Groac'h

Groac'h Opis tego obrazu, również skomentowany poniżej La Groac'h de l'île du Lok według Théophile Busnel, dla opowieści i legend Dolnej Bretanii (1891) Kreatura
Grupa Popularny folklor
Podgrupa Wróżka
Charakterystyka Często stary, samotny i nocny
Siedlisko Podwodne jaskinie, fontanny, lasy
Krewni Ogr , wiedźma .
Pochodzenie
Pochodzenie Folklor bretoński
Region Bretania
Pierwsza wzmianka Émile Souvestre , The Breton Home (1844)

Gwrac'h ( Breton dla „bajki”, „  czarownica  ” lub „stara kobieta”, pl. Gwrac'hed ) jest Breton bajki związane z wodą. Wielopostaciowa, często stara i nocna, spokrewniona z ogrami i wiedźmami , czasem z zębami morsa . Rzekomy, że żyje w jaskiniach, pod piaskiem lub pod morzem, groac'h ma władzę nad żywiołami natury i mistrzami metamorfozy. Najbardziej znana jest jako złowroga postać, w szczególności z powodu opowieści o Émile Souvestre La Groac'h z wyspy Lok . Tam na jednej z wysp archipelagu Glénan wróżka uwodzi mężczyzn, zamienia ich w ryby i podaje jako posiłek swoim gościom . Inne opowieści przedstawiają ich jako samotne stare wróżki, które mogą obsypać odwiedzających ich ludzi prezentami i prezentami.

Groac'h przypisuje się kilka toponimów Dolnej Bretanii , w szczególności megality w Côtes-d'Armor , a także wyspie Groix w Morbihan i latarni morskiej La Vieille . Pochodzenie tych wróżek należących do archetypu „  Starej  Kobiety” można znaleźć w starożytnych bóstwach żeńskich zdemonizowanych przez chrześcijaństwo . Wpływ pisarzy Breton, XIX th  wieku , blisko do klasycznego rysunku bajkowy. Groac'h regularnie pojawia się w ostatnich dzieł literackich, takich jak La pâleur et le Sang (1983) przez Nicolasa Bréhal .

Etymologia

Według Philippe'a Le Stuma pierwotnie „  groac'h  ” wydaje się być bretońskim słowem na określenie wróżek w ogóle. Wyewoluował, aby odnosić się do starego stworzenia o zwodniczej urodzie. Czasami jest pisane jako „  groah  ”, a ostatnia spółgłoska jest wymawiana jak ch w języku niemieckim . Jedną z możliwych liczby mnogiej jest grosez . Według Josepha Rio asymilacja między groac'h a wróżką jest bardziej wynikiem wpływu opowieści i komentarzy Émile Souvestre niż przekonania wywodzącego się z popularnych tradycji Dolnej Bretanii  : La Groac'h de l „Île du Lok” , opowieść przeznaczona dla piśmiennej publiczności, wykorzystuje technikę pisania opartą na wymiennym używaniu słów „wróżka” i „  groac'h  ”. Anatole Le Braz komentuje tę nazwę, mówiąc, że „  Groac'h jest traktowany z kolei w dobrej lub złej części. To znaczy stara wiedźma lub po prostu stara kobieta ” .

Charakterystyka

W grosez są wróżki najczęściej występujące w Bretanii , w lasach i na ogół w pobliżu fontanny: studnia wróżki Breton są głównie wróżki. Wiele „morskich wróżek” nosi również nazwę groac'h , czasami zamiennie z „  Mary Morgane  ” lub „  syrenką  ”. Joseph Mahé mówi (1825) o złym stworzeniu, którego bał się w dzieciństwie, podobno żyje w studniach, z których zanurza małe dzieci, które do nich wpadły. Możliwe, że Souvestre zaczerpnął złowrogie cechy „swojego” groac'ha z Mahé, w rzeczywistości przyznaje w swoich notatkach pewne ponowne odkrycie tradycji.

Wygląd

Grogez ze względu na ich wielopłaszczyznowy charakter jest trudny do zdefiniowania. Mówi się, że jeden z nich często bywa w okolicach Kerodi , ale opisy są różne: stara kobieta zgarbiona i oparta na kulach lub bogato ubrana księżniczka w towarzystwie korryganów . W opisach często kładzie się nacisk na wygląd starej kobiety, Françoise Morvan mówiącej o chrząszczu wróżce . Zauważa przypadki, w których groszy mają  niezwykle długie zęby „ morsa ”, od długości palca do ciągnięcia się po ziemi. W innych przypadkach nie mają zębów lub nic nie jest określone na temat tego atrybutu. Czasami są garbate. Narrator Pierre Dubois opisuje je jako metamorfy, które mogą przybrać wygląd od najbardziej pochlebnego do najbardziej odrażającego: łabędzie lub krótkowzroczne i zwiotczałe larwy. Przypisuje im zielone zęby lub rzadziej czerwone, a także „modliszkę [z] łuskami”. Według Morvana różnorodność tych opisów wynika z dwóch zjawisk. Z jednej strony może się zdarzyć, że te wróżki zmieniają swój wygląd wraz z wiekiem, aby przyjąć wygląd batrachi z krostami. Z drugiej strony rosyjska tradycja opisana przez André Siniavskiego chce, aby wróżki przechodziły cykle odmładzania i starzenia się zgodnie z cyklami księżyca  : podobna tradycja mogła istnieć w Bretanii.

Atrybuty i charakter

Pierre Dubois porównuje groac'h do ogrzycę lub czarownicę wody. André-François Ruaud kojarzy ją raczej z Undines , Richardem Ely i Amélie Tsaag Valren z czarownicami , Édouard Brasey opisuje ją jako „wróżkę jeziora” . W każdym razie groac'h jest jedną z najpotężniejszych wróżek wód bretońskich. Ze swojego środowiska wodnego, tak jak na ziemi, ma władzę nad żywiołami. Zamek Lanascol może przenosić martwe liście jesienią i zmieniać je w złoto , albo sprawiać, że drzewa się wyginają, a stawy drżą na swojej drodze. Chociaż najlepiej jest to poznać poprzez negatywne reprezentacje, groac'h niekoniecznie jest złe. Czasami grzecznie przyjmuje ludzi w swoim legowisku i oferuje magiczne przedmioty (zwykle trójkami), skarby i uzdrowienia. Podobnie jak wiele innych wróżek, dba również o swoje pranie i przędzenie. Są autorytarni, ale generalnie mają dobre intencje. Najczęściej grogezowie opisywani są jako samotnicy w swoim odosobnieniu pod morzem, w skale lub w piasku. Niektóre opowieści opowiadają o wyjątkowo kobiecym życiu rodzinnym. W grosez czy nie zrezygnować z ich dzieci i nie zostawić Changeling . Czasami towarzyszą im zielony koń wodny i szczupak. Są bardziej niestałe i wrażliwe niż inne wróżki bretońskie i łatwo mogą się obrazić. W Finistère , grogez objawić górników istnienie srebrny ołowiu .

Zebrane opowieści i legendy

Kilka kolekcji donosi o groac'h w różnych miejscach Bretanii. Souvestre przywołuje jedną z tych wróżek, zasymilowanych do najady , w studni w Vannes  : ta legenda wydaje się dość popularna w swoim czasie i mogła mieć te same źródła, co bajka o studni. Wiąże się z tematem „błystek przy fontannie” w klasyfikacji Aarne-Thompsona . Historia zebrana przez Anatole Le Braz sprawia, że ​​jedna z tych wróżek jest uosobieniem zarazy  : starzec z Plestin znajduje groac'ha, który prosi go o pomoc w przeprawie przez rzekę. Nosi go, ale staje się coraz cięższy i cięższy do tego stopnia, że ​​odkłada go z powrotem tam, gdzie go zabrał, unikając jednocześnie epidemii dżumy w krainie Lannion . François-Marie Luzel łączy również kilka tradycji z całego grosez , że mieszkańcy uciekają jak Ankou . Niektórzy podobno potrafią zmienić się w źrebięta lub nawiedzać las Coat-ann-noz (las nocy). Mówi się, że książęcy staw w Vannes jest domem groac'h , byłej księżniczki, która rzuciła się do wody, aby uciec przed nadmiernie przedsiębiorczym kochankiem i która czasami była widziana, jak rozplątuje swoje długie blond włosy złotym grzebieniem .

Groac'h z wyspy Lok

Najbardziej znaną opowieścią wywołującą groac'h jest La Groac'h de l'Île du Lok , zebrana, a następnie napisana i zaaranżowana przez Émile Souvestre do jego kolekcji Le Foyer breton (1844). Houarn Pogamm i Bellah Postik, sierocy kuzyni, dorastają razem w Lannilis i kochają się, ale są biedni. Houarn idzie szukać szczęścia. Bellah daje jej dzwonek i nóż, ona trzyma trzeci magiczny przedmiot w swoim posiadaniu, laskę. Houarn przybywa w Pont-Aven i słyszy tam o groac'h na wyspie Lok , wróżki, która mieszka nad jeziorem z największych wysp Glénan , cieszących się bogaty jak wszyscy królowie razem. Houarn udaje się na wyspę Lok i wspina się do zaczarowanej łodzi w kształcie łabędzia , która zabiera go pod wodę do domu groac'hów . Ta piękna kobieta pyta go, czego chce, Houarn odpowiada, że ​​szuka czegoś do kupienia małej krowy i chudej świnki. Wróżka proponuje jej drinka zaczarowanego wina i prosi ją o rękę. Akceptuje, ale widząc, jak groac'h łapie i smaży jęczącą rybę, boi się i czuje wyrzuty sumienia. Groac'h daje mu potrawy smażone ryby i odchodzi szukać wina.

Houarn wyciąga nóż, którego ostrze niszczy zaklęcia. Wszystkie ryby prostują się i stają się małymi ludzikami. Są ofiarami groac'ha , który zgodził się ją poślubić, zanim został przemieniony i podał kolację pozostałym zalotnikom. Houarn próbuje uciec, ale groac'h wraca i rzuca mu stalową siatkę, którą nosi na pasku, co zmienia go w żabę . Dzwonek, który nosi na szyi, dzwoni, a Bellah słyszy go w Lannilis. Bierze swoją magiczną laskę, która zamienia się w szybki bidet , a następnie w ptaka, który przepłynie przez morze. Na szczycie skały Bellah znajduje małego czarnego korandona , męża groac'ha . Uczy ją słabego punktu wróżki. Korandon daje Bellahowi męskie ubrania i pozwala jej się przebrać. Kiedy przybywa do grota , jest bardzo zadowolona z przyjęcia tak przystojnego chłopca i poddaje się prośbie Bellaha, który chciałby złowić jej rybę w stalową siatkę. Bellah rzuca siecią w wróżkę, przeklinając ją: „stań się z ciała tym, czym jesteś serca!” ”. Groac'h zmienia się w odrażającą istotę, królowej grzybowym, który jest wyrzucany na dno studni. Przemienieni mężczyźni i korandon są uratowani, Bellah i Houarn zabierają skarby wróżki, pobierają się i żyją szczęśliwie.

Według Josepha Rio, ta opowieść Souvestre jest świadectwem ważnej pracy związanej z pisaniem o charakterze groac'ha . Swój wybór umieszczenia go na wyspie Lok tłumaczy mnogością wersji gawędziarzy. La Groac'h on Île du Lok odnosi duże sukcesy w Niemczech , nawet bardziej niż w Bretanii. Henrich Bode opublikował ją pod tytułem „La fée des eaux” w 1847 roku. Została wznowiona w 1989 i 1993 roku. Opowieść ta została również przetłumaczona na język angielski ( Groac'h of the Isle ) i opublikowana zwłaszcza w The Lilac Fairy Book w 1910. Był używany jako materiał do nauki języka francuskiego dla brytyjskich uczniów w latach 1880-1920.

Groac'h fontanny

Ta opowieść, zebrana przez Josepha Frisona około 1914 roku, dotyczy małej dziewczynki, która idzie nocą do fontanny, aby pomóc matce. Odkrywa, że mieszka tam groac'h . Wróżka prosi ją, aby nigdy więcej nie wracała w nocy, w przeciwnym razie dziewczyna nigdy więcej nie zobaczy swojej matki. Ten ostatni zachoruje i mimo zakazu dziewczyna wraca nocą po wodę. W groac'h oddaje dziewczynka i pochłaniają ją w jaskini, która posiada wszystkie udogodnienia dostępne. Mała dziewczynka, choć pozbawiona rodziny, jest tam szczęśliwa. Młody groac'h przychodzi, żeby się nią opiekować, podczas gdy szmer fontanny odwiedza jedną z jej sióstr. Umiera w towarzystwie swojej siostry i wysyła wiadomość do młodego Groac'ha  : dziewczyna może odejść, jeśli chce. Wiedząc, że dom groac'ha jest znacznie wygodniejszy niż jej, mała dziewczynka prosi o klucz, aby móc swobodnie wchodzić i wychodzić. Młody groac'h prosi go, aby zaczekał miesiąc, aż umrze starsza siostra. Następnie daje mu dwa klucze z instrukcją, aby nigdy nie wychodzić na zewnątrz po zachodzie słońca. Młoda dziewczyna spotyka swoją podczas spaceru i postanawia wrócić do domu wcześniej, aby dotrzymać obietnicy. Później poznaje bardzo przystojnego młodzieńca, którego opuszcza z obietnicą, że wróci następnego dnia. La groac'h radzi jej, aby ją poślubiła, gwarantując, że zniesie to zakaz ponownego wejścia przed zachodem słońca. Postępuje zgodnie z radą i żyje szczęśliwie ze swoim nowym mężem.

Wróżka ze studni / Groac'h ar puñs

Według tej niedawnej opowieści (zebranej przez Théophile Le Graët w 1975 r.), Owdowiały mężczyzna, mający córkę, poślubia ciemnoskórą kobietę, która ma córkę o tym samym wyglądzie. Nowa żona bardzo źle traktuje swoją synową i prosi ją, by uciekała przez cały dzień. Pewnego dnia, gdy biegnie w pobliżu studni, spotyka starą wróżkę z zębami morsa, która oferuje swoje nowe ubranie, leczy jej palce, idzie w jej miejsce i oferuje wspólny dom, w którym siedzi młoda dziewczyna. bardzo szczęśliwy. Kiedy ogłasza chęć odejścia, wróżka podaje jej magiczny kamień. Wraca do swojej macochy, gdzie w nowych ubraniach nikt jej nie rozpoznaje. Kamień wróżki pozwala jej dostać wszystko, czego chce. Czarna dziewczyna staje się zazdrosna i rzuca się do studni, mając nadzieję, że otrzyma te same prezenty. Wróżka daje mu ostu . Czarna dziewczyna pragnie zobaczyć, jak największy książę na świecie się jej oświadczy, ale to diabeł pojawia się i wygrywa. Miła dziewczyna wróciła do swojego domu na dnie studni i czasami słychać jej śpiew.

Wróżki morza / Groac'had vor

Ta opowieść rozgrywa się na wyspie Grogez („  wyspa kobiet  ” lub „wyspa wróżek”), którą Paul Sébillot opisuje jako dom starej przędzarki czarodziejki, w Trégor , kilometr od Port Blanc . Według tej opowieści zebranych przez G. Le Calvez pod koniec XIX -go  wieku, vor Groac'h (morze wróżka) mieszka w wydrążonej skale wyspy. Kobieta przechodzi obok i napotyka starą wróżkę wirującą na kądzieli . Groac'h zachęca kobiety do zbliżyć się do niej i podaje jej jej kądzieli, określając, że dokona jej fortunę, ale że nie powinna nikomu o nim. Kobieta wraca do domu i bardzo szybko staje się bogata dzięki kądzielowi, który nigdy się nie zmniejsza, a którego nić jest znacznie lepsza od innych. Ale pokusa, by o tym mówić, rośnie. W chwili, gdy ujawnia, że ​​jej kądziel pochodzi od wróżki, wszystkie pieniądze, które dzięki niej zarobiła, przepadły.

Wróżka z Lanascol / Groac'h Lanascol

Ta historia została zebrana przez Anatole Le Braz , który odnosi się do wiary we wróżki wśród ludzi, których zna od swojego przyjaciela Waltera Evans-Wentza . W zrujnowanym dworze, zwanym „Château de Lanascol”, podobno mieści się wróżka znana jako Groac'h Lanascol . Pewnego dnia właściciele lokali wystawili na sprzedaż część nieruchomości, w której już nie mieszkają. Notariusz z Plouaret nadzoruje aukcję, podczas której ceny rosną bardzo wysoko. Nagle miękki i władczy kobiecy głos przebił tysiąc franków. Wszyscy widzowie szukają, kto to powiedział, ale na sali nie ma kobiety. Następnie prawnik pyta głośno, kto złożył ofertę, a kobiecy głos odpowiada: „  groac'h Lanascol  !” ”. Wszyscy uciekli i od tego czasu, według Le Braz, posiadłość nigdy nie znalazła nabywcy.

Wiele toponimów w Dolnej Bretanii przypisuje się „  groac'h  ”. Wielki Menhir znany jako Men Er Groah , w Locmariaquer , prawdopodobnie zawdzięcza swoją nazwę do fuzji pomiędzy nazwą Breton w jaskini ( „  GROH  ”) i że od tej starej wróżki. Pierre Saintyves cytuje w tym samym mieście „stół starej kobiety”, dolmen o imieniu daul ar groac'h . W Maël-Pestivien trzy kamienie o wysokości dwóch metrów, umieszczone obok siebie w wiosce Kermorvan, znane są pod nazwą Ty-ar-Groac'h , czyli „dom wróżki”.

W 1868 roku w Plourac'h zniszczono ośmiometrowy menhir o nazwie Min-ar- Groach . Z  drugiej strony w Cavan grób „groac'h Ahès” lub „  Be Ar Groac'h ” przypisuje się gigantycznemu Ahèsowi . Istnieje „Tomb Czerwonego Groac'h” w Prat , przypisane do „czerwonej wróżki”, który byłby przyniósł kamienie w jej fartuch. Ten megalit jest jednak prawie zniszczony. Według Souvestre'a i celtomana Alfreda Fouquet (1853), wyspa Groix zawdzięcza swoją nazwę (w języku bretońskim) grosezowi , określanemu jako „druidessy”, obecnie postrzegane jako stare kobiety lub stare czarownice. Filozof Claire de Marnier łączy to przekonanie, czyniąc wyspiarzy synami czarownicy, z „cudowną myślą” , charakterystyczną dla „bretońskiej duszy” .

Skała Croac'h Coz, czyli „wyspa starej wróżki” połączona z Plougrescant , byłaby zamieszkana przez stary groac'h, który od czasu do czasu wiruje. Sébillot mówi, że rybacy z Loguivy (w Ploubazlanec ) bali się kiedyś przejść w pobliżu jaskini zwanej Toul ar Groac'h (bajkowa dziura) i woleli raczej położyć się pod swoją łodzią, wracając na brzeg, czekając na następny przypływ, a raczej niż ryzykować zdenerwowanie wróżki. Podobnie Anatole Le Braz cytuje Barr-ann-Hëol, niedaleko Penvénan , jako niebezpieczne miejsce, gdzie groac'h czuwa, gotowy do pochwycenia opóźnionych w rozwoju ludzi, na rogu dwóch dróg. W Ouessant odnosi się do niego wiele toponimów, w tym Pointe de la Groac'h i latarnia morska Vieille , odnoszące się, według Georgesa Guénina, do „gatunku wiedźmy” .

Zidentyfikowano pewne ślady możliwych kultów oddanych tym wróżkom. Paul-Yves Sébillot opowiada, że ​​kiedyś chorzy otarli się o przedchrześcijański posąg znany jako Groac'h er goard (lub Groac'h ar Goard ), aby uzyskać uzdrowienie. Ten stary, wysoki na siedem stóp posąg z granitu , lepiej znany jako Wenus z Quinipily , przedstawia nagą kobietę o „nieprzyzwoitych formach” i może być pozostałością po kulcie Wenus lub Izydy .

Analiza

Według Marca Gontarda groac'h świadczy o demonizacji starożytnych bóstw kobiecych pod wpływem chrześcijaństwa  : została przemieniona w czarownicę , podobnie jak inne bóstwa zostały zamienione w zagubione dziewczyny i syreny . Jego pałac na dnie morza jest typowym motywem bajek i podań, które odnaleźć można między innymi w tekstach legendy arturiańskiej , irlandzkim folklorze oraz kilku opowieściach latynoskich. Pierre Dubois przybliża groac'h wielu złym wodnym wróżkom , takim jak Peg Powler , Jenny Greenteeth , Mother Engueule i zielone ogressy Cosges , które ciągną ludzi na dno wody, aby ich pożreć. Joseph Rio wpisuje to w globalną ewolucję bretońskich wróżek między 1820 a 1850 rokiem, które z małych czarniawych i pomarszczonych stworzeń bliskich korriganom stają się coraz częściej dużymi i ładnymi kobietami w tekstach literatów tamtych czasów, prawdopodobnie konkurować z germańskimi wróżkami.

Groac'h porównano z enigmatycznym i archetypowych charakteru „  Starucha  ”, studiował przez różne folklorystów. Ta nazwa jest często łączona z megalityami . Edain McCoy asymiluje groac'h do Starej Kobiety ( Crone , po angielsku), cytując w szczególności aktualne tłumaczenie "  czarownicy  ". Dodaje, że „wiele opowieści bretońskich przedstawia tę istotę negatywnie, żadna nie rysuje pochlebnego portretu” .

W literaturze

Groac'h pojawia się w powieści La pâleur et le Sang opublikowane przez Nicolasa Bréhal w roku 1983. Ta przeklęta wiedźma, obawiali przez rybaków, to przekleństwo na rodzinę Bowley. „Mistyczny i niepowtarzalny” powieść , Pale i Krew zawiera groac'h z tajemniczym i prawie diabelskich sił, które atakują wyspie Vindilis . Ta stara kobieta jest reklamowana jako posiadająca „magiczne i złe moce”, ostrzega inne postacie, gdy ją obrażają, i przewiduje odwet. Jego zabójstwo jest jedną z przyczyn nieszczęść, które trapią wyspę. Groac'h pojawia się również w absynty & Demons , zbiór opowiadań Ambre Dubois opublikowanej w 2012 roku powieść Fleur de Tonnerre (2013) przez Jean Teulé , groac'h to pseudonim uwagę na Hélène Jégado kiedy była mała dziewczynka, dziewczynka, w Plouhinec .

Uwagi i odniesienia

Uwaga

  1. Ta etymologia łącząca Groix z groac'h jest tylko jedną z wielu możliwości. Patrz Frédéric Le Tallec, „About the etymology of Groix” w La Chaloupe de l'île , Journal de l'île de Groix, 1984.

Bibliografia

  1. The Stum 2003 , s.  7
  2. Morvan 1999 , str.  73
  3. Morvan 1999 , str.  196
  4. Rio 2006 , s.  251
  5. Anatole Le Braz i Georges Dottin, Legenda śmierci wśród Armorykańskich Bretonów , t.  2, H. Champion,1902, s.  179
  6. Morvan 1999 , str.  74
  7. Morvan 1999 , s.  99
  8. Mozzani 2015 , s.  Facet. „Zawory”
  9. Joseph Mahé, Esej o starożytności Morbihan , Vannes,1825, s.  417
  10. Rio 2006 , str.  250
  11. Souvestre 1845 , str.  156
  12. Morvan 1999 , str.  144
  13. Daniel GIRAUDON "  Penanger i La Lande tragiczne Gwerz XVII th  century TREGOR  " Annals of Britain i West Country , Vol.  112 n O  4,2005, s.  7 ( czytaj online )
  14. Morvan 1999 , s.  79
  15. Dubois 2008 , s.  108
  16. Ruaud 2010
  17. Ely i Tsaag Valren 2013 , s.  151
  18. Édouard Brasey , Sirènes et ondines , Paryż, Pygmalion,1999, 228  s. ( ISBN  2-85704-608-1 i 9782857046080 ) , str.  195
  19. Le Stum 2003 , s.  21
  20. Louis Pierre François Adolphe marquis de Chesnel de la Charbouclais, Słownik przesądów, błędów, uprzedzeń i popularnych tradycji: gdzie ujawniane są przesądy wierzeń starożytnych i współczesnych ... , J.-P. Migne,1856( czytaj online ) , s.  442
  21. Morvan 1999 , s.  202
  22. Morvan 1999 , s.  77
  23. Morvan 1999 , str.  78
  24. Paul Sébillot, Roboty publiczne i kopalnie w tradycjach i przesądach wszystkich krajów: drogi, mosty, koleje, groble, kanały, hydraulika, porty, latarnie morskie, kopalnie i górnicy , J. Rothschild,1894, s.  410
  25. Morvan 1999 , s.  106
  26. Morvan 1999 , s.  107
  27. Anatole Le Braz, Legenda śmierci , Archipoche,2011, 309  str. ( ISBN  978-2-35287-281-8 i 2-35287-281-2 , czytaj online ) , str.  Facet. „Ten, który nosił zarazę na ramionach”
  28. François-Marie Luzel , komentarze Françoise Morvan , New Breton vigils , Rennes, Rennes University Press,1995, 239  pkt. ( ISBN  2-86847-169-2 i 9782868471697 ) , str.  74; 83-84
  29. Hippolyte Violeau, Pielgrzymki do Bretanii (Morbihan) , A. Bray,1855( czytaj online ) , s.  157-158
  30. Souvestre 1891
  31. „  La Groac'h de l'Île du Lok  ”, Przegląd popularnych tradycji , Księgarnia orientalna i amerykańska, t.  7,1892, s.  441-442
  32. Nelly Blanchard, „Sukces Émile Souvestre w niemieckojęzycznym świecie” w Plötner-Le Lay i Blanchard 2006 , s.  248-253 [ czytaj online ]
  33. Nelly Blanchard, „Sukces Émile Souvestre w niemieckojęzycznym świecie” w Plötner-Le Lay i Blanchard 2006 , s.  262 [ czytaj online ]
  34. (w) Andrew Lang ( red. ), The Lilac Fairy Book ,1910( czytaj online )
  35. Jean-Yves Le Disez, „Souvestre as it will in English, czyli metatekstualna proliferacja pracy w anglojęzycznym świecie” w Plötner-Le Lay i Blanchard 2006 , s.  218 [ czytaj online ]
  36. Joseph Frison, „  Groac'h of the fontanna  ”, Przegląd popularnych tradycji ,1914, s.  54-56
  37. Théophile Le Graët, 1975. Cytowane przez Morvana 1999 , s.  100-106
  38. Mozzani 2015 , s.  Facet. Penvénan (Port-Blanc)
  39. G. Le Calvez, „  Groac'had vor  ”, Revue des traditions populaire , vol.  12,1897, s.  391
  40. (w) WY Evans-Wentz, The Fairy Faith in Celtic Countries: The Classic Study of Leprechauns, Pixies and Other Fairy Spirits , Cytadela,1 st grudzień 2003( ISBN  1-61536-249-5 i 9781615362493 , czytaj online ) , str.  156-158
  41. Charles-Tanguy Le Roux, Megalithic monuments in Locmariaquer (Morbihan): The long tumulus of Er Groah in its environment , Paris, CNRS Editions,2006, 308  str. ( ISBN  2-271-06490-2 i 9782271064905 ) , str.  35
  42. Saintyves 1934 , s.  481
  43. Paul Sébillot , Folklor Francji: Ziemia i podziemia , t.  2, Paryż, Éditions Imago,1983, 329,  s. ( ISBN  2-902702-11-6 i 9782902702114 ) , str.  152
  44. AL Harmoi, Inwentarz odkryć archeologicznych z departamentu Côtes-du-Nord , t.  XIVIII, St Brieuc, Emulation Society of Côtes-du-Nord - Impr. Guyon,1911
  45. Saintyves 1934 , s.  390
  46. (w) Sandra Billington i Miranda Jane Aldhouse-Green, The Concept of the Goddess , Psychology Press,1996, 192  pkt. ( ISBN  0-415-14421-3 i 9780415144216 , czytaj online ) , str.  78
  47. Georges Guénin, Legendarny prehistoria Bretanii: megality, tradycje i legendy , Rennes, La Découvrance,1995, 263  str. ( ISBN  2-910452-38-7 i 9782910452384 ) , str.  90
  48. Alfred Fouquet , zabytki celtyckie i rzymskie ruiny w Morbihan , A. Cauderan,1853( czytaj online ) , s.  34
  49. Claire de Marmier, Mistyka świętych wód w starożytnej zbroi: esej o mitycznej świadomości , Vrin, wyd.  „Biblioteka tekstów filozoficznych”,1947, 280  pkt. ( ISBN  2-7116-0550-7 i 9782711605507 , czytaj online ) , str.  235
  50. Mozzani 2015 , s.  Wejście „Loguivy-de-la-Mer”
  51. The Braz 2011 , s.  Facet. „Pipée” Jozona Brianda
  52. Georges Guénin, Legendarna prehistoryczna Bretania: megality, tradycje i legendy , Rennes, La Découvrance, wyd .  "Poinformowany amator",1995, 263  str. ( ISBN  2-910452-38-7 i 9782910452384 ) , str.  33
  53. Louis Richard, „  Ostatnie badania kultu Izydy w Bretanii  ”, Revue de l 'histoire des religions , Armand Colin, t.  176, Fasc. 2,1969, s.  126 ( czytaj online )
  54. Louis Jacques Marie Bizeul, „  Pamięć na rzymskich drogach Bretanii; a zwłaszcza te z Morbihan  ”, Bulletin monumental , Société française d'archéologie, Musée des monuments français, vol.  9,1843, s.  241
  55. Louis Jacques Marie Bizeul, Pamięć na rzymskich drogach Bretanii, w szczególności Morbihan , Chalopin,1843, s.  82
  56. Marc Gontard, „Opowieść ustna w bretońskiej kulturze popularnej” , w La Langue muette: literatura bretońska w języku francuskim , Presses Universitaires de Rennes,2008, rozdz.  16-17, s.  65
  57. Haggerty Krappe Alexander, „  Zaczarowane jezioro w rycerzu Cifar  ”, Hispanic Bulletin , t.  35 N O  21933, s.  113 ( czyt. Online , sprawdzono 16 marca 2015 r. )
  58. Dubois 2008 , s.  109
  59. Rio 2006 , s.  151-152
  60. A. Soutou, „  Toponimia, folklor i prehistoria: Vieille Morte  ”, Międzynarodowy przegląd onomastyczny ,Wrzesień 1954, s.  183-189
  61. (w) McCoy Edain, Celtic Women's Spirituality: Accessing the Cauldron of Life , Llewellyn Worldwide,1998, 328  s. ( ISBN  1-56718-672-6 i 9781567186727 , czytaj online ) , str.  103
  62. Nicolas Bréhal , La Pâleur et le Sang , Paryż, Mercure de France, pot.  "Folio",1988, 247  s. ( ISBN  2-07-038072-6 i 9782070380725 )
  63. (en) David J. Bond, „  Nicolas Brehal: Writing as Self-Preservation  ” , LitteRealite ,1994( czytaj online )
  64. Ambre Dubois, Absinthes & Démons , Éditions du Riez,2012( ISBN  978-2-918719-43-4 i 2-918719-43-9 , czytaj online )
  65. Jean Teulé , Fleur de tonnerre , Robert Laffont / books / segher,2013, 170  str. ( ISBN  978-2-260-02058-5 i 2-260-02058-5 , czytaj online ) , eBook, rech. groac'h.

Zobacz też

Bibliografia

Podstawowe źródła Drugorzędne źródła Książki naukowe

Powiązane artykuły