Yaquis lub Yoeme są Indianie , którzy zostali pierwotnie ustanowione w Río Yaqui doliny w północnej meksykańskiego stanu w Sonora oraz w południowo-zachodniej Arizonie , USA . Yaquis byli między sobą nazywani „Yoeme”, co jest terminem yaqui dla osoby („yoemem lub yo'emem oznacza„ ludzie ”). Yaquis nazwali swój kraj Hiakim, słowo, które niektórzy uważają za możliwe pochodzenie imienia tego ludu.
Yaquis nie należały do cywilizacji mezoamerykańskiego obszaru kulturowego , położonego dalej na południe, w którym uczestniczyły w szczególności słynne stany Teotihuacan , Toltekowie , Majowie i Aztekowie , ale tej określonej przez Paula Kirchhoffa jako Aridoamerica .
Ich ziemie nigdy nie zostały podbite przez Hiszpanów, którzy zawsze przegrywali z nimi bitwy. Niemniej jednak nawrócili się na chrześcijaństwo z jezuitami, którzy również zdołali przekonać ich do osiedlenia się w ośmiu miastach: Pótam, Vícam, Tórim, Bácum, Cócorit , Huirivis, Belem i Rahum.
Yaquis przez wiele lat żył w dobrych stosunkach z misjonarzami jezuickimi. W 1730 r. Hiszpański rząd kolonialny, ewakuując jezuitów z Sonory, zmienił harmonijne stosunki i wywołał bunty Yaquis.
Na początku XIX th wieku , gdy Yaquis nie uczestniczył w wojnie o niepodległość Meksyku vis-a-vis Hiszpanii.
Ich lud doznał serii brutalnych represji ze strony władz meksykańskich, w tym masakry w 1868 roku w Bacum, gdzie wojsko spaliło żywcem 150 Yaquis w kościele.
Wódz yaqui, Cajemé , próbował odzyskać swoją niezależność. Ale zawiódł, a to wywołało serię krwawych represji pod rządami Porfirio Díaza, który przystąpił do wyprowadzenia Yaquis z Sonory, aby pozostawić miejsce wolne dla imigrantów z Europy i Ameryki. Rząd przeniósł dziesiątki tysięcy Yaquis na Półwysep Jukatan, gdzie sprzedawano ich jako niewolników na plantacjach. Wielu Yaquis uciekło do Stanów Zjednoczonych, aby uciec przed ich losem.
W 1964 roku Yaquis otrzymał 817 000 m 2 ziemi od rządu federalnego USA w pobliżu Tucson w Arizonie . Jednak oficjalne uznanie istnienia plemienia Pascua Yaqui nie zostało upublicznione aż do18 września 1978.
Pod koniec lat sześćdziesiątych grupa Yaquis, wraz z Anselmo Valencia i Fernando Escalante, rozwinęła New Pascua, czyli hiszpańską Pascua Nuevo, wioskę z populacją szacowaną w 2006 roku na 4000 mieszkańców, która stała się centrum administracyjnym plemienia. . Większość jego mieszkańców posługuje się trzema językami: angielskim, hiszpańskim i Yaqui.
Inna grupa osiedliła się w Arizonie, niedaleko Tempe , w mieście Guadalupe. Dziś prawie połowa tej wioski składa się z rdzennych Amerykanów mówiących wszystkimi trzema językami, reszta to Amerykanie pochodzenia europejskiego. W pobliżu Scottsdale w Arizonie jest inna społeczność Yaqui.
Yaquis zyskały pewną popularność wraz z publikacją dwunastu prac Carlosa Castanedy , opublikowanych w latach 1968-2000, które opisują jego prawdziwe lub fikcyjne doświadczenie z czarownikiem yaqui, Don Juanem .
W kinie w latach 60. spotkaliśmy się z dwoma sprzecznymi obrazami. Negatywny, w bitwie pod San Sebastian (1968), pokazuje wrogie plemię Yaqui, zmanipulowane przez metysa ożywionego reakcyjnymi i rasistowskimi uczuciami, prowadząc ich do ataku na wioskę metysów, chrześcijańskich chłopów, podczas gdy drugi pozytywny w setce Guns (1969), przedstawiający czarnego szeryfa zakochanego w Indianinie Yaqui, którego plemię jest przedmiotem ucisku meksykańskiego.
Yaquis mają zupełnie inny pogląd na świat niż sąsiednie plemiona. Przykładowo według nich świat ( „Ania” ) dzieli się na cztery: świat zwierząt, świat „ludzi”, świat kwiatów i świat umarłych.
Większość rytuałów Yaqui poświęcona jest doskonaleniu tych światów i naprawianiu krzywd wyrządzonych im, zwłaszcza przez „ludzi”.
Z biegiem czasu praktyki katolickie głęboko wpleciły się w starsze rytuały plemienia. Kwiaty są nadal bardzo ważne w kulcie Yaqui. Według nich kwiaty narodziły się z kropli krwi, które spadły z ciała Chrystusa podczas ukrzyżowania . Jednym z wierzeń Yaquis jest to, że istnienie czterech światów zależy od corocznych rytuałów Wielkanocy i Wielkiego Postu .