace i Jovanovich,1990, 492  s. ( ISBN  978-0-15-677615-8 ) , s.  7-8
  5. Pierre-René Serna, L'Anti-Wagner bez żalu , PUF, Paryż, październik 2012, 18 × 12,5  cm , 96 stron, ( ISBN  978-2-13-060935-3 ) (strona 46)
  6. Friedrich Nietzsche, Sprawa Wagnera w kompletnych dziełach filozoficznych t.VIII , Gallimard ,1974, s.  46
  7. Hilan Warshaw, dokument „Richard Wagner and the Jews” o Arte , 19 maja 2013
  8. Léon Poliakov , Historia antysemityzmu, tom III, od Woltera do Wagnera , Calmann-Lévy ,1968, s.  441
  9. Pierre-René Serna, L'Anti-Wagner bez żalu , PUF, Paryż, październik 2012, 18 × 12,5  cm , 96 stron, ( ISBN  978-2-13-060935-3 ) (strony 45-49)
  10. (w) Daniel Dervin, Enactments American Methods and Models Psychohistorical , Fairleigh Dickinson University Press,1996
  11. Élisabeth Brisson, op. cytowany, s.  17
  12. (w) Ernest Newman, Życie Richarda Wagnera, tom 1 , Cambridge University Press ,1976( ISBN  978-0-685-14824-2 ) , s.  63
  13. Richard Wagner, Dwa tysiące lat historii wyemitowane we France Inter , 17 stycznia 2011 r.
  14. Revue Musicale de Suisse Romande - n o  54/3 (wrzesień 2001)
  15. Wikiźródła , Richard Wagner, jego życie i twórczość , Houston Stewart Chamberlain , 1900.
  16. Jacques De Decker , Wagner , Paryż, Folio ,2010, 275  pkt. ( ISBN  978-2-07-034699-8 ) , s.  251
  17. (w) John N. Burk , Listy Richarda Wagnera: Kolekcja Burrella , The Macmillan Company,1950, s.  71-72
  18. Manfred Kelkel, Jean-Jacques Velly, Spód notatek: drogi ku esotetyce, wyd. Prasy Paryż Sorbona, 2001, s.  60
  19. Nie otrzyma amnestii, dopóki28 marca 1862 r.
  20. Jean-Jacques Velly, Spód nut , Presses Paris Sorbonne,2001( czytaj online ) , s.  224
  21. (w) Patrick Carnegy, Wagner i sztuka teatru , Yale University Press ,2006, s.  400
  22. Alan Walker, Franciszek Liszt , tom 1, s.1031.
  23. Świat jako wola i jako reprezentacja , Księga III .
  24. Świat jako wola i jako reprezentacja .
  25. Kto powróci do 17 -tego Wegetarianizm World Congress 1957 IVU
  26. Richard Wagner do Mathilde Wesendonk: dziennik i listy, 1853-1871 , na Wikiźródłach
  27. (w) , John N. Burk, op. cytowany, s.  374
  28. Xavier Lacavalerie , Richard Wagner , Actes Sud ,2006, s.  143
  29. Jasność w dniu n o  5: Journal de Louis II , collectif 1987
  30. Ludwik II Bawarski, Tajne Zeszyty: 1869 - 1886 , Grasset ,1987, 190  s.
  31. (w) Martin Gregor-Dellin, Richard Wagner: Jego życie, jego praca, jego wiek , Harcourt Brace Jovanovich,1983, 575  s. ( ISBN  978-0-15-177151-6 ) , s.  337-338
  32. Sophie Herfort , Ludwik II Bawarski i Wagner: zakazana namiętność? , Cesarstwo Francji,2013, 254  s.
  33. (w) Ernest Newman, Życie Richarda Wagnera, III , Cambridge University Press ,1976( ISBN  978-0-685-14824-2 ) , s.  538-539
  34. Jacques De Decker , Wagner , Paryż, Folio ,2010, 275  pkt. ( ISBN  978-2-07-034699-8 ) , s.  203
  35. Wagner uzupełnia wynik Zmierzch Bogów na21 listopada 1874 r..
  36. (w) „  Leitmotif (opera)  ” w Grove Music Online ( DOI  10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-5000902888 , dostęp: 13 maja 2020 )
  37. (w) Roger Hollinrake , Kompendium Wagnera: Przewodnik po życiu i muzyce Wagnera , Nowy Jork, Ed Millington.1992, 431  s. ( ISBN  0-02-871359-1 ) , s.  147
  38. Königliches Hof- und Nationaltheater, Monachium
  39. Narodowy, Magdeburg
  40. Königliches Sächsisches Hoftheater, Drezno
  41. Großherzogliches Hoftheater, Weimar
  42. Kolejność poszczególnych części Tetralogii jest tu kolejnością ich kompozycji, natomiast pisanie ich libretta odbywało się w odwrotnej kolejności.
  43. Festival Palace Bayreuth
  44. Źródło: okładka CD obj. II (Ref .: 313 062 H1) kompletu utworów na fortepian Richarda Wagnera, fortepian i prezentacja Stephana Möllera.
  45. Aby przeczytać teksty Wagnera, zobacz sekcję Odnośniki i linki .
  46. „Bez wątpienia [Adolf Wagner] mówił o Szekspirze w bardzo żywy sposób, ponieważ Richard (Wagner) widział we śnie swojego idola. Z czasem Beethoven dołączył do Szekspira. »
    Ryszard Wagner , s. 60, Martin Gregor-Dellin, Fayard.
  47. W związku z tym możemy przeczytać „Wagner librecist” w Wagner guide raisonné, Barry Millington, Fayard editions .
  48. W kwestii wkładu należnego Wagnerowi na poziomie technicznym można przeczytać w esejach Histoire de la musique II vol.1 follio artykuł M. Beaufils, w szczególności strony 608 do 618.
  49. Przeczytaj o tym w Przewodniku po teorii muzyki fayard. Henry Lemoine , s. 310-311 „Szok Tristana”.
  50. Zobacz np. „  Jak odłączyłem się od Wagnera  ” w Friedrich Nietzsche , Nietzsche kontra Wagner .
  51. (de) Richard Wagner, Mein Leben (pełna biografia).
  52. Karl Leich Galland, Fromental Halévy, jego życie, jego muzyka , Lucie Galland, 163  s..
  53. Wagner ( pref.  Henri Silège), „  Dziesięć pism Ryszarda Wagnera  ” , o Gallicy ,1898(dostęp 9 maja 2021 r . ) .
  54. Das Leben Richard Wagners , 1911, VI, s.  500-502 .
  55. 1966, s.  18 .
  56. (w) John W. Barker, Wagner i Wenecja fabularyzowane: Wariacje na temat , University Rochester Press,2012, s.  5
  57. Philippe Godefroid, Richard Wagner, antysemicki duchowny: Być wagnerianinem w 2013 roku? , Wydawnictwo L'Harmattan ,2011, s.  21
  58. „Wagnerowskie” , Krajowe Centrum Zasobów Tekstowych i Leksykalnych .
  59. Zobacz listę filmów zawierających muzykę: (en) Richard Wagner w Internetowej Bazie Filmów .
  60. Teksty zebrane przez Gustave'a Samazeuilha  : I. - Narodziny mojej wiary wagnerowskiej , wyciąg z Ryszarda Wagnera i jego dzieła poetyckiego , Charavay, 1882; II.- Pobyt w Lucernie i Monachium (1869) , tekst z Le Troisième Rang du Collier  ; III. - Lucerna (1870) - Bayreuth (1876-1881) , fragmenty z Ryszarda Wagnera i jego dzieła poetyckiego , Charavay, 1882; IV. - Historia współpracy , tekst artykułu Richarda Wagnera Les Grandes et Petites Querelles .
  61. Friedlind Wagner, urodzona w 1918 roku, jest siostrą Wielanda i Wolfganga Wagnerów.
  62. Wolf Siegfried Wagner, urodzony w 1943 roku, jest drugim dzieckiem Wielanda Wagnera.
  63. Gottfried Wagner, urodzony w 1947 roku, jest drugim dzieckiem Wolfganga Wagnera.
  64. Prezentacja online.
  65. Entente Cordiale - spotkanie Berlioza z Wagnerem.

Zobacz również

Powiązane artykuły