Tajfun | |
Potwór z mitologii greckiej | |
---|---|
Zeus rzuca piorun na Tyfona, hydria z czarnymi postaciami, b . 550 pne J.-C., Zbiór Starożytności (inw. 596) | |
Charakterystyka | |
Inne nazwy) | Tyfeusz |
Starożytna grecka nazwa | Τυφῶν (Τυφωεύς, Τυφάων, Τυφώς) |
Rodzina | |
Tata | Tatar |
Matka | Gaja |
Małżonka | Kolczatka |
• Dziecko (dzieci) | |
W greckiej mitologii , Typhon lub Typheus (w starożytny grecki Τυφῶν / Tuphôn lub Τυφωεύς / Tuphōeús , z τῦφος / tûphos , "dym" ) jest prymitywny złe bóstwo. Jest synem Gai (Ziemi) i Tartaru . Według legend uważany jest za tytana silnych wiatrów i burz.
Jednak inna tradycja ( Homerycki Hymn do Apolla ) czyni go demonem zrodzonym przez Herę, by zemścić się na Zeusie.
Typhoon jest nam znany z dwóch głównych źródeł. Po pierwsze, Teogonia z Hezjoda „czytać w świetle Pseudo-Apollodorus ” , która przedstawia go jako potwornego smoka „budzi Gaia przeciwko suwerenności Zeusa” .
Z drugiej strony, Homerycki Hymn do Apolla , czasami przypisywany Cynethosowi z Chios, odmładza go o kilka pokoleń i czyni go demonem zrodzonym przez Herę bez męskiej konkurencji. Nieszczęśliwa widząc, że Zeus sam spłodził swoją córkę Atenę , wezwałaby Gaję , Cronosa i Tytanów , aby samotnie urodzić dziecko płci męskiej, potężniejszej niż inni bogowie, i zostałaby przyznana. Ta posthezjodowa tradycja związana z cyklem Apolla informuje również , że Hera powierzyła Tyfonowi innemu potworowi, samicy smoka Python .
Jego reprezentacje są różne: czasami jest uważany za niszczycielski huragan lub jako potwór ziejący ogniem. Hezjod w Teogonii i Apollodorus w swojej Bibliotece czynią go ojcem kilku potworów, takich jak piekielny pies Cerber , Chimera , lew nemejski , orzeł kaukaski , Sfinks , laie Crommyon , dwugłowy pies Orthos , jak a także dwa smoki ( Ladon i Hydra z Lerny ), wszystkie zrodzone z jego związku z boginią-żmiją Echidną . Według Hygina , łacińskiego gramatyka epoki augustowskiej, jest on także ojcem Gorgonów .
W Homerze , na Iliadzie , zostaje uderzony piorunem Zeusa, gdy ukrywa się w krainie Arimes , ojczyźnie swojej i Echidny ; Tam Zeus podbił Tyfona i pochował go tam, w Cilicia de Troad .
Hesiod umieszcza walkę po Titanomachii , Gaia urodziła Tyfona, aby pomścić klęskę tytanów i dodaje, że z ciała pokonanego Tyfona narodziły się złe lub nieregularne wiatry. Według Pindara Zeus z pomocą Posejdona otacza Tyfona pod Etną, który powoduje erupcje.
W niezliczonych posthezjodycznych wersjach mitu ( Apollodoros , Biblioteka ; Owidiusz , Metamorfozy , V; Nonnos , Dionizyacy , III, itd.), prawdopodobnie pod wpływem egipskiej legendy o Ozyrysie , Horusie i Setu , walka Tyfona z Zeusem jest tematem bardziej szczegółowej relacji: Tyfon rośnie w ciągu dnia, jego głowa sięga nieba, a jego wzrok wywołuje panikę na Olimpu , natychmiast opuszczonym z trzydziestu tysięcy boskich mieszkańców którzy uciekając przed nim, przeobrażają się w ptaki, podczas gdy Tyfon grozi Zeusowi, że zwiąże go tak samo jak Posejdonowi w Tartarze , poślubi Herę , uwolni Tytanów , odda boginie jako żony lub sługi i odmłodzi bogowie jego własnych sług.
Najpotężniejsi olimpijczycy, a więc najbardziej zagrożeni, wyruszają następnie, by ukryć się na egipskiej pustyni, gdzie chwilowo przybierają wygląd nieszkodliwych zwierząt: Hera zamienia się w krowę, Afrodyta w rybę, Artemida w kota, Leto w ryjówka, Apollo jak wrona lub latawcem, Ares jak dzika lub jak ryba, Dionizos jako kozła, Hefajstos jak wół, Hermes jako ibisa, Herakles jako płowe, itp Athena sam pozostając stoicyzmem obok niej ojciec Zeus . Uzbrojony w ząbkowanym sierp że raz dozwolony Cronos wykastrować swojego ojca Uranosa , Zeus kwestionuje Tyfona do pojedynku, ale potwór udaje się rozbroić go i wyciąć jego ścięgna w ramionach i kostkach z sierpem, przed transportem obojętny Zeusa do swojej jaskini i powierzenie jej smoczycy Delphyne .
Sojusznik w ostatniej chwili (zgodnie z tradycją Hermes , Pan , Égipan , Athena lub Cadmos , których Zeus później nagradza, dając mu boginię Harmonii za żonę ) udaje się jednak uśpić Delphyné i zostać wydanym przez sprytne szczątki i ścięgna Zeusa . Ten drugi, gdy tylko „zaszyje się” , chwyta za piorun i wyrusza w pogoń za Tyfonem, którego w międzyczasie oszukali Moires , zmuszając go do jedzenia efemerycznych owoców, które miały zapewnić nieśmiertelność, ale w rzeczywistości miały go osłabić. Tajfun zestrzelony nawet po dotarciu na Sycylię , zostaje pochowany pod Etną, gdzie „dołącza” do innego wroga Zeusa, prawie tak niebezpiecznego jak on, Olbrzymiego Enceladusa . (Odniesienia wymienione powyżej, konta różniące się znacznie w zależności od wersji.)
Tyfon był utożsamiany z egipskimi bóstwami Setem , wrogim bratem królewskiego boga Ozyrysa , oraz Apopisem , wężowym bogiem chaosu, grożącym unicestwieniem dzieła najwyższego boga Re . Apolloniusz z Rodos ( Argonautyka ) i Plutarch ( Życie Antoniusza ) umieszczają Tyfona pod wodami jeziora Serbonia , które według Plutarcha Egipcjanie nazywają „piwnicami, przez które oddycha olbrzymi Tyfon” . W rzeczywistości jest całkowicie złym bóstwem, realizującym dualizm spotykany w kilku religiach. Jest odpowiednikiem diabła .
Według Haraldura Sigurðssona Tyfon jest częścią, wraz z Hadesem , Persefoną i Hefajstosem , głównych bohaterów, z którymi wulkany kojarzone są w mitologii greckiej, gdzie odgrywają znaczącą rolę. Według tego islandzkiego wulkanologa, autora historii wulkanologii , Tyfon był w legendzie uwięziony pod Etną za bunt przeciwko bogom, w tym Zeusowi. W niewoli Tyfon przedstawia setkę smoczych głów wystających z jego ramion. Jego oczy plują płomieniami, jego język jest czarny i ma okropny głos. Legenda głosi również, że za każdym razem, gdy potwór rozciąga się lub obraca w swoim więzieniu, Etna huczy, a Ziemia pęka, więc erupcje wulkanów na tej górze są w rzeczywistości spowodowane ruchami Olbrzyma. Według Sigurðssona uważa się również, że jeśli ten ostatni stanie się zbyt niespokojny, Zeus wystrzeli błyskawice w kierunku Ziemi, aby utrzymać go pod kontrolą. Co do reszty, to Hefajstos ma być jego opiekunem, a Sigurðsson wskazuje, że to dlatego, że kładzie głowę na kowadle , Tyfon jest wzburzony.
Związek Tajfuna z Etną został przedstawiony w sztuce, zwłaszcza na rycinie przedstawiającej go uwięzionego pod wulkanem w Świątyni Muz , dziele Zachariasza Chatelaina opublikowanej w Amsterdamie w 1733 roku .
Jest on reprezentowany na freskach jednego z malowanych grobowców etruskich na terenie nekropolii Monterozzi i nadaje mu nazwę: grób tajfunu . Najsłynniejszym współczesnym przedstawieniem jest środkowy obraz fryzu Beethovena autorstwa Gustava Klimta , namalowany w 1902 r. (Galerie Belvedere, Wiedeń ). Pod tytułem Powers wroga , jest to alegoria 9 th Symphony of Beethoven . Tajfun jest tam reprezentowany w postaci ogromnej uskrzydlonej małpy, z półotwartą szczęką i sinoniebieskimi oczami. Jego ciało jest wydłużone przez splątane węże. Po jego prawej stronie znajdują się Gorgony, a po lewej trzy nagie kobiety symbolizujące Zmysłowe Pożądanie (lub Pożądanie), Rozkosz i Nieumiarkowanie.
Typhoon najczęściej ma w przedstawieniach artystycznych oczy rzucające płomienie. Byłoby tak gigantyczne, że dotykałoby nieba, również uskrzydlone, i miałoby sto smoczych głów wystających z ramion, z których każda miała czarny język i sto żmij wystających z ud.
Mit Tajfunu był na przestrzeni wieków reinterpretowany w różnych dziedzinach i dyscyplinach.
Obraz Tyfona został szybko wykorzystany przez filozofów. Znajduje się to już w pracach Platona , który zmusza Sokratesa do wygłoszenia przemówienia, w którym alegorycznie użyto Tyfona. Plutarch , w swoich Izydzie i Ozyrysie, często odnosi się do Tyfona, aby powiązać go z egipskim bóstwem Setem .
Tyfon występuje również u nowszych filozofów, takich jak Hegel , który czyni greckiego boga reprezentacją zła (używa go również jako metafory upału egipskiej pustyni).
Nurt alchemicznej reinterpretacji mitologii, który narodził się w epoce bizantyjskiej, a szczególnie rozkwitł w czasach nowożytnych, mierzy się z Tyfonem i chwyta ten mit.
W swoim Traktacie o liczbach (1586) erudyta Blaise de Vigenère kojarzy Tyfona z pitagorejską zasadą „innego” (ἕτερον), czyniąc Ozyrysa zgodnym z zasadą „tego samego” (ταυτόν). Dla alchemika Michaela Maiera , Tyfon reprezentuje „ ducha zapalnego i wściekłego” , będącego w alchemii substancją, która może ulec sublimacji. Maier kontynuuje: „[Ten duch] może natychmiast przeniknąć naszego Ozyrysa i wciągnąć go w jego kolor jak jad. To nie jest pierwsze, ale ostatnie gotowanie, które musi być zrobione. "
Tajfun to nazwa nadana cyklonom tropikalnym na północnym Pacyfiku na zachód od linii daty. Słowo to pochodziłoby od potwora z mitologii greckiej odpowiedzialnego za gorące wiatry. Termin ten dotarłby do Azji przez arabski ( طوفان , tūfān ), a następnie zostałby odzyskany przez portugalskich nawigatorów ( tufão ). Z drugiej strony Chińczycy używają 台风 ( „duży wiatr” ) wymawiane w języku kantońskim tai fung . Termin ten znajdujemy również na archipelagu japońskim w postaci chińsko-japońskiego taifū (た い ふ う ) , które można zapisać za pomocą znaków 台風 lub 颱風.
Bóg Tyfon został zreinterpretowany w psychoanalizie.
Na przykład porównuje się go z mitem Ateny, aby podkreślić związki między miłością a wiedzą.
Psychoanalityk Theodor Reik na przykład zagłębia się w ten mit, omawiając kwestię dualizmu i twierdzi, że złe bóstwa, takie jak Tyfon, były pierwotnie nie-negatywnymi bogami, ale ich status ewoluował w kierunku demonicznej strony.
Typhon jest bossem w grze wideo God of War II , a ostatnio Typhon jest głównym antagonistą w grze wideo Immortals Fenyx Rising . Typhon jest także ostatnim bossem gry Titan Quest .
Obce istoty z gry Prey , które przybierają różne mniej lub bardziej monstrualne postaci, nazywane są Tajfunami w odniesieniu do tej mitologicznej postaci.
W eposie o Gilgameszu wróg nazywa się Tyfon.