Wyrażenie „ reforma państwa” oznacza działania o charakterze legislacyjnym lub regulacyjnym, które muszą prowadzić do istotnej transformacji organizacji , zakresu działania lub sposobu działania państwa , czyli administracji publicznej . Deklarowanym celem tego typu reformy strukturalnej , zainspirowanej nowym zarządzaniem publicznym , jest generalnie zmniejszenie kosztów operacyjnych, być może poprzez wzrost produktywności , poprawę usług świadczonych obywatelom, zmniejszenie podatków papierowych , a nawet zmniejszenie pozycji państwa gospodarki.
W krajach rozwiniętych w latach 80. , 90. i 2000. XX wieku dokonano poważnych reform państwa poprzez komputeryzację i stosowanie zasad dobrego rządzenia .
Według OECD reforma państwa jest konieczna, aby poprawić jego wyniki. Generalnie polega na przeniesieniu państwa z funkcji administracyjnej do zarządczej , z systemu biurokratycznego do zestawu mechanizmów inspirowanych nowym zarządzaniem publicznym .
Reforma oznacza dosłownie zmianę formy. Ten rodzaj zmiany jest zawsze wysiłkiem i może być motywowany jedynie poczuciem, że rzeczy zasługują na dużą zmianę, a zatem sytuacja, która jest postrzegana jako trudna. Poprawa sytuacji finansów publicznych jest przeważnie ważnym bodźcem. Na to kryterium powołuje się prawie wszystkie kraje, które rozpoczęły proces reformy państwa.
Reforma państwa często wiąże się z innymi zmianami, które dotykają kraj, czego typowym przykładem jest stosowanie zasad liberalizmu gospodarczego w Wielkiej Brytanii (rząd Margaret Thatcher ) i Stanach Zjednoczonych ( Ronald Reagan ). Jest dość oczywiste, że projekt polityczny polegający na znacznym ograniczeniu interwencji państwa skutkuje również jego konieczną reorganizacją. Należy jednak unikać zamieszania: reforma państwa z jednej strony, a transformacja społeczna z drugiej to dwie odrębne sprawy. Przekształcenie administracji w spółkę prawa zwyczajowego (przykład we Francji: DCN, GIAT lub France Telecom) lub usunięcie statusu urzędnika w celu objęcia ich wspólnym prawem pracy jest w istocie reformą, ale nie wpływa to głównie na to, że Państwo i jego przedstawiciele; i odwrotnie, liberalizacja rynku energii elektrycznej ma silny wpływ na społeczeństwo, nie wymagając reformy państwa. Faktem jest, że w praktyce obserwujemy jednak „wyraźną korelację między redukcją formatu i misjami państwa a reformą tego ostatniego, która może odnieść znaczący sukces”.
Deregulacja i liberalizacja wielu sektorów gospodarki , prywatyzacja przedsiębiorstw publicznych są zatem generalnie od programu, ale to w żaden sposób obowiązkowe: może to być tylko kwestia reorganizacji służby publicznej w logice wyników, wydajności i efektywności z stan ( Skandynawia , Wielka Brytania). Jednocześnie siły polityczne mające tego typu program mogą również tłumić „ przywileje ” pewnych „ korporacji ”, stanowiąc w ich oczach wiele nieuzasadnionych „nierówności” między różnymi grupami tego samego społeczeństwa, nawet jeśli inni wymuszają na politykach traktuj je jako „ zyski społeczne ” niesprawiedliwie „atakowane” lub „postępy społeczne”, które należy raczej uogólniać na wszystkich.
Początkowo globalizacja w gospodarce , pchnął członkowskie do bardziej atrakcyjnych swoje terytoria , w szczególności poprzez działanie na opodatkowania . Te próby obniżenia podatków zmusiły te stany do zmniejszenia wydatków pomimo dążenia ludności do lepszych usług publicznych. Dlatego najczęściej obraną drogą było poszukiwanie produktywności w ramach usług publicznych, a nie ich eliminacja.
Następnie w Europie deficyty finansów publicznych wielu krajów stworzyły nową presję na reformy państwa, zmuszone do powrotu do zbilansowanego budżetu pod przymusem traktatu z Maastricht . W tym kontekście przyjęto dwie niewyłączne strategie, wzrost dochodów podatkowych i zmniejszenie wydatków publicznych, możliwe dzięki reformom strukturalnym państw.
Wreszcie, niektóre reformy były napędzane przez opinię publiczną, zirytowaną słabymi wynikami ich administracji. Dzieje się tak zwłaszcza w Japonii , gdzie reformy miały miejsce po fali powszechnego oburzenia z powodu złego zarządzania pęknięciem bańki gospodarczej na początku lat 90. XX wieku, a następnie w zarządzaniu uznanym za katastrofalne po trzęsieniu ziemi w Kobe w 1995 roku .
Niedawne reformy państwowe są inspirowane pracami przeprowadzonymi w latach 70. i 80. XX wieku w krajach anglosaskich przez zwolenników New Public Management (NPM). Opowiadają się za podważeniem tradycyjnej skoncentrowanej organizacji państwa na rzecz rozdziału władzy politycznej, która ustala strategię i cele, oraz autonomicznej administracji, która ją wdraża.
Poszukiwanie wydajności w administracji skutkuje częstszym odwoływaniem się do autonomicznych agencji publicznych, odpowiadających przed władzą wykonawczą i obywatelami, a ministerstwa stają się miejscami kontroli tych agencji.
Reforma państwa we Francji nie jest nowym pomysłem. Możemy nawet uznać, że jest to stała, jeśli porównamy instytucjonalną historię Francji i Wielkiej Brytanii od 1815 roku.
„Jak zauważył nieżyjący już filozof i politolog George-Armstrong Kelly, Anglicy i Amerykanie systematycznie pomijają słowo (państwo), a termin rząd przywołuje zupełnie inną strukturę. We francuskim dyskursie politycznym słowo państwo oznacza częściowo parlamentarne organy przedstawicielskie, ale przede wszystkim władzę wykonawczą z jej znacznym aparatem administracyjnym odnowionym przez Napoleona ”
- Lucien Jaume
Nawet jeśli państwo zawsze miało, jak pokazuje powyższy cytat, silny komponent administracyjny, to można się zastanawiać, dlaczego w dzisiejszych czasach reforma państwa stała się synonimem reformy państwa. mówią o reformie państwa, która ma szersze znaczenie, o czym świadczą reformy państwa z 1946 i 1958 r., które nie tylko były administracyjne, ale dotyczyły równowagi sił między władzą wykonawczą, parlamentem, wyższą służbą cywilną oraz tego, jak wprowadzić wiedzę specjalistyczną, zwłaszcza gospodarczą ekspertyzy, do debaty publicznej
Reforma państwa od 1970 r. Była popierana przez Michela Croziera i Centre de sociologie des Organisation nie tylko ze względu na wagę scentralizowanej biurokracji, ale także, szerzej, z powodu uścisku państwa nad wszystkimi elementami społeczeństwa, rosnąca popularność pod wpływem „błędnego koła” biurokracji .
W dwudziestoleciu międzywojennym wiele projektów reformy państwa wysunęli m.in. jeden z prekursorów zarządzania Henri Fayol , radni stanu Henri Chardon ( L'Organisation de la République pour la paix , 1926), René Favareille ( Reforma administracyjna poprzez autonomię i odpowiedzialność za funkcje (samorządność) , 1919) czy nawet Léon Blum ( La Réforme gouvernementale , 1936).
Dla Nicolasa Rousselliera niektóre z tych projektów obracały się wokół czterech osi:
Reforma państwa zainspirowana tymi projektami prawie się powiodła w 1934 roku pod rządami Gastona Doumergue'a . Dla Nicolasa Rousselliera dwie reformy państwa przeprowadzone w latach 1946 i 1958 sytuują się zarówno na poziomie tematów, jak i niektórych inspiratorów René Capitanta czy Michela Debré w ciągłości projektów z lat trzydziestych XX wieku.
Wraz z pojawieniem się na V th Republika reforma stan termin zajmuje mniejszą wieżę i menedżera i jest stosowana na przykład do opisania:
Widzimy zatem, że w tej długiej historii są nie tylko niepowodzenia, ale wciąż jest ich wiele. Pogarszanie się stanu finansów publicznych stanowi coraz bardziej naglący bodziec, a proces ten wydaje się coraz bardziej aktywny.
Według OECD reforma powinna polegać na (dla Francji):
Służby cywilnej jest często przedstawiany jako archetyp niereformowalne i reformy państwa jako nieosiągalny „chimery”.
Aby odnieść sukces, reforma państwa musi być procesem ciągłym, długoterminowym, wymagającym zaangażowania polityków i wyższych urzędników . Ale polityka domaga się raczej natychmiastowych i widocznych rezultatów.
Rząd przedstawia reformę państwa jako ważny projekt. Według jej szacunków sektor publiczny we Francji wydaje zbyt dużo, poziom wydatków publicznych i obowiązkowych składek jest zbyt wysoki i stwarza trudności dla Francji w kontekście globalizacji gospodarczej i konkurencji między gospodarkami, na przykład w zakresie inwestycji zagranicznych. Zwolennicy liberalizmu wysuwali problemy związane z drenażem mózgów i ekspatriacją podatkową . Liberalny ekonomista Jacques Marseille pisze, że „jedenaście krajów rozwiniętych, które najbardziej obniżyły stopę bezrobocia, to te, które najbardziej obniżyły swoje wydatki publiczne, zatrudniając mniej urzędników, ale bardziej efektywnie”.
Obecny okres jest postrzegany jako historyczna okazja do zmniejszenia liczby urzędników służby cywilnej : wraz z przejściem na emeryturę pokolenia wyżu demograficznego brak wymiany części agentów pozwoliłby na zmniejszenie ogólnej liczby agentów bez rozbijania … „kontrakt” (czysto moralny) „zatrudnienie na całe życie”.
Kwestia podniesiona w ramach reformy państwa dotyczy skuteczności systemu zarządzania publicznego, niezwykle trudnej do zmierzenia: racjonalizacja wyborów budżetowych (RCB) w latach 70. nie powiodła się z powodu niewystarczającej ilości informacji dla organów administracji publicznej. .
Cele deklarowane przez państwo nie zawierają pewnych zaleceń, np. OECD, aby zmniejszyć liczbę gmin .
Reforma państwa francuskiego do tej pory nie korzystała ze wsparcia politycznego, a przede wszystkim z ciągłości działań, których potrzebowałaby.
W 1995 roku powstał CIRE.
Podanym celem jest uczynienie administracji bardziej wydajną i tańszą. „Wydawaj lepiej”, czyli optymalizacja wykorzystania środków do osiągnięcia celów wyznaczonych dla każdego programu poprzez spełnienie oczekiwań obywateli, użytkowników i podatników.
To także kwestia uświadomienia urzędnikom państwowym wyników administracji poprzez „rozliczalność” i poszukiwanie efektywności.
Oficjalne celeWedług projektu francuskiego ministra służby cywilnej (listopad 2005), każde ministerstwo:
(na przykład, aby umożliwić nauczycielom przekwalifikowanie się w ministerstwach lub społecznościach lokalnych).
Reforma finansów publicznych opiera się na ustawie organicznej o prawach finansowych (lub LOLF) z1 st sierpień 2001.
Kontynuacja decentralizacjiReforma państwa obejmuje przesunięcia urzędników służby cywilnej, którzy uzyskaliby nadwyżkę w administracji centralnej po przekazaniu uprawnień regionom.
Wiele emerytur w administracji centralnej nie powinno być zastępowanych, z drugiej strony władze lokalne powinny zatrudniać w miarę przenoszenia nowych umiejętności (przykład: ewentualne przyszłe przeniesienie zarządzania zakładami karnymi).
Rewolucja informatyczna i internetowaMetody pracy można ulepszyć poprzez komputeryzację . Mówimy o „ e-administracji ”.
Deklaracja dochodów przez Internet byłaby sporym sukcesem: 9,7 mln francuskich internautów zadeklarowało przez Internet w 2009 roku swoje podatki. Planuje się, że w 2012 roku wszystkie procedury administracyjne będą mogły być wykonywane przez Internet.
Inne procedury administracyjne należy uprościć za pomocą elektroniki. Duża liczba dokumentów do załatwienia często wskazywana jest jako bariera w rozpoczęciu działalności. Uruchomiony na początku 2009 roku Mon.service-public.fr jest portalem internetowym francuskiej administracji, którego celem jest umożliwienie wszystkim obywatelom przeprowadzania procedur administracyjnych online, w szczególności tych związanych z założeniem firmy lub utworzeniem stowarzyszenia .
Jednak ta „dematerializacja” procedur nie jest równoznaczna z głęboką transformacją administracji. Jednak niektóre reformy wzywają do cyfrowej zmiany, której celem jest ponowne umieszczenie obywateli w centrum uwagi, zamiast narzucania im logiki silosu, która nadal strukturyzuje organizację administracyjną. Takie otwarte organizacje mogą wyłonić się z radykalnych eksperymentów, na przykład stosowanych w państwowych startupach .
Usługi obywatelskieJednym z argumentów za promowaniem reformy państwa jest poprawa usług świadczonych obywatelom.
Od drugiego kwartału 2006 r. Biura La Poste i Social Security będą otwarte raz w tygodniu do godz. 20:00, aw sobotnie poranki na zasadzie dobrowolności.
Semantyka stosowane w służbie publicznej są również ewoluuje: zastąpienie terminu użytkownika przez które z klientem .
Nastąpiły reformy państwa:
Osiągnięcia w zakresie uproszczeń administracyjnych: