Baudouin  II z Guînes

Baudouin  II z Guînes
Funkcje
Hrabia Guines
1169 - 1205
Poprzednik	Arnould I st Guines
Następca	Arnould II z Guînes
Biografia
Data urodzenia	v.1135
Data śmierci	2 stycznia 1205
Tata	Arnould I st Guines
Matka	Mahaud de Saint-Omer
Małżonka	Christine de Marck
Dziedzic	Arnould II z Guînes

Baudouin  II de Guînes , urodzony ok. 1135 i zmarły dnia2 stycznia 1205, Jest synem Arnoulda I st of Guines i Mahaut de Saint-Omer . Liczyć z Guînes od 1169 do 1205 roku, przeszedł do historii jako jeden z wielkich panów z najbardziej wykształconych XII -tego  wieku .

Biografia

Baldwin, syn ARNOULD Gandawie i Mahaut de Saint-Omer, która odbyła się na chrzcielnica przez Manassesa I st z Guines , jej wielkiego wuja. Manasses nadał mu nazwę Baldwin w pamięci swojego ojca Baudouin I st od Guines .

Baudouin został pasowany na rycerza przez Tomasza z Cantorbury, lepiej znanego pod imieniem Thomasa Becketa , arcybiskupa Cantorbury, będącego wówczas w konflikcie z królem Anglii Henrykiem II i przechodzącym przez Francję.

Arnould I er , ojciec mówi qu'Arnould, wicehrabia Marck stał Arnould IV od Ardres, panem Ardres jego małżeństwo z córką Arnould II Ardres Adeline z Ardres, Ardres spadkobierczyni po śmierci jego dwóch braci. Sam Arnould IV d'Ardres ma tylko córkę chrześcijańską lub Christine d'Ardres. Christine została obiecana Étienne'owi, synowi Elenarda z Seneghem ( Seninghem ). Arnould I st of Guines obawia się, że dawne rywalizacje między Guines i Ardres, które już zderzyły się z bronią, nie zostaną wznowione. Wyjeżdża do Ardres, aby negocjować małżeństwo swojego najstarszego syna Baudouina i córki Arnoulda IV d'Ardres. Po zawarciu umowy Baudouin poślubia dziedziczkę Ardres i w ten sposób łączy hrabstwo Guînes i zwierzchnictwo Ardres. Małżeństwo Baudouina z Chrétienne d'Ardres, jedyną spadkobierczynią Ardres, pozwoli położyć kres otwartym lub ukrytym konfliktom między hrabiami Guînes a ich wasalami, panami Ardres .

Arnould I st of Guines zmarł w 1169. Baldwin  II jest uznawany za hrabiego Guines, nosi tytuł hrabiego Flandrii Filipa Alzacji z 1169 r. i wystawiony na rzecz opactwa Marchiennes .

Hrabia Guînes

Baudouin miał zagubioną młodość. Zmienia się całkowicie, zastępując swojego ojca i będzie zarządzał hrabstwem z cnotą. Wymierza sprawiedliwość z rygorem i surowością, ale będąc uczciwym i sprawiedliwym, co przyniesie mu przydomki „sprawiedliwego sędziego” lub nawet „podziwu godnego strażnika”.

W 1170 Thomas de Cantorbury powracający do Anglii przejeżdżał przez Guînes. Baudouin przyjął go z wielkim honorem. Poprosił Pierre'a, opata opactwa Saint-Médard d'Andres, aby spotkał się z nim aż do opactwa Saint-Bertin . Po kilku dniach Thomas wrócił do Anglii i został tam zamordowany. Baudouin zawsze będzie wtedy czcił swoje imię, badając i zdobywając relikwie świętego.

Jest też bardzo pobożny. W pobliżu swojego zamku w Guînes zbudował bogatą i okazałą kaplicę, a także kolejną kaplicę w miejscu zwanym Montor lub Mont d'Or na cześć św. Katarzyny ( Katarzyny Aleksandryjskiej ), umieścił tam relikwie św. Becket już cytowany), ozdabia ją i ustanawia tam jako kapelan, uczony Michel, rodem z Loresse, który w Ardres nauczał pięknych liter, arcykapłan przez wspomnianego Tomasza Becketa.

Baudouin  II i jego żona przekazują ważne darowizny na rzecz opactwa Clairmarais , potwierdzając jednocześnie darowizny dokonane przez jego ojca Arnoulda. Udziela także kilku przysług opactwu Andres i potwierdza wymianę ziemi między opactwem a rycerzem o imieniu Vivian. Potwierdza, wraz ze swoją żoną Chrétienne i synem Arnouldem, podczas plenarnego spotkania swoich baronów w Guînes, darowiznę dokonaną przez Clémenta d' Autingues na rzecz opactwa w Andres z jednej trzeciej dziesięciny Zouafques , którą Clément przechowywał w twierdzy z Arnould d'Ardres.

Około 1170 r. Baudouin  II odbył plenarny i uroczysty dwór w Guînes, podczas którego Baudouin de Campagne ( Campagne-les- Gu nes) był częścią zastawu (poręczeń) z innymi lordami, z dziesięciny, którą Adolphe d'Alès oddał Pierre'owi Abbé d'Andres za cenę 85 srebrnych marek. Baudouin  II zorganizował to zgromadzenie jako obrońca i pełnomocnik opactwa w Andres w dniu, w którym Henry de Campagne miał walczyć w Guînes przeciwko mistrzowi Baudouin de Campagne, jego bratu.

Baudouin następnie interweniuje w sporze między opactwem w Andres a rodziną Bavelinghem: Hugues de Bavelinghem, Simon i Frumold, jego bracia, Wichard i Raoul Bailleul oraz inni, ich współdziedzice, o część bagna Bavelinghem. Hugues de Bavelinghem i jego zwolennicy domagali się trzeciej strony. Didier biskup Thérouanne będzie negocjował porozumienie zgodne z darowiznami poprzednich hrabiów Guînes, a Baudouin je zatwierdzi.

Następnie, będąc w Audruicq z synem Arnouldem , Henrykiem de Seltun i innymi rycerzami, gwarantuje opatowi i mnichom Andres za porozumienie zawarte między nimi a Guillaume, bratem Karola de Bredenarde. Oficjalne listy na ten temat zostały ogłoszone publicznie w Guînes, w obecności licznych rycerzy.

Wciąż pokazuje swoją wspaniałość jako hrabiego Guînes przez różne budynki, które zbudował. W swojej twierdzy w Guînes zbudował piękny okrągły dom pokryty ołowiem, tak duży, że sprawiał wrażenie labiryntu lub labiryntu. Zlecił też naprawę zamku Tournehem , który popadał w ruinę.

Około 1175 roku Baudouin wybudował na bagnach Sangatte solidny zamek warowny z wysoką wieżą i rowami, pomimo oporu i sprzeciwu ze strony miast Boulogne , Wissant , Calais , Mercq ( Marck ), w posiadaniu hrabiego Boulogne . Hrabia Boulogne, Renaud de Dammartin , widzi w tym chęć utrudnienia swobodnego posiadania wspomnianych dóbr i będzie chciał się zemścić budując zamek w Ostrowicach (obecnie Ostruy, w obecnym mieście Réty ) w celu zniesienia nazwy i siły Sangatte, ale ludzie z Guînes i Sangatte zapobiegną jego budowie. Ten odcinek ilustruje częste napięcia między hrabią de Guînes i hrabią Boulogne, napięcie, które później przekształci się w otwartą walkę (patrz poniżej).

W 1176 roku zmarł Arnould IV d'Ardres i jego żona Adeline. W następnym roku ich chrześcijańska córka, żona Baudouina, pozostała chora po urodzeniu ostatniego dziecka. Baudouin, który był w Anglii, aby tam załatwić swoje sprawy, wraca tak szybko, jak to możliwe i udaje się na spotkanie z nią w Ardres. Christian umiera dalej2 lipca 1177. Została pochowana w kościele w Ardres, u stóp matki. Pogrzeb celebrowali Godescal, opat Saint-Bertin, algierski opat Notre Dame de la Capelle (obecna gmina Les Attaques ), Pierre Abbot of Andres, Robert Abbot of Licques i inni duchowni. Słynny kronikarz Lambert d'Ardres napisał swoje epitafium w sześciu łacińskich wersach. Chretienne była bardzo ceniona i uważana za dobrą i mądrą damę.

Baudouin bardzo poruszony, z kolei poważnie choruje, myśląc o swojej bliskiej śmierci. Po odzyskaniu zdrowia okazał się jeszcze bardziej pobożny niż przedtem, stał się opiekunem wdów i sierot, faworyzował duchownych, przywracał do ich własności dzieci szlachty zranione przez ojców w ich dziedzictwie. Otrzymuje w Ardres i traktuje z największym szacunkiem, na arcybiskupa Reims , Guillaume aux Blanches Mains , wracając z wizytą do grobu Thomasa Cantorbury.

W 1191 roku, bez dziedzica zmarł Philippe d'Alsace , hrabia Flandrii . Król Francji Filip II August sprzeciwia się Baudouinowi V z Hainaut, ostatecznie uznanemu za nowego hrabiego Flandrii po traktacie z Arras z 1191 roku. Baudouin V musi pogodzić się z utratą Boulonnais , Ternois i pagus Atrebatensis na korzyść króla Francji Filipa Augusta . Baudouin  II , a także hrabia Boulogne i hrabia Saint-Pol , muszą oddać hołd królowi Francji, jego nowemu suzerenowi.

Baldwin  II nie pozostał długo w posłuszeństwie i lojalności wobec króla Francji, pozostaje wierny Baldwinowi V . W 1192, kiedy oblegał Saint-Omer , Baudouin  II przyszedł mu z pomocą i przypuścił potężne ataki na miasto, które musiało się poddać.

Traktat Péronne został podpisany w 1200 między Baudouina VI i Philippe Auguste. Król uzyskuje potwierdzenie posiadania tej części hrabstwa Flandrii, którą przyniósł mu małżeństwo z Isabelle de Hainaut , czyli przyszłym Artois , w tym miasta Saint-Omer, Aire-surla. -Lys , Arras , Bapaume , hrabstwa Hesdin i Lens oraz ziemie przydzielone na mocy traktatu z Arras z 1191 r., w tym hołd Guînes. Terytoria te wracają do Ludwika VIII , syn Filipa Augusta, a po nim syn Louis, Robert, 1 st hrabiego d'Artois pod nazwą Robert I st Artois . Hrabstwo Guînes podlega zatem hrabstwu Artois, co będzie dotyczyło następców Arnoulda II de Guînes , syna i spadkobiercy Baudouina  II .

W 1191 Baudouin jest arbitrem z Didierem, biskupem Morins, w sprawie debaty, jaka powstała między opactwem Saint-Médard d'Andres i Adelide, wdową po Henri de Campaines, i jego synem Henri na temat własności bagna .

Baudouin, podobnie jak jego poprzednicy, dbał o dobre stosunki z opactwami: w 1198 r. pośredniczył w darowiźnie na rzecz opactwa w Licques . Dokonał kilku darowizn na rzecz opactwa w Andres w latach 1200, 1202-1203.

Hrabiowie Guînes posiadają nieruchomości w Anglii. Los tych posiadłości wiąże się również z jakością powiązań utrzymywanych z królem Anglii, który w razie potrzeby ma możliwość przydzielania lub wycofywania domen. W czasach Baudouina i jego syna Arnoulda II stosunki te były raczej dobre: ​​świadczy o tym kilka czynów, które dotyczą zarówno Baudouina, jak i jednego z jego dzieci. Aby usprawnić i ułatwić zarządzanie swoimi posiadłościami, Baudouin przystąpił w 1200 r. do hrabiego Pembroke Wilhelma marszałka do wymiany dóbr: oddał mu majątki w Anglii za dobra należące do angielskiego szlachcica we Flandrii; król Anglii potwierdza tę transakcję. W tym samym roku otworzył drogę do oddzielenia lasów należących odpowiednio do opactwa Saint-Bertin de Saint-Omer, opactwa Licques i jego syna Guillaume'a. W 1206 r. jest to kościół ( Est-Malling ), znajdujący się w hrabstwie Kent , należący do Baudouina, nadany brytyjskiemu duchownemu przez króla Anglii.

Renaud de Dammartin usuwa Ide de Lorraine i tym samym zostaje hrabią Boulogne. Ide obiecano Arnouldowi II de Guînes, synowi Baudouina  II . Arnould II spróbuje odzyskać Ide, a następnie poślubi Béatrice de Bourbourg. Aby bronić interesów tej ostatniej przed roszczeniami Matyldy Portugalii , przeciwstawia się Rycerzom Flandrii. Matylda sprzymierzyła się z Renaudem de Dammartinem, który schwytał Baudouina  II w 1205 roku . Choć zwolniony nieco później, Baudouin zmarł na skutek swojej niewoli w dniu2 stycznia 1205. Arnould II zostaje nowym hrabią Guînes. Baudouin  II zostaje pochowany w opactwie Andres w obecności swoich bardzo licznych potomków.

A. Du Chesne, opierając się na kronice Andresa (zob. Guillaume (Abbé d'Andres) , przypisał mu bardzo dużą liczbę potomków, 32 lub 33 dzieci, prawowitych potomków Chrétienne d'Ardres lub urodzonych przez kilka kobiet po śmierci z tych ostatnich Dla Du Chesne ta liczba nieślubnych dzieci i „ta bezmyślna miłość kobiet i młodych dziewcząt” będą jedynymi wadami, które przeciwstawiają się jej zaletom.

Smak liter

Jednym z najbardziej zdumiewających aspektów Baudouina  II de Guînes pozostaje miejsce, które poświęcił kulturze: nie studiował ani nie uczył się „pięknej literatury”, ale celował w wielu naukach.

Nie wiedząc, jak czytać, Baudouin trzymał w tym biurze urzędników. Wśród nich żyli w dwóch e  połowie XII th  wieku Alfroi lub Alfridus lub Alfrius. Jest on cytowany w kronice Lamberta d'Ardres, który był jej współczesny.Towarzyszami Alfrius byli Lambert de Walben, Simon de Boulogne, mistrz Godefroy. Alfroi przetłumaczył hrabiemu wiele fragmentów Ewangelii, zwłaszcza dotyczących niedzieli, a także życia św. Antoniego.

Baudouin miał Pieśń nad Pieśniami , The Ewangelie , w życiu św Antoniego , duża część La Physique przez Aristote and De mirabilibus mundi przez Caius Julius Solinus języku francuskim .

Baudouin wykazuje duże zainteresowanie filozofią, dyskusjami z doktorami sztuk wyzwolonych , pismem sakralnym, fizyką. Mówili mu duchowni i literaci, że zgromadził wokół siebie najlepsze księgi.

Baudouin kazał napisać różne księgi, niezbędne do nabożeństwa , które umieścił w swoich kaplicach i które przekazał mniszkom z Guînes ( opactwo Saint-Léonard de Guînes ) w celu promowania kultu i czci Boga.

Skupia obszerną bibliotekę powierzoną opiece wyznaczonego do tego zadania opiekuna.

Gautier Silens, czyli Silenticus skomponował dla niego książkę Le Silence ou le Roman de Silence, a Baudouin nagradza go kilkoma prezentami (konie, ubrania, ...).

W końcu Baudouin zdobył wielką wiedzę naukową, mądrość i roztropność, dzięki czemu zyskał reputację na dworze Francji, ale także w Anglii. Kiedy Ludwik VII powiedział Młodszy, odbył pielgrzymkę do Saint-Thomas de Cantorbury w 1173, Baudouin był jednym z głównych lordów, którzy mu towarzyszyli i udali się z nim z Wissant do Dover . Wita ich z wielkim honorem Henryk II, król Anglii .

Małżeństwo i potomkowie

Baudouin  II poślubia Christine d'Ardres, ( panowie Ardres ), ( ° v.  1140 - † 2 lipca 1177), Skąd :

• Adeline de Guînes ( ° v.  1160)
• Mabille de Guînes ( ° v.  1165), żona Jeana, syna Petronille de Cysoing,
• Arnould II de Guînes ( ° v.  1160 †  1220) następca ojca,
• Guillaume de Guînes, młody człowiek, wraz ze swoim bratem, przyszłym Arnouldem II , był świadkiem przywileju od ojca na rzecz opactwa w Andres, otrzymał w 1208 r. zapłatę lenna pieniężnego od króla Anglii; chodzi prawdopodobnie o Guillaume de Guînes, który zrzeka się w 1217 r. swoich roszczeń do stawu Boquerdes, będącego własnością opactwa Saint-Médard d'Andres ; decyzja zatwierdzona przez Adama, biskupa Morins ( biskup Thérouanne ). William był uważany za bardzo odważnego i walecznego rycerza. Zmarł młodo w Colewide na terenie dzisiejszego Pihen-lès-Guînes i został pochowany w opactwie Andres a15 sierpnia.
• Manasses de Guînes, żona Aiélis, prawdopodobnie siostra i dziedziczka Guillaume de Thiembronne, a tym samym zostaje panem Rorichove (na Sangatte ) z kilkoma bagnami i posiadłościami oraz Thiembronne ; cytowany w dwóch statutach ojca z 1202 r.; Manasses i Adelis są cytowani w karcie z 1214 roku, w której odnawiają i potwierdzają umowę zawartą z opactwem Andres; potwierdzają także opactwu, którego byli parafianami, 42 miary (około 19 hektarów) łąk położonych w ich stawie Rorichove i warowni imieniem Amelongh ich wasalem; udał się do Anglii w 1215; w 1218 r. rycerz Manasses de Guînes oświadcza, że ​​podarował swój las opactwu Notre-Dame de Licques ; w 1221 r. Manasses i Aélis wydają nowy przywilej na rzecz Guillaume Abbe d'Andres, który dzień wcześniej wrócił z Rzymu, którego Manasses i inni lordowie powitali po powrocie; w 1222 r. złożył kolejną darowiznę na rzecz opactwa w Andres: dziesięcinę z novales (nowych oczyszczonych ziem) nabytą przez jego panowanie w Rorichove, znajdującej się w parafii Andres i Éperlecques . Wykazał się wielką roztropnością i mądrością, co sprawiło, że został szczególnie doceniony przez ojca, po Arnouldzie, jego najstarszym synu.

• Baudouin de Guînes, kapłan i kanonik w Thérouanne; administrator w kościele Saint-Pierre koło Montoir, podobnie jak te znajdujące się w Anglii Stenentone, Stitède, Malinge i Baigtone. Jest on opisany jako syn Baudouina  II w trzech statutach z lat 1198 i 1202. W innym akcie wydanym w Tournehem w 1214 roku Arnould II nazywa go swoim bratem. Zginął w 1229 roku. Hrabia Baudouin III de Guînes surowo pomścił jego śmierć. Wydaje się, że Baudouin, choć duchowny, miał dzieci: jego najstarszy syn wróciłby z wyprawy Baudouina  III , tak załamany i wyczerpany, że wkrótce potem zmarł.

• Gillis de Guînes (zmarł po 1227 r.), jest cytowany w statucie ojca w 1202 r. na rzecz opactwa Saint-Bertin w Saint-Omer; najpierw poświęca się literom, potem podąża za karierą zbrojeniową i zostaje rycerzem; podąża za ojcem do więzienia i opuszcza go w 1205; nazwany przez jego brata Arnoulda II w listach z 1209, 1210, 1214 i 1227. Pan Loresse, żonaty z Christiną, lub Christianem, córką Eustachego de Montgardin, który był szlachetnym i bardzo rozważnym panem. Przyjął imię Gilles de Loresse, tak zostało nazwane w statucie jego ojca na rzecz opactwa Andres w 1203.
• Seger lub Siger de Guînes (zmarł po 1205), żonaty z Adélaïde, córką Henri de Seltun (na obecnym Polincove ). Uczestniczył w wyprawie na mocy przywileju przyznanego opactwu Licques przez Roberta Mauvoisina w 1198. W 1205 poszedł także za ojcem do więzienia.
• Adeline de Guînes dwukrotnie wyszła za mąż. Najpierw wyszła za mąż za Baudouina de Marquise , inaczej znanego jako Engoudessen i de Caieu, syna Baudouina Starego, Pana markizy. Następnie zawarła sojusz z Hugues de Malaunoy, według Lamberta d'Ardres „ najodważniejszym ze wszystkich. rycerze”, który cieszył się wówczas wielkim szacunkiem i reputacją.
• Marguerite de Guînes, poślubiona Radboud lub Rabodon de Rumes .
• Matylda lub Mahaut z Guînes, żona Guillaume'a, syn Clarembolda lub Clerembauda, ​​lorda Thiembronne . Para pozostała bez spadkobierców, a Manasses, brat Mahauta, przyjął tytuł lorda Thiembronne, ze względu na swoją żonę Adelis.

Po śmierci Christine Baudouin nadal miał nieślubne dzieci, w tym:

• Godfrey lub Geofroy de Guînes, kanonik w Thérouanne i Brugii. Jest wymieniony w Karcie Baudouina  II z 1202 r., a Baudouin określa go jako swojego „syna”.
• Boldekin de Guînes
• Eustache de Guînes, nazwany wraz z braćmi przez Lamberta d'Ardres . W listach z opactwa Saint-Léonard de Guînes z 1259 roku pojawia się wzmianka o rycerzu Eustache de Guînes, zwanym Bastardem .
• Willelkin lub Guillaume de Guînes, nazywany Le Bastard .
• Eustache de Guînes, karmiony i wychowywany w Ardres, był duchownym.

Pochodzenie

Przodkowie Baudouina  II z Guînes

													16.
										8.
													17.
							4. Wenemar z Gandawy
													18.
										9.
													19.
				2. Arnould I st Guines
													20. Eustache I st Guines
										10. Baldwin I st Guînes
													21. Suzanne de Ghermines
							5. Gisèle de Guînes
													22. Florent I st zachodniofryzyjskiego
										11. Adele Chrétienne z Holandii
													23. Gertruda z Saksonii
	1. Baudouin  II z Guînes
													24.
										12.
													25.
							6. Guillaume  II de Saint-Omer, Châtelain de Saint Omer
													26.
										13.
													27.
				3. Mahaud de Saint-Omer
													28.
										14.
													29.
							7. Millesende de Picquigny
										30.
										15.
													31.

 

Bibliografia

• J. Balteau << Alfroi (albo Alfridius lub Alfrius >>, w Słowniku Biografii Francuskiej , Paryż, Tom 1, 1932, Letouzey i Ané.
• Alphonse Wauters , Tabela chronologiczna drukowanych kart i dyplomów dotyczących historii Belgii , 10 tomów w 11 tomach, Bruksela, 1866-1904.
• André Du Chesne , Historia genealogiczna domów Guines, Ardres, Gandawy i Coucy oraz kilku innych znamienitych rodzin , Paryż, 1632, czytaj online

Uwagi i referencje

1. A. du Chesne, cytowane w bibliografii, str.  66 .
2. A. du Chesne, opcja cytowana, s.  67 .
3. A. du Chesne, opcja cytowana, s.  68 .
4. Alphonse Wauters, cytowany w bibliografii, tom II , rok 1174
5. A. du Chesne, opcja cytowana, s.  69 .
6. André Du Chesne , genealogicznym historii domów Guines, Ardres, Gandawie i Coucy i niektórych innych rodzin znamienitych , Paryż, 1632, str.  70 , czytaj w Internecie .
7. Du Chesne, przytoczona opcja, s.  71 .
8. Anselme de Sainte Marie (Père Anselme), Genealogiczna i chronologiczna historia Królewskiego Domu Francji , 9 tomów, Paryż, 1725 i lata następne, tom I , s. 78, czytaj online
9. Du Chesne, opcja cytowana, s.  72 .
10. Du Chesne, opcjonalnie cytowane s.  73 .
11. Alphonse Wauters, cytowany w bibliografii, tom III , rok 1191
12. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1198
13. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1200
14. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1206
15. Du Chesne, przytoczona opcja, s.  74 .
16. Alain Rey , Tysiąc lat języka francuskiego. Opowieść o pasji , Perrin, 2007
17. J. Balteau cytowany w bibliografii
18. Marc Bloch , La Société feudal , Éditions Albin Michel, 1939 [ wydanie cyfrowe UQAC ] , s.  108
19. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1208
20. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1217
21. A. Duchesne, opcja cytowana, s.  75 .
22. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1215
23. A. Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1218
24. Manasses de Guînes, pan Thiembronne i jego żona Aielis oddają ziemię opactwu Saint-Médard d'Andres . A. Wauters, cytowany w bibliografii, tom III , rok 1221
25. Alphonse Wauters, opcja zacytowana, tom III , rok 1222
26. A. Duchene, opcja cytowana, s.  76 .
27. A. du Chesne, opcja cytowana, s.  77 .
28. A. du Chesne, opcjonalnie cytowane s.  78 .