Beloussov-Jabotinsky reakcji lub reakcja BZ , to reakcja oscylacyjny pierwsze wykazano w 1950 przez rosyjskiego chemika Boris Pavlovich Belooussov .
We wczesnych latach pięćdziesiątych biochemik Boris Pavlovich Belooussov , który pracował w laboratorium biofizyki Ministerstwa Zdrowia ZSRR, podjął próbę opracowania nieorganicznego cyklu podobnego do cyklu Krebsa , procesu metabolizmu, w którym kwas cytrynowy jest półproduktem reakcji. W trakcie tych badań myślał wówczas o tym, aby jony bromianowe BrO 3 - reagowały z kwasem cytrynowym, w obecności jonów cerowych Ce 4+ , które miały działać jako katalizator . Belooussov miał zatem nadzieję, że zredukuje cer (IV) do ceru (III), co spowodowałoby odbarwienie roztworu, który straciłby swój żółty kolor. Jednak gdy chemik przeprowadził eksperyment, jego obserwacje były bardzo różne, ponieważ zaobserwował okresowe następstwo zabarwień i odbarwień środowiska reakcyjnego: Biełooussov przypadkowo dokonał odkrycia pierwszej reakcji oscylacyjnej , której obserwacja była stosunkowo łatwo.
Biełosow próbował wyjaśnić oscylacje kolorów, których był świadkiem, używając opracowanego przez siebie mechanizmu reakcji. Napisał artykuł, który przesłał do pierwszej recenzji, ale reporter odmówił, oświadczając, że jego eksperyment był sprzeczny z drugą zasadą termodynamiki , pomimo dodanych przez Biełooussova zdjęć różnych faz reakcji. Chociaż po raz drugi odmówiono mu publikacji w innym czasopiśmie, sześć miesięcy później, udało mu się podzielić swoją pracą podczas konferencji, którą wygłosił w 1958 roku.
Pomimo braku uznania odkrycia, reakcja Biełooussowa zainteresowała badaczy w kilku laboratoriach w Moskwie do tego stopnia, że w 1961 roku młody biofizyk Anathol Żabotyński postanowił zbadać je podczas swojej pracy magisterskiej. Wznowił eksperyment przeprowadzony przez Belooussova, modyfikując niektóre odczynniki: kwas cytrynowy zastąpiono kwasem malonowym , a do środowiska reakcyjnego dodano barwny wskaźnik redoks , ortofenantrolinę żelazawą . Z kolei Żabotyński obserwował oscylacje zgłaszane przez Biełooussowa. Ten ostatni, o którym poinformowano listownie, zmarł w 1970 roku, nie umawiając się na spotkanie z biofizykiem. Niemniej jednak w 1980 roku wspólnie otrzymali Nagrodę Lenina za swoje odkrycie, a teraz hołduje im nazwa „reakcja Biełoussowa-Żabotyńskiego”.
Mieszając pięć typowych związków w wodzie, w temperaturze pokojowej , nie osiąga się bezpośrednio stanu równowagi : roztwór następnie oscyluje między dwoma stanami z dużą regularnością przez prawie sto cykli, aż jeden z odczynników zostanie zużyty . Klasycznie, ta oscylacyjna reakcja jest przeprowadzana na szalce Petriego, gdzie na powierzchni pojawiają się fale koncentracji, których ewolucja jest okresowa.