Myśli

Pozory są również bardzo potężne i wyrastają z wyobraźni: zaciemniają rozum i przyjmują za prawdę to, co należy do przypadku (11); uwiarygodniają „nauki urojone”, te lekarzy i sędziów, którzy muszą polegać na prestiżu swoich ubrań, aby mieć jakiekolwiek uznanie. Nic więc dziwnego, że główną troską człowieka jest wzbogacenie się w dobra materialne: „Wszelkie zajęcia człowieka mają być dobre” (26). Brakuje mu zatem całkowicie jasności i nie zdaje sobie sprawy z „  marności  ” tego, co nie jest Bogiem, to znaczy wszystkiego, nawet nauk (fragment 21), które Pascal zawsze starał się zrozumieć. Autor kilkakrotnie powraca do ślepoty ludzi, zdumiony, „że tak mało znana jest tak widzialna rzecz, jak próżność świata” (14) lub „widząc, że nie wszyscy są zdziwieni jego słabością”( 31). Człowiek unika myślenia, szuka pogodzenia się z prawdą, w pełni przekonany, że „to [być] w naturalnej mądrości” (31).

Ale jak daleko to jest! Ale jeśli człowiek jest wiecznie w fałszu, schwytany w sieci wyobraźni, to dlatego, że „nic nie ukazuje mu prawdy” (41); ponieważ ma inne źródła błędu niż wyobraźnia i potęga pozorów, które Pascal szybko przegląda: są to namiętności, nasze zainteresowania, nauka, zmysły, a nawet choroby (41). Krótko mówiąc, prawda się wymyka: „Często śnimy, że śnimy” (122) z powodu braku refleksji.

W ten sposób człowiek jest mniej lub bardziej świadomy, że jego „marne i marne trwanie” (29) jest nie do utrzymania. Dlatego musi unikać myślenia.

Ta strategia unikania, którą nieustannie realizujemy, jest tym, co Pascal nazywa „rozrywką”, której poświęca pakiet, w którym prowadzi dialog z bliskim krewnym rodziny (Eliaszem), aby odsłonić swoją inteligencję w obliczu mężczyzny który wydaje się nic nie wiedzieć i nie broni żadnej opinii. W „rozrywce” Pascala jest wszystko, co powstrzymuje człowieka od myślenia o nicości jego kondycji, o jego maleńkim miejscu pośród przestrzeni, które go ignorują (64), o jego pewnej śmierci („Les hommes n'est pas pour to cure śmierć, nędza, ignorancja, wzięli na siebie szczęście, a nie myślenie o tym ”, 124).

Rozrywka niekoniecznie składa się z przyjemnych czynności, takich jak „podążanie za piłką i zająca” (36), „kobiety bawiące się i rozmawiające” (126), równie dobrze mogą to być poważne zadania, takie jak wykonywanie zawodu lub „wojna, wielkie imperia” (126). W rzeczywistości wszystko jest dobre do podjęcia, nawet „kłopoty, które odciągają nas [od] myślenia i bawią” (126); dlatego zawsze szukamy „pobudzenia” (126). Jesteśmy jednak głęboko w nas przekonani o „fałszywości obecnych przyjemności” i „marności przyjemności nieobecnych” (69). Na tym polega luka, którą wykopie Pascal, aby wykazać, że Bóg, który jednak decyduje o wszystkim, nie może decydować o pokusie rozrywki i braku refleksji człowieka.

Pascal rozpoznaje w człowieku prawdziwą wielkość, którą jest jego wyższość nad zwierzętami (96) i materią (106). W czym tkwi ta wielkość?

• Świadomość jej nędzy

To jest zasadnicza kwestia, ale ta świadomość jest dozwolona tylko „zdolnym”, którzy zrozumieli swoją słabość. Dlatego wielkość człowieka jest nieodłączna od jego nędzy: „ponieważ ludzie mają światło, znajdują w człowieku zarówno wielkość, jak i nędzę” (113). Mogą więc „[przykryć się] wstydem” (41) i rozpoznać swoją niewiedzę, „niewiedzę naturalną, która jest prawdziwą siedzibą człowieka” (77). Jest to kwestia „niewiedzy wyuczonej, która zna siebie” (77) i która wyróżnia „inteligentnych”, zdolnych jedynie do „myślenia od tyłu” (83), to znaczy refleksji z perspektywy czasu. Ci ostatni dochodzą więc do tego samego rezultatu co lud, to znaczy ignorancji, ale drogą okrężną przez wiedzę (83). „Mądry” człowiek zna „niedolę wywłaszczonego króla” (107), ponieważ zrozumiał, że „upadł z lepszej natury, która była jego dawniej” (108), czyli – powiedzmy przed grzechem pierworodnym. . I tę starą naturę, przed upadkiem, musi starać się ją odnaleźć, umierając na świecie, aby odrodzić się w Bogu.

• Rozum i serce

W tym celu może polegać na „rozumu” i starać się myśleć po prostu ufając własnemu osądowi pomimo trudności: „musimy przedkładać nasze oświecenie nad oświecenie wielu innych, a to jest odważne i trudne” (91). Błędem byłoby jednak całkowite poleganie na rozumie, ponieważ nie jest on „rozsądny” (56): nie przyznaje się do własnej skończoności i trzeba by się zachowywać „tak, jakby istniał tylko jedyny rozum, który może nas pouczać” (101). Ona również jest źródłem iluzji i może na przykład sprawić, że nauki przyjmą prawdę, która jest słuszna. „Serce” jest innego porządku („Poznajemy prawdę nie tylko rozumem, ale i sercem”, 101); umożliwia poznanie Boga, dając dostęp do "pierwszych zasad" (101) - co nigdy nie zdarzy się Pyrrończykom, którzy zadowalają się rozumowaniem. Pascal jest częścią debaty, która toczy się od św. Augustyna i potwierdza pierwszeństwo miłości nad wiedzą.

Jeśli Pascal mówi: „To serce czuje Boga, a nie rozum”. [Lafuma 424 - Brunszw. 278], mówi również: „Serce czuje, że istnieją trzy wymiary w przestrzeni” (Lafuma 110 – Brunsch. 282). Joseph Malègue zbliża to w pośmiertnej dodatku do swojej książki Augustyna czy pan jest z formy a priori czułości od Kanta w transcendentalnej Estetycznej i kontynuuje: „. Pascal nadana jak Kant, początek wyjątkowo intelektualnej najogólniejszym zarządców czuły intuicji”. U Kanta pojawiają się też postulaty rozumu praktycznego  : wolności, Boga i nieśmiertelności... Dla Malègue'a „myśl Kanta, w zasadzie prawdziwa, jest zbyt wąska, a Pascal sto trzydzieści lat wcześniej ją poszerzył...”. Do intuicji wymiarów przestrzeni dochodzą intuicje moralne, takie jak „bezpośrednia miłość Boga”, „pociąg Boga, męka Boga, to, czego doświadczyli święci, nieskończenie rzadko…”. Następnie inne uczucia, które są tłumieniem (wśród których znajduje się coś z postulatów Kanta): „pragnienie nadania kierunku bólu, zdominowania śmierci i zintegrowania jej w trwałości, znalezienia sankcji innych niż ziemska sprawiedliwość na przykład znowu to niejasne i częste pragnienie Boga, uboga relacja bezpośredniej miłości, do której Pascal uczył nas, że jest podobny (nie uczył nas, wielcy chrześcijańscy moraliści powiedzieli to przed nim, ale powtórzył to w terminów tak gwałtownej ulgi: Nie szukałbyś mnie… że to są drugie narodziny. ”) Dla Malègue'a”, wszystkie te moralne intuicje, Kant wpadł na ten pomysł, ale w swojej pietystycznej sztywności i oczywiście niepełnej psychologii swoich czasów, on sprowadził ich do pragnienia harmonii między szczęściem a cnotą. "

• Myśl

Krótko mówiąc, człowiek obdarzony rozumem, ale przede wszystkim zdolny do otwarcia swojego serca, jest zdolny do otwarcia się na Boga. Właśnie tę zdolność Pascal nazywa „myślą” i czyni jej człowieczeństwo: „Nie mogę wyobrazić sobie człowieka bez myśli. Byłby to kamień lub brutal ”(102). Człowiek ma w sobie moc przezwyciężenia swojej „nędzy” („Człowiek mija człowieka”, 122) i odnalezienia „prawdy [która] spoczywa w łonie Boga” (122). Pascal opowiada się tu za Bogiem.

„Dobro suwerenne”

To właśnie ta prawda pozwoli człowiekowi osiągnąć boskie, ale iluzoryczne szczęście, którego poszukuje jako „swojego suwerennego dobra”.

• Miejsce człowieka we wszechświecie

To bardzo trudne zadanie. Aby skutecznie go przeprowadzić, musi najpierw znaleźć swój punkt równowagi („Musimy znaleźć punkt”, 52) i zmierzyć swoje należne mu miejsce na świecie: musi teraz „oceniać siebie za swoją cenę” (110). To myśl pozwala na taką ocenę: „Przez przestrzeń wszechświat rozumie mnie i pochłania mnie jak punkt; przez myśl rozumiem to ”(104) - zauważ podwójne znaczenie ostatniego wystąpienia czasownika do zrozumienia, co pokazuje niezaprzeczalną wyższość„ myślącej trzciny ”nad materią. Ale trzeba określić naturę człowieka: czy jest on jeden czy różny (61 i 99)? i zajmować się bolesnymi pytaniami metafizycznymi: „nie ma bowiem powodu, dlaczego tu, a nie tam, dlaczego teraz, a nie wtedy” (64). Człowiek musi zatem uświadomić sobie, że nie jest „istotą konieczną” (125). Zachęca to do pokory, niezbędnej cechy, aby dotrzeć do Boga.

• Ideał pomiaru

Uświadomiwszy sobie swoją małość, człowiek musi zatem wykazać się skromnością, cnotą, która już musi być przekazana dzieciom, nie starając się im schlebiać (59). Aby znaleźć szczęście, człowiek musi wtedy ograniczyć swoje pragnienia, ponieważ „to być nieszczęśliwym chcieć i nie móc” (71). Ideał ten łączy się z ideałem człowieka uczciwego, wzorca epoki klasycznej, który ogranicza wszelką ekscesy: autor często powraca, czasem za pomocą trywialnych obrazów (jak wino, we fragmencie 35) na „za dużo”. Co uniemożliwia uczciwą ocenę. Pascal, matematyk i filozof, kilkakrotnie powtarza potrzebę „uregulowania swojego życia” (68, ale także 91 i 109), na co pozwala tylko myśl: nic bardziej ludzkiego niż ta miara człowieka, który dokładnie umiał zmierzyć to, co było jego miejsce („Muszę szukać godności mojej [...] od regulacji mojej myśli”, 104). Uczciwość to pierwszy krok w życiu chrześcijańskim. A poprawność prowadzi do sprawiedliwości, „duchowej jakości” (78), która sama prowadzi do prawdy, ale ten cel jest trudny do osiągnięcia: „Sprawiedliwość i prawda to dwa punkty tak subtelne, że nasze instrumenty są zbyt miękkie, aby ich dokładnie dotknąć ”( 41).