Narodziny |
21 grudnia 1796 Miasata ( d ) |
---|---|
Śmierć |
19 lipca 1855(w wieku 58 lat) Kakowchyna ( d ) |
Pogrzeb | Smĺjany ( d ) |
Narodowość | Polskie |
Trening | Uniwersytet Wileński |
Zajęcia | Dramaturg , poeta , pisarz |
Ruch | Romantyzm |
---|---|
Gatunki artystyczne | Élégie , ballada , Triolet , poezja narracyjna |
Tomasz Zan, ur21 grudnia 1796w Miasocie i zmarł dalej19 lipca 1855, jest polskim poetą, działaczem politycznym, geologiem i masonem.
Tomasz Zan urodził się w zubożałej polskiej szlachcie w 1796 r. Po rozbiorach Polski na terenach byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów okupowanej przez Cesarstwo Rosyjskie.
Studiował na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie był głową i duszą zrzeszeń studenckich.
Plik 1 st październik 1817, wraz z pięcioma przyjaciółmi z Uniwersytetu, wśród których poeta Adam Mickiewicz Tomasz Zan założył tajne stowarzyszenie Filomatów (Amatorów nauki). Jego głównym celem jest samodoskonalenie moralne oraz wzajemna pomoc w nauce i ćwiczeniu sztuki pisania. Jej hasła to „ojczyzna, nauka i cnota”. Chodzi o uchronienie młodzieży przed rusyfikacją , o pielęgnowanie polskiego ducha i ożywienie miłości do Polski. Firma zaczyna wtedy działać pod ziemią.
W 1820 Zan założył kolejną firmę Les Rayonnants, która działała legalnie i była wykorzystywana do rekrutacji drugiej. Statut tego towarzystwa, przedstawiony rektorowi Uczelni pod nazwą Towarzystwo Przyjaciół Pożytecznej Zabawy, otrzymuje zatwierdzenie. Les Rayonnants są zorganizowani w kilka kręgów, z których każdy odpowiada wydziałom swoich studentów. Zan, założyciel Les Rayonnants, potwierdza, że wokół człowieka istnieją niewidzialne siły, które czynią go dobrym i pięknym, gdy wydziela pozytywne emocje, oraz brzydkim i złym, gdy wytwarza emocje negatywne. Zan rozwija również ideę promiennej miłości. W latach 1820 - 1823 Zan jest prezesem tajnego stowarzyszenia Philarètes .
W Maj 1821na zaproszenie Jana Chodźki Zan został przyjęty do loży masońskiej „Szkoły Sokratesa” w Wilnie.
Odkrycie przez carską policję ww. Kompanii doprowadziło do głośnego procesu prowadzonego przez Nikołaja Nowosilcewa, który w nocy z 23 na 24 października 1823 roku uwięził wszystkich Filomatów. Proces zostałby wówczas uwieczniony w największych arcydziełach literatury polskiej i europejskiej. , trzecia część Przodków Adama Mickiewicza.
Za działalność w organizacjach patriotycznych Tomasz Zan został skazany przez władze rosyjskie na rok więzienia, a następnie na zesłanie. Wraz ze swoimi przyjaciółmi Janem Czeczotem i Adamem Suzinem, którzy dzielą z nim najcięższe wyroki, Zan zostaje deportowany do Orenburga . Jego aureola męczeństwa współtworzy późniejszą legendę o filomatach, którzy stają się wówczas wzorem dla wszystkich polskich stowarzyszeń młodzieży patriotycznej.
Diary of Exile że Tomasz Zan to konto tylko z tragicznym losem polskiej młodzieży deportowanych w głąb Rosji po Nowosilcowa procesu . Jednak Zan nie przyczynia się do powstania mitu o Syberii - przeklętej ziemi, a wręcz przeciwnie - często wychwala piękno przyrody ze swojego miejsca wygnania.
Uwolniony z więzienia Zan znajduje skromną pracę w administracji Orenburga . W 1829 roku spotkał się z niemieckim odkrywcą Aleksandrem von Humboldtem, który przybył do Rosji na zaproszenie ministra finansów hrabiego Georgesa Cancrina i Mikołaja I w towarzystwie Christiana Gottfrieda Ehrenberga i Gustave'a Rose'a . Zan, geolog-samouk, zostaje asystentem Humboldta i pod jego kierunkiem prowadzi badania mineralogiczne. Następnie zdobył reputację łowcy kamieni. Wraz z innym skazanym na wygnanie członkiem Filomatów, Aleksandrem Chodźką , synem Jana Chodźki , Zan założył w Orenburgu muzeum historii naturalnej .
W 1831 r. Na prośbę władz rosyjskich Zan zorganizował wyprawę naukową po stepach kirgiskich i na Uralu . Odkrył tam złote pola. Mapa geologiczna stworzona wówczas przez Zana i jego prace nad złożami minerałów są teraz przechowywane w archiwach rękopisów Orenburga.
W latach 1837-1841 Zan pracuje jako bibliotekarz w Instytucie Geologii w Petersburgu .
W 1841 r. Wrócił do Wilna i pracował w centrali Korpusu Inżynierów Górnictwa. W 1846 r. Poślubił Brygidę Świętorzecką, z którą miał czterech synów. Przeniósł się z rodziną do majątku Kochaczyn, w którym przebywał do końca życia. Zmarł w 1855 roku na zapalenie opon mózgowych. Pochowany jest w Smolanach, niedaleko miasta Orcha .
Autor ballad, sielanek i elegii, w tym Des Adieux , który zgodnie z tradycją przyczynił się do odejścia Mickiewicza od klasycznego pisarstwa, Zan pisze także utwory satyryczne, w tym najbardziej znany jest heroiczny poemat Śmierć tabakierki (1817-1818).