Intertekstualność jest charakter i badanie intertekstualności, czyli wszystkie teksty umieszczone w kontakcie (poprzez na przykład cytat , z aluzji , o plagiat , odniesienia i hiperłącza ) w danym tekście.
Pojęcie intertekstualności pojawiło się pod koniec lat sześćdziesiątych w grupie Tel Quel . Julia Kristeva definiuje intertekstualność jako „interakcję tekstową”, która umożliwia rozważenie „różnych sekwencji (lub kodów) precyzyjnej struktury tekstowej, tak jak wiele przekształceń sekwencji (kodów) zaczerpniętych z innych tekstów”. Tekst literacki byłby zatem konstytuowany jako transformacja i połączenie różnych wcześniejszych tekstów rozumianych jako kody użyte przez autora. W ten sposób pokazuje, że średniowieczną powieść Jehan de Saintré można zdefiniować jako interakcję między tekstem scholastyki, poezji dworskiej, literaturą ustną miasta i dyskursem karnawału.
Ta definicja intertekstualności wiele zapożycza z dialogizmu zdefiniowanego przez Michaiła Bachtina . Uważa, że powieść jest polifoniczną przestrzenią, w której spotykają się różne komponenty językowe, stylistyczne i kulturowe. Pojęcie intertekstualności zapożycza więc od Bachtina ideę, zgodnie z którą literalność powstaje z przekształcenia różnych elementów kulturowych i językowych w konkretny tekst.
Pojęcie intertekstualności będzie silnie podejmowane w latach 70. i 80. XX wieku . W 1974 roku Roland Barthes uznał to za oficjalne w artykule „Tekst (teoria)” w Encyclopædia Universalis . W ten sposób podkreśla, że „każdy tekst jest intertekstem ; obecne są w nim inne teksty na różnych poziomach, w mniej lub bardziej rozpoznawalnych formach: teksty kultury poprzedniej i kultury otaczającej; każdy tekst to nowa tkanka z dawnych cytatów. „Już Montaigne:„ Tylko się spotykamy. "( Eseje , III, xiii)
W dalszej kolejności pojęcie to mogło zostać poszerzone i osłabione, aż do powrotu do krytyki źródeł, tak jak było to dotychczas praktykowane. Ewolucję pojęcia zaznacza wówczas twórczość Michaëla Riffaterre'a, który poszukuje „śladu intertekstualnego” w skali zdania, fragmentu lub krótkiego tekstu. Intertekstualność jest dla niego zasadniczo związana z mechanizmem czytania charakterystycznym dla tekstu literackiego. Czytelnik identyfikuje tekst jako literacki, ponieważ dostrzega „związek między dziełem a innymi, które go poprzedzały lub po nim następowały”.
Gérard Genette wnosi w 1982 roku wraz z Palimpsestes głównym elementem konstrukcji pojęcia intertekstualności. W istocie integruje go w bardziej ogólną teorię transtekstualności , która analizuje wszystkie relacje, jakie zachowuje tekst z innymi tekstami. W ramach tej teorii termin „intertekstualność” jest zarezerwowany dla przypadków „efektywnej obecności jednego tekstu w drugim”. Pod tym względem rozróżnia cytat, odniesienie dosłowne i wyraźne; plagiat, odniesienie dosłowne, ale nie wyraźne, ponieważ nie zostało zadeklarowane; i wreszcie aluzja, niedosłowne i niejawne odniesienie, które wymaga zidentyfikowania kompetencji czytelnika.
Ta dość nowa koncepcja, która jednak zajęła bardzo ważne miejsce na polu literackim, jest zatem teoretycznie rozwijana od lat 70. Pierre-Marc de Biasi uważa, że „[intertekstualność] jest obecnie prawdopodobnie daleka od ukończenia. wkraczając w nowy etap redefinicji. "
Zderzają się ze sobą dwie koncepcje dotyczące relacji między intertekstualnością a literaturą.
Dla niektórych autorów intertekstualność jest nierozerwalnie związana z procesem literackim. Umożliwiłoby to nawet zdefiniowanie literackiego charakteru tekstu, o ile czytelnik rozpoznałby tekst literacki poprzez zidentyfikowanie jego intertekstu.
Inni natomiast uważają, że pojęcie to może i powinno zostać rozszerzone na wszystkie teksty. Intertekstualność jest to tylko szczególny przypadek „interdiscursiveness”, traktowane jako skrzyżowaniu dyskursu, lub dialogowości , jak Michaił Bachtin teorię go .
Pewne uproszczenie pojęcia prowadziło niekiedy do identyfikacji intertekstualności i poszukiwania odniesień do wcześniejszego tekstu. Intertekstualność byłaby zatem niczym innym jak formą krytyki źródeł.
Jednak intertekstualność była od początku uważana za proces tworzenia tekstu poprzez transformację wcześniejszych tekstów. W tym sensie intertekstualność nie jest po prostu obecnością odniesienia do innego tekstu, ale rzeczywistym sposobem produkcji i istnienia tekstu, który można zrozumieć tylko w ten sposób, że przekształca wcześniejsze teksty. W tym samym duchu nie myśli się już o relacji między tekstami od tekstu źródłowego do tekstu badanego, ale od tekstu badanego do tekstów źródłowych. Rzeczywiście, używając wcześniejszego tekstu, autor modyfikuje status tego tekstu i sposób, w jaki można go przeczytać. Jest to zatem rzeczywiście złożony proces, który wykracza daleko poza praktykę cytowania lub odniesienia.
Kilku autorów podejrzanych o plagiat , w tym Jacques Attali , Joseph Macé-Scaron i Patrick Poivre d'Arvor , broniło się przed jakimkolwiek plagiatem, powołując się na intertekstualność swoich prac. Wydaje się konieczne rozszerzenie tej koncepcji na uogólniony architekst, w tym łącza hipertekstowe w sensie współczesnego Internetu, echa rytmiczne itp. ( Vegliante ).