Enkidu to legendarna postać ze starożytnej Mezopotamii. Akolita bohatera Gilgamesza , dlatego pojawia się u jego boku w jego przygodach, przede wszystkim Epos o Gilgameszu , Enkidu jest także boską bronią.
Nazwa Enkidu jest sumeryjska i na ogół zapisuje się ją w tekstach w tym języku ciągiem znaków en.ki.dùg (lub en.ki.du 10 ). To znaczy „Pan (lub) przyjemnego miejsca”. W standardowej wersji eposu o Gilgameszu , po akadyjsku , en-ki-dù. W tym tekście jego imię poprzedzone jest znakiem rozpoznawczym boskości ( d ), co oznacza, że postać ta została uznana za istotę boską.
Enkidu po raz pierwszy pojawia się w tekstach sumeryjskich opowiadających o przygodach Gilgamesza: Gilgamesza i Huwawy oraz Gilgamesza i Niebiańskiego Byka, w którym pomaga bohaterowi pokonać te stworzenia, oraz Gilgamesza, Enkidu i Zaświatów , który ma miejsce po jego śmierci i widzi Gilgamesza udaj się do Zaświatów, aby się z nim spotkać, a także do Śmierci Gilgamesza . Jest tam ogólnie przedstawiany jako „sługa” (ir) Gilgamesza, jego poddany (Gilgamesz jest jego „królem”, lugalem). Tylko Gilgamesz, Enkidu i Zaświat również kwalifikuje go jako swojego „przyjaciela” (ku.li), przedstawiając relację podobną do tej z Eposu , ponieważ w tym tekście Gilgamesz ubolewa nad śmiercią swojego przyjaciela, którego przedstawia jako „mojego”. ulubiony sługa, (mój) niezłomny towarzysz, który mi doradza”. W Śmierci Gilgamesza umierający król otrzymuje wizję Enkidu, który jest tam również określany jako jego cenny przyjaciel.
Epos o Gilgameszu , w jego najstarszej wersji datowane na okres Paleo-babilońskiej (ok. 2004-1595 pne), rozwija pełną biografię Enkidu, w szczególności na jego urodzenia, nieobecny w tekstach. Znany w języku sumeryjskim i prawdopodobnie zaczerpnięte z innego niezidentyfikowanego źródła. Enkidu staje się tam postacią o bajecznej sile stworzoną przez bogów, by konkurować z Gilgameszem.
Historia eposu zaczyna się od przywołania różnych występków Gilgamesza, króla Uruk, które wzbudzają irytację jego poddanych, których wzruszają bogowie, a następnie decydują o stworzeniu Enkidu, ulepionego z gliny przez boginię Aruru, w step, w środku dzikiego świata. Jest więc postacią o ludzkim aspekcie, ale nie wie nic o cywilizacji, żyjącej wśród zwierząt i zachowującej się jak one:
(I tam jest), na stepie,
(To) utworzyła Enkidu-le-preux.
Urodzony w Samotności,
tak zwarty jak Ninurta.
Obficie owłosiony na całym ciele,
Miał kobiecą sierść,
Z lokami kłębiącymi się jak pole uszu.
Nie znając ani współobywateli, ani kraju,
Przyzwyczajony do dziczy,
W towarzystwie gazeli pasł się;
W towarzystwie (swojego) stada odwiedzał wodopoj;
Ucztował na wodzie w towarzystwie zwierząt.
- Tablica I standardowej wersji Eposu o Gilgameszu , przekład J. Bottéro.
Na początku eposu Enkidu reprezentuje zatem archetyp dzikiego człowieka: żyje z dzikimi bestiami i chroni je, niszcząc pułapki. Ale jego działania irytują myśliwego. Zwierza się ojcu, który radzi mu znaleźć króla Gilgamesza. Ten ostatni nakazuje mu udać się na spotkanie z Enkidu w towarzystwie kurtyzany Szamhat . Enkidu jest natychmiast zdobywane:
Kiedy zrzuciła swoją szatę,
położył się na niej,
a ona uczyniła go (tego) dzikusa
sprawą swojej żony,
podczas gdy ze swojej miłości stworzył ją.
Sześć dni i siedem nocy, Enkidu, podekscytowany,
Kochał się z Lajoyeuse ( Shamhat )!
Po upojeniu rozkoszą, którą mu dała,
przygotowywał się do dołączenia do swojego stada.
Ale na widok Enkidu
Gazele uciekają,
a dzikie zwierzęta oddalają się od niego.
- Tablet I wersji standardowej , tłumaczenie J. Bottéro.
Po sześciu dniach i siedmiu nocach spędzonych z Szamhatem chce wrócić do swojego stada, ale to go odpycha. Enkidu opuszcza więc naturę, by zwrócić się ku światu ludzi: ubiera się, uczy jak oni pić i jeść, a następnie przez odwrócenie ról staje się tym, który nocą pilnuje stad pasterzy przed dzikimi zwierzętami. Szamhat następnie chwali go za Gilgamesza, który otrzymał dwie wizje senne, zapowiadające jego przyszłą przyjaźń z Enkidu. Dlatego udają się w kierunku Uruk, gdzie Enkidu zostaje skonfrontowany z jednym z występków króla, który próbuje skorzystać z prawa przewodnictwa podczas małżeństwa między dwoma swoimi poddanymi: Enkidu interweniuje i walczy z Gilgameszem. Obaj przeciwnicy uznają swoją wartość i przysięgają przyjaźń. Enkidu staje się wtedy „przyjacielem” ( ibru ), wiernym towarzyszem i doradcą Gilgamesza, na którego oczywiście czekał od dawna. Charakter relacji między tymi dwoma bohaterami wywołał wiele interpretacji, a niektórzy postrzegali to jako związek romantyczny.
Enkidu w końcu spotyka Gilgamesza, ale postępowanie króla z jego ludem wzbudza jego gniew. Następuje tytaniczna walka. Ostatecznie, każdy uznając drugiego za równego sobie, dwaj bohaterowie przysięgają wieczną przyjaźń.
Enkidu ma okazję udowodnić swoją wartość jako pomocnik podczas starć z demonem Humbabą w Lesie Cedrowym , a następnie z Niebiańskim Bykiem uwolnionym w Uruk przez boginię Isztar, zdenerwowaną odrzuceniem przez Gilgamesza. Wynik tej ostatniej konfrontacji niesie jednak za sobą utratę Enkidu: rzuca w twarz bogini nogę byka, jednocześnie ją obrażając. Następnie Enkidu widzi we śnie boskie zgromadzenie decydujące o jego nieuchronnej śmierci. Jego choroba wybucha przed bezradnym Gilgameszem, który jest świadkiem jego długiej agonii i śmierci. Następnie organizuje dla niej wystawny pogrzeb.
O ścieżki (które wybrał Enkidu) do Lasu
Cedrowego , Płaczcie nad nim dniem i nocą, bez wytchnienia!
Opłakujcie go, starsi, wśród szerokich ulic Uruk-les-clos!
Płacz, tłum (!) Idź za nami, witaj nas!
Płaczcie nad tym, wąskie przełęcze (?) górzystych rejonów, na
które wspinaliśmy się w tandemie (?)!
Zawołaj go, kraju, jak (jeśli byłeś) jego matka!
Płaczcie nad nim [...] Cyprysy i cedry,
Między którymi w naszej wściekłości
dokonaliśmy rzezi (?)!
Opłakujcie go, niedźwiedzie, hieny, pantery, tygrysy (?), jelenie (i) gepardy,
lwy, bawoły, daniele , koziorożce, duże i małe dzikie bestie!
Płacz nad nim, święta Ulaja ( rzeka ), po której brzegach kroczymy !
Płacz nad nim, Święty Eufracie, z
którego wylewaliśmy wodę (przechowywaną w naszych) butelkach do libacji!
Opłakujcie go, Gaillardowie z Uruk-les-Clos,
którzy widzieliście, jak walczyliśmy i zabijaliśmy Wielkiego Byka!
- Tablet VIII w wersji standardowej , tłumaczenie J. Bottéro.
Po śmierci swego towarzysza Gilgamesz dowiaduje się o swojej przyszłej śmierci i postanawia wyruszyć na poszukiwanie nieśmiertelności, które zajmuje resztę historii Eposu .
Enkidu prawie nie istnieje poza relacjami dotyczącymi Gilgamesza. O ile wiemy, nigdy nie był czczonym bogiem i nie ma go na listach bóstw starożytnej Mezopotamii. wydaje się, że pojawia się w paleo-babilońskiej inwokacji, mającej na celu uciszenie płaczącego dziecka, tekst, który również przywołuje fakt, że Enkidu miałby określić trzy zegarki pozwalające na mierzenie upływu czasu w nocy, najwyraźniej w odniesieniu do jego rola nocnego pasterza w Eposie o Gilmgameszu .