Trzeci oczu lub szyszynki oczu lub ciemieniowej oko jest światłoczuły narząd umieszczony w górnej części czaszki niektórych gadów i płazów . Istniałby u ludzi szczątkowo w postaci szyszynki .
U gadów jest znacznie mniejsza niż oczy boczne i składa się z siatkówki , soczewki i nerwu, który przechodzi przez otwór w czaszce , otwór ciemieniowy, i łączy się z szyszynką .
Eksperymenty wykazały, że trzecie oko jest funkcjonalne, nie tyle jako odbiornik obrazów, ale umożliwia dostrzeżenie intensywności oświetlenia, które jest decydującym czynnikiem w ekologii gadów, które je posiadają.
Nazwa „trzecie oko” jest używana do określenia wszystkich wrażliwych na ciepło komórek, które niektóre gady, takie jak grzechotnik, mają na końcu pyska i która pozwala im skutecznie polować , eliminując mimikę ich ofiary .
Rzeczywiście, nawet jeśli ofiara maskuje się, unieruchamiając się lub wtapiając się w krajobraz swoim kolorem lub kształtem, nie może zmienić swojej temperatury : grzechotnik wydaje się być w stanie rozróżnić dwie sygnatury termiczne z dokładnością do tysięcznej stopnia .
Porównawcza anatomia i embriologia z szyszynki gruczołów pokazują, że niektóre z jego neurony mają wspólne ewolucyjne pochodzenie z fotoreceptorów w siatkówce z oczu .
Występował u dinozaurów i występuje u współczesnych gadów, takich jak sfenodon . Ale u dorosłych trzecie oko jest maskowane przez łuskę, ponieważ podczas ewolucji wydaje się, że straciło swój wpływ na oczy boczne. Jest to wówczas organ szczątkowy . Możliwe, że kiedyś był używany do wykrywania potencjalnego drapieżnika powietrznego.
Tak więc u niektórych gadów i ptaków szyszynka, która znajduje się tuż pod powierzchnią czaszki , wychwytuje natężenie światła zewnętrznego i tym samym umożliwia regulację rytmu dobowego zwierzęcia, dlatego czasami nazywana jest trzecim okiem. prymitywnych kręgowców.
Z biologiczno-historycznego punktu widzenia szyszynka jest pozostałością po gadzim trzecim oku, które w związku z tym nadal będzie obecne u ludzi. Wyjaśnienie jest następujące: u ssaków , w tym ludzi, nasada straciła tę funkcję fotoreceptora i tylko komórki siatkówki biorą udział w percepcji światła otoczenia.
Ta informacja jest przetwarzana przez jądra nadskrzyżowaniowe w podwzgórzu , które orkiestracji regulacji rytmu okołodobowego. W ramach tak zwanego „ układu fotoneuroendokrynnego ” szyszynka odgrywa zatem tylko rolę transdukcji, która przekształca rytm narzucony przez jądro nadskrzyżowaniowe w wiadomość hormonalną w postaci melatoniny.