Błękitna rapsodia | |
Strona tytułowa partytury Błękitnej rapsodii . | |
Uprzejmy | Jazz symfoniczny |
---|---|
Muzyka | George Gershwin |
Daty kompozycji | 1924 |
Dedykowany | Paweł Whiteman |
kreacja |
22 lutego 1924 Nowy Jork , Hala Eolska |
Tłumacze ustni | Paul Whiteman ( dyrygent ) George Gershwin ( fortepian ) |
Plik audio | |
Gershwin - Błękitna rapsodia (1924) | |
Występ George'a Gershwina z czerwca 1924 (czas trwania 8:55) | |
Błękitna rapsodia to utwór na fortepian i orkiestrę lub harmonię skomponowany przez George'a Gershwina w 1924 roku , łączący elementy muzyki klasycznej i jazzu .
Utwór był trzykrotnie aranżowany przez Ferde Grofé , w latach 1924, 1926 i wreszcie 1942. Pierwszy odbył się podczas koncertu pt . Eksperyment w muzyce współczesnej na12 lutego 1924w Aeolian Hall w Nowym Jorku , w wykonaniu orkiestry komisarza dzieła Paula Whitemana , z Georgem Gershwinem przy fortepianie. Cambridge Muzyka Handbook uważa, że „ Błękitna rapsodia siedzibę reputację Gershwina jako wybitnego kompozytora i od tego czasu stał się jednym z najpopularniejszych dzieł orkiestrowych w Ameryce.” Nadała też swoje imię róży.
Po sukcesie eksperymentalnego koncertu jazzowo-klasycznego kanadyjskiej wokalistki Eva Gauthier (w) w Aeolian Hall w Nowym Jorku, pierwszego listopada 1923 roku , lider zespołu Paul Whiteman postanowił podjąć się bardziej ambitnego projektu. Potem zamówił koncert z Gershwina do wykonywania na koncercie jazzowym w Hall w Liparyjskichluty 1924. Whiteman zainteresował się taką kompozycją Gershwina, będąc pod wrażeniem oryginalności jednoaktowej opery Blue Monday , która się nie powiodła. Gershwin nie był zbyt podekscytowany nową sztuką, ponieważ jego nowa komedia Sweet Little Devil miała zadebiutować w Nowym Jorku na21 stycznia. Prawdopodobnie do tego czasu musiałby jeszcze poprawić partyturę i nie sądził, że zdąży skomponować koncert.
4 styczniaBrat George'a Gershwina, Ira Gershwin, przeczytał artykuł w New York Tribune zatytułowany „What is American Music?” O koncercie Whitemana. Ostatni akapit stwierdzał, że „George Gershwin pracował nad koncertem jazzowym”. Poinformowany Gershwin w końcu zdecydował się skomponować utwór.
Do koncertu pozostało tylko pięć tygodni, więc Gershwin szybko zabrał się do pracy. Właśnie w pociągu z Bostonu przyszły mu do głowy pomysły na Błękitną Rapsodię .
Zaczął dalej 7 stycznia, jak pokazano na rękopisie na dwa fortepiany. Kompozycja została ukończona w ciągu kilku tygodni i Gershwin poprosił Ferde Grofé o przygotowanie orkiestry. W orkiestracjami zostały zakończone na4 lutego, zaledwie osiem dni przed premierą.
Słynny solowy klarnet w glissando otwierający utwór nie jest przeznaczony dla Gershwina i nie został uwzględniony w oryginalnej partyturze. Jest to dodatek przez klarnecistę Rossa Gormana podczas próby, który wtedy pracował dla Paula Whitemana . To solo było przez długi czas obawiane przez klarnecistów solowych, ze względu na wymagany poziom techniczny. Niezwykła anegdota, Georges Griza , główny klarnecista Baltimore Symphony Orchestra zmarł na scenie w 1946 roku tuż po jej ukończeniu.
Błękitna rapsodia miała premierę po południu12 lutego 1924pod tytułem Eksperyment w muzyce współczesnej . Koncert odbył się w Aeolian Hall w Nowym Jorku .
Orkiestra Whitemana była zespołem jazzowym z sekcją smyczkową, z Georgem Gershwinem na fortepianie. Gershwin improwizował solówki na fortepianie. Ponieważ partyturę fortepianową napisał dopiero po koncercie, nie wiemy, jak brzmiała oryginalna Rhapsody .
Koncert wzbudził zróżnicowaną krytykę. Niektórzy nazywali to „czarną muzyką”, inni nazywali muzykę bezforemną. Jeszcze inni głosili geniusz kompozytora.
Gershwin twierdził, że Ferde Grofé był kluczem do sukcesu sztuki, a krytycy oklaskiwali orkiestrację. Grofé potwierdził w 1938, że Gershwin nie miał wystarczającej wiedzy na temat orkiestracji w 1924. Po premierze Grofé stworzył nowe orkiestracje w 1926 i 1942, za każdym razem dla większej orkiestry. Najczęściej słyszana jest najnowsza wersja.
1924 instrumentacji do WHITEMAN w 23-częściowy orkiestra do rowka , obój , klarnetu (w Es, B płaskiej Viola i Bass) fagotem , Saxophones 2 rogi , 2 trąbki , 2 kuleczki , A eufonium , 2 Puzony , A puzon basowy , tuba , 2 fortepiany , czelesta , banjo , bębny , kotły , bębny , skrzypce , kontrabasy i akordeon . Kilku muzyków grało na dwóch instrumentach.
Orkiestracja 1942 na fortepian solo, 2 flety , 2 oboje , 2 klarnety B-dur (oba dublujące klarnet A), klarnet basowy B-dur, 2 fagoty , 3 rogi F, 3 trąbki B , 3 puzony , tuba , kotły , perkusja ( trzask , werbel , bęben basowy , gong , trójkąt , dzwonki i cymbały ) , fortepian , 2 saksofony altowe w Es , saksofon tenorowy w B , banjo , instrumenty strunowe ( skrzypce , altówki , wiolonczele i kontrabasy ).
W 2014 roku klarnecista i muzykolog specjalizujący się w Roaring Twenties Frédéric Cellier, który był już autorem pełnej transkrypcji Rhapsody in blue na klarnet i fortepian (wyprodukowanej w 1992 i wydanej przez Editions Henry Lemoine wSierpień 2013), podpisał nową orkiestrację, która łączy się z lżejszą orkiestrową siłą, zbliżoną do oryginalnego zespołu jazzowego, ale tym razem powierzoną wyłącznie smyczkom. Przeznaczony jest dla solistów klarnetu i fortepianu, skrzypiec 1, skrzypiec 2, altówek, wiolonczeli i kontrabasu.
Istnieją dwa nagrania Gershwina na fortepianie z orkiestrą Whitemana: jedno z Czerwiec 1924i D'Kwiecień 1927, kierowany przez Nathaniela Shilkreta. Istnieje również nagranie, w którym Gerhswin gra wersję na dwa fortepiany. Orkiestra Whitemana nagrała utwór do filmu The King of Jazz z 1930 roku z Royem Bargy na fortepianie.
Od połowy XX th wieku, wersja 1942 był najczęściej granym przez orkiestry. Stał się klasykiem repertuaru. Jednym z czynników sukcesu utworu jest jego popularność w połączeniu z klasyczną konstrukcją.
W latach 70. wzrosło zainteresowanie oryginalną aranżacją. Nagrania dokonali Michael Tilson Thomas i Los Angeles Philharmonic w 1975 roku z udziałem Gershwina poprzez nagranie wersji na dwa fortepiany oraz Maurice'a Peressa z Ivanem Davisem na fortepianie w reprodukcji koncertu przezluty 1924.
Disney Studios przedstawił Niebieską Rapsodię w Fantazji 2000 . Przystosowując styl graficzny zbliżony do nowojorskiego projektanta Ala Hirschfelda , muzyka ilustruje skrzyżowane losy czterech postaci, które szukają szczęścia.
Ponadto Błękitna rapsodia jest muzyka dla kredytów z Nodame Cantabile , z japońskiego dramatu ; ta wersja jest nieco wyjątkowa, zaaranżowana na big band i melodica / pianica.
Służy on również jako wprowadzenie do filmu Manhattan przez Woody Allen , a także do krótkometrażowego filmu Meetin „WA przez Jean-Luc Godard .
W jednym ze swoich żywotów obejmuje go grupa Liquid Tension Experiment . Wersja studyjna została następnie nagrana na album Liquid Tension Experiment 3 , wydany w 2021 roku.