Regina Caeli jest Marian antyfona , chrześcijańska modlitwa śpiewana w języku łacińskim , poświęcony Maryi Panny i związana z radości zmartwychwstania Jezusa . Jest jedną z czterech maryjnych antyfon katolicyzmu . Tekst, który znajduje się w chorału starorzymskim , jest naprawdę stary, podczas gdy używana melodia jest późno poprawioną kompozycją.
Regina Caeli zastępuje Angelus podczas paschalnej czasu , a mianowicie od komplety z Wielką Sobotę aż do obchodów równych w sobotę po Pięćdziesiątnicy , to znaczy przed Trinity niedzielę .
łacina | Francuski |
---|---|
Regina cæli, lætare, alleluia: |
Raduj się, Królowo niebios, alleluja, |
Uwaga: istnieją dwie pisownie dopełniacza liczby pojedynczej ciel po łacinie, cæli [115] i cœli [116] , prawdopodobnie w wyniku zamieszania lub wahania. Jednak w literaturze starożytnej i klasycznej używano kali, podczas gdy podobnie, to właśnie ta pisownia wydrukowana została przez Watykan na obchody Wielkanocy w 2019 roku (patrz poniżej). Benedykt XVI również używał cæli .
Starożytna kompozycja Regina Cæli jest klasyfikowana jako autentyczna antyfona gregoriańska . Dom René-Jean Hesbert podał w swoim obszernym katalogu Corpus antiphonalium officii swoje zgłoszenie CAO4597. Melodia tej wersji gregoriańskiej wyszła z użycia.
Legenda dotknęła autora antyfony do św. Grzegorza Wielkiego († 604) lub Grzegorza V († 998). W odniesieniu do św. Grzegorza usłyszał, jak głosi legenda, w bazylice Santa Maria in Aracoeli trzy anioły śpiewają pierwsze trzy wersety, a ostatni skomponował sam. Historia ta została wspomniana przez Guillaume Duranda w jego dziele Rationale diuinorum officiorum (Lyon, 1565): „Beatus Gregorius ... aidotæ dicuntur tres voces angeloru canentiu: Regina cæli lætare, allelu Ia: quia quem meruisti portare, allelu Ia: resurrex według allelu Ia: statimque beatus Greg. adiunxit: Ora pro nobis Deum allelu Ia. »( Ia jest zdrobnieniem Jahwe ).
W rzeczywistości autor tekstu pozostaje nieznany. Brak jest wiarygodnego dokumentu przypisania Grzegorzowi V. W odniesieniu do św. Grzegorza, według ówczesnych rękopisów tego papieża, również nie było świadectwa jako autora dzieł liturgicznych, w tym wspomnianego chorału gregoriańskiego (atrybucja jako kompozytor był tworem w Vita Gregorii Magni (ok. 872). Niemniej jednak ten Doktor Kościoła był wielkim reformatorem liturgii, tym, który kazał śpiewać alleluja nawet po Zesłaniu Ducha Świętego. Uważa się jednak, że legenda o przypisaniu papieżowi Grzegorzowi wyrosła z praktykowania tej antyfony ze Stolicą Apostolską. Pewne jest, rzeczywiście, że tekst, który miał inną melodię i dość prosty skład, jest w tradycji śpiewu papieskiego, który zniknął XIII th century.
Regina cæli w starorzymskim śpiewieW przeciwieństwie do innych antyfon maryjnych, Regina cæli ma ważne i szczególne świadectwo, które jest jednym z zaledwie pięciu rękopisów chorału starorzymskiego . Zostało to skopiowane, po wynalezieniu notacji wierszowej, utrzymanej około 1030 roku przez Dom Guido d'Arezzo :
Ta starorzymska pieśń była tą, która była używana z przywilejami w papieskiej kaplicy w Rzymie, dopóki papież Innocenty III († 1216) lub Mikołaj III († 1280) nakazał zastąpić ją chorałem gregoriańskim, promując praktykę franciszkanów. . Jego pochodzenie jest starszy niż chorału gregoriańskiego, który został złożony w związku z wymianą starego-Roman karolińskiej w królestwie, od VIII th wieku.
Jeśli zatem odnajdujemy hipotetyczne pochodzenie Regina cāli w tej tradycji według rytu rzymskiego , istnieje ogromna trudność w jego identyfikacji, a mianowicie brak rękopisów. Rzeczywiście, aż do wynalezienia Guido d'Arezzo, pieśń ta była przekazywana, szczególnie poprzez nauczanie ustne. Z drugiej strony, chorał starorzymski ma tylko pięć egzemplarzy, ponieważ Innocenty III prosił o zniszczenie wszystkich ksiąg tego chorału na rzecz chorału gregoriańskiego. Stąd pochodzenie pozostaje niejasne. Zapewne autor był postacią nieznaną, podobnie jak osoby średniowiecza, które chciały pozostać anonimowe, nawet jeśli można sobie wyobrazić, jaki jego prawdziwy twórcą był jeden z wyżej wymienionych papieży, w tym św. Grzegorz I st . Żaden rękopis starorzymski nie został odkryty po 1890 i 1952 roku.
MelodiaJeśli melodia w monodii , która jest powszechnie używana, zaklasyfikowana jest jako melodia szóstego trybu , to prawie straciła ona modalność gregoriańską . W rzeczywistości byłoby to poprawione melodia XIII th wieku lub później. Problem pozostaje dla badaczy, gdyż w najstarszych rękopisach nie można znaleźć aktualnej wersji.
Najstarsze rękopisy w katalogu CAO4597 (z antyfony gregoriańskiej) to:
W Hiszpanii można znaleźć wariant:
Wersja, którą można porównać z dzisiejszą, znajduje się w rękopisie zachowanym w Austrii , w którym znajduje się bardzo rozbudowana alleluja . Jest to antyfonarz, wywodzący się z cysterskiego monarchizmu, który za radą swego syna Otto de Freising przyjął św. Leopold III Austriak (†1136) . Antyfona jednak dodana znajduje się na ostatnim folio:
Późno dodatek w innych rękopisów wskazuje również, że praktyka ta została szerzej uwagę na XIV th klasztorów wieku:
Większość rękopisów, które zostały skopiowane w tych stuleciach, to antyfonarzy franciszkańskich i benedyktyńskich.
Podsumowując, te rękopisy wskazują, że jedna część, antyfona, jest bardzo zróżnicowana zarówno pod względem melodycznym, jak i liturgicznym. Z drugiej strony istniały dwie tradycje, watykańska (śpiew starorzymski) i klasztorna (śpiew gregoriański). To właśnie ta ostatnia stała się dziś antyfoną, w prostszej wersji.
Pochodzenie czterech antyfon maryjnych ( Regina cæli , Salve Regina , Alma Redemptoris Mater i Ave Regina ) do Liturgii Godzin można znaleźć w dekrecie kapituły generalnej franciszkanów , która odbyła się w Metz w 1249 roku. że papież Klemens VI przyjął tę metodę dla rytu rzymskiego sto lat później, w 1350 r., ale pozostaje to hipotetyczne.
W archiwach znajduje się twórczość Johna Dunstaple'a (†1453), głównie w bibliotekach włoskich, Aosty , Bolonii i Florencji , co jest osobliwością tego brytyjskiego kompozytora. Jest to najstarsza kompozycja polifoniczna do antyfony Regina cæli . Jednak dzieło Marchetta z Padwy († 1318), Ave Regina , sugeruje, że istnieją starsze i zaginione utwory.
Należy zauważyć, że w kodeksie Las Huelgas , który został skopiowany około roku 1400 lub wcześniej, znajdują się trzy antyfony maryjne (podwójny motet Ave Regina i Alma Redemptoris Mater (folio 113v), przewodzi Ave Maria (folio 151v)), ale ich zabrakło Regina coeli . Biorąc pod uwagę kolejne antyfony maryjne, był to wariant Salve Regina Mater Glorie stella mężowie w prozie , to znaczy, że te XIV th century korzystanie z czterech (pięciu) antyfony nie został jeszcze ustanowiony w Hiszpanii, mimo reformy Klemens VI.
Do pierwszych kompozycji polifonicznych należy motet Bertrandusa Vacquerasa, w rękopisie Kaplica Sykstyńska 63, folio 66v - 68v. Śpiewnik ten był poświęcony królowi Francji Karolowi VIII i można go powiązać z przejściem tego księcia do Rzymu w 1495 roku. Richard Sherr ( Smith College ) zidentyfikował i wyjaśnił w 2018 roku w swojej książce, że kompozytor pochodził z Vacqueyras (Vaucluse). ) i że Vaquerassio (Bertrandus de Vaquerassio alias de Bessea), które podpisał, nie było zatem jego prawdziwym nazwiskiem. Francuski kompozytor tego Regina Caeli , który zakwalifikował jako duchowieństwa w diecezji Cavaillon , było niewątpliwie z rodziny Vassadel de Vacqueyras. Po spędzeniu kilku lat we Flandrii, od 1483 r. do śmierci w 1507 r. służył w kaplicy papieskiej w Rzymie.
Rzeczywiście, w tym czasie jego utwory nadawali muzycy ze szkoły francusko-flamandzkiej , przemieszczając się po Europie. Na początku renesansu, Antoine Busnois , Alexandre Agricola , Heinrich Isaac , Jacob Obrecht , Pierre de la Rue i Adrien Willaert składa to antyfona Regina Caeli , których użycie było we Włoszech, na przykład w Bazylice Świętego Marka w Wenecji. Z którego Willaert był mistrzem kaplicy.
W kontekście liturgicznym, stosowanie Regina Coeli nie został dołączony do XV -go wieku. Według badań Michela Huglo wśród niektórych klasztorów we Francji ten nie był używany, na przykład w Senlis , ani w katedrze Cambrai . Wiele antyfon maryjnych wykonywano bez reguły w Aix-en-Provence , La Chaise-Dieu i Sélestat . Wręcz przeciwnie, Regina caeli i Salve Regina były zarezerwowane dla bardziej dystyngowanego sobotniego urzędu w tych trzech opactwach. Później ważniejszą rolę będzie odgrywać antyfona Regina cæli , ze względu na tekst zawierający alleluja .
Jeśli chodzi o cztery antyfony maryjne, czyli pięć z Ave Maria , duże znaczenie miał Sobór Trydencki , który miał walczyć z reformą protestancką . Mając na celu promowanie Marian kult , który został odrzucony przez protestantów The brewiarz według rytu trydenckiego , opublikowanej w 1568 roku za pontyfikatu Piusa V , włączyła Officium parvum Beatae Virginis (książeczka urzędu Najświętszej Maryi ), który był już używany.
Po kontrreformacji skomponowano niektóre arcydzieła według tej reformy liturgicznej, np. Francisco Guerrero , Giovanni Pierluigi da Palestrina , Roland de Lassus , William Byrd , Tomás Luis de Victoria . Z kolei Giovanni Gabrieli napisał motet na dwanaście głosów, aby wzmocnić świętowanie jego twórczości. Skład Lassusa († 1594) wskazuje, że praktyka ewoluowała. Rzeczywiście, wiele motetów maryjnych z tekstami czterech antyfon powstało w latach 80. i późniejszych, a jego styl dostosowano do użycia nieszporów i komplety. Skromniejsze w czasie (mniej niż sto taktów), stały się bardziej liturgiczne. Można uznać, że w rycie rzymskim praktyka antyfon maryjnych została konkretnie ugruntowana po Soborze Trydenckim, w szczególności po opublikowaniu brewiarza trydenckiego.
Szczegóły użycia widzimy na przykład w Oficjach i modlitwach za Confrères Pénitens ( sic ) Miłosierdzia , które zostały opublikowane w Lyonie w 1640 r., po tym, jak to bractwo świeckich zostało zatwierdzone przez kardynała Richelieu . Stąd ten modlitewnik zadedykowano temu kardynałowi-arcybiskupowi Lyonu [117] :
Tak więc w Wielkanoc ta antyfona była śpiewana kilkakrotnie podczas najważniejszych nabożeństw. Widzimy również, że wyłączne przypisanie antyfony Regina cæli do czasu paschalnego zostało już ustalone .
Uleganie przez modlitwy wiernym promowano do XVIII, XX wieku, dzięki dwóm popes, Benedict XIII i Benedict XIV . Benedykt XIII ogłosił14 września 1724że odmówienie modlitwy Anioł Pański w czasie dzwonu w południe zapewniło wiernym sto dni odpustu. Ta atrybucja ewoluowała. To papież Benedykt XIV włączył modlitwę Regina cæli o ten odpust do swojej notyfikacji datowanej na20 kwietnia 1742 rprecyzując, że należy zastąpić Anioł Pański tym Aniołem w okresie paschalnym , czyli od Alleluja mszy wielkosobotnej do mszy sobotniej po Zesłaniu Ducha Świętego . Praktyka, która trwa do dziś, została ustanowiona.
Nie jest pewne, czy to przypisanie odpustu odbije się na polu muzycznym. Niemniej jednak od tego wydarzenia muzyczna kompozycja tej antyfony stała się mniej zwyczajna.
Przed tym zjawiskiem kurczenia się kompozycja naprawdę kwitła. Jest kilku wielkich kompozytorów włoskich. Pierwszym jest Giuseppe Giamberti, którego rękopis znajduje się w Watykanie , w archiwach Cappella Giulia . Oznacza to, że dzieło było używane w Stolicy Apostolskiej. Następcami byli Francesco Cavalli , Bonifazio Graziani , Maurizio Cazzati , Antonio Lotti i nie możemy zapomnieć o Antonio Vivaldim . Swój motet skomponowali także dwaj włoscy muzycy, którzy mieszkali w Wersalu za panowania Ludwika XIV , Jean-Baptiste Lully i Paolo Lorenzani .
Po Lully , który jednak nie pełnił funkcji w Kaplicy Królewskiej , wielu francuskich muzyków skomponowało swoje utwory na rzecz tej kaplicy: Michel-Richard Delalande , André Campra , François Couperin , Nicolas Bernier , Louis-Nicolas Clérambault , Esprit- Joseph-Antoine Blanchard . Byli to podmistrzowie kaplicy, którzy wspierali kapłanów wysokiej rangi, inaczej organista tej kaplicy (Couperin) lub mistrz muzyki Domu Królewskiego w Saint-Louis (Clérambault). Ten ostatni napisał więc wersję w monodii dla sierot z tej szkoły w Saint-Cyr. Marc-Antoine Charpentier ze swojej strony nigdy nie zdołał uzyskać królewskiego urzędu. Napisał jednak kilka wartościowych dzieł, które były używane gdzie indziej. Dla tej antyfony Blanchard był postacią symboliczną. Wspierając Concert Spirituel przygotował upadek Kaplicy Królewskiej, do której w 1763 roku powitał młodego Wolfganga Amadeusza Mozarta .
W przeciwieństwie do repertuarów muzyki renesansowej i barokowej, kompozycja okresu muzyki klasycznej nie była w rozkwicie. Zauważa się jednak kilka wybitnych dzieł, wśród tych mniej licznych kompozycji.
Dzieło Jean-Josepha Moureta było świadectwem koncertu Spirituel , który został zainaugurowany w 1725 roku w Paryżu i odniósł później ogromny sukces. Celem tej organizacji było oferowanie koncertów składających się z muzyki sakralnej , przy czym zakazano wykonywania opery, czyli Wielkiego Postu . Po rezygnacji i śmierci twórczyni Anne Danican Philidor w 1728 roku kompozytor został jednym z następców. A więc utwór śpiewano w przeddzień Niedzieli Palmowej , w sobotę,1 st kwiecień 1730, przed Wielkim Tygodniem , który nie był zgodny z kalendarzem liturgicznym. Wręcz przeciwnie, utwór markizy de Culant [118] śpiewano po Wielkanocy (18 kwietnia), ten 23 kwietnia 1756ale to był piątek. Jego publikacja została przeprowadzona, podobnie jak Carlo Gesualdo , pomijając nazwisko autora: od pana markiza de C ***** .
Wolfgang Amadeus Mozart skomponował swoje dwie antyfony maryjne inmaj 1771 i w maj 1772, czyli w Miesiącu Maryi . Były to owoce podróży Mozarta do Włoch, wykonane przed śmiercią jego patrona i księcia arcybiskupa Zygmunta von Schrattenbacha wgrudzień 1771. Pierwsza, KV108/74d, to nic innego jak włoska symfonia z partiami wokalnymi, według opinii muzykologa Alfreda Einsteina (1962). Rzeczywiście, jego orkiestracja była bardzo bogata z użyciem dwóch trąb i dwóch rogów . Ponadto do tego potrzebny jest duży chór i kompletna orkiestra, która składa się z czterech części. Krótko mówiąc, utwór jest zbyt symfoniczny, aby można go było wykonać w katedrze salzburskiej na rzecz liturgii [ posłuchaj online ]. Drugi, KV127, również pozostaje wspaniałym dziełem. Oczywiście Mozart zrezygnował z używania trąbek i kotłów. Jednak w tym utworze zachowane jest użycie rogów, a orkiestra potrzebuje podzielonych altówek . Należy zauważyć, że partia sopranu solo jest rzeczywiście wyrafinowana i wirtuozowska. Ponieważ Mozart napisał tę partię dla Marii Magdaleny Lipp, żony Michaela Haydna i świetnego sopranisty, co kompozytor określił w swoim liście datowanym na12 kwietnia 1778. Wreszcie, jeśli brakuje rękopisu autografu, KV276/321b pozostaje również autentycznym dziełem Mozarta, określonym przez Alfreda Einsteina w jego nowym katalogu. Kompozytor zawsze pisał do tego tekstu motet symfoniczny na wielką orkiestrę, aby spotęgować święto. W tym trzecim Regina cæli przywrócono użycie kotłów i dwóch trąbek .
Szczególną kompozycją w tym repertuarze jest twórczość Johannesa Brahmsa . Jest to kanon dla żeńskiego chóru czterogłosowego i dwóch solistów sopranu i altówki. Kompozytor protestancki, ale urodził się w Hamburgu, gdzie Najświętsza Maryja Panna była przed reformą protestancką patronką. Po dyrygowaniu tam w 1859 roku dwoma poprzednimi utworami, O bone Jesu i Adoramus te Christe , młody kompozytor dodał w 1863 roku Regina cæli, z którym powstały Drei geistliche Chöre (Trzy pieśni sakralne).
Jeśli nie jest to kompozycja liturgiczna, antyfona jest śpiewana w operze Cavalleria Rusticana (1890) Pietro Mascagniego w scenie 3 [119] . Właśnie w dzień Wielkanocy chór, jako wierny, śpiewa w kościele Regina cæli .
Oficjalne użycie jest zastrzeżone, zgodnie z Calendarium Concilii Vaticani II ad Completorium, to znaczy dla urzędu komplety w czasie paschalnym , ale z tekstem iam ascendit .
Jednak w powszechnym użyciu zachowuje się tekst Resurrexit , a niezależnie od celebracji ta antyfona jest śpiewana na końcu. Co do Czasu Paschalnego jest określony w Liturgii Godzin na okres od Komplety w Wielką Sobotę do celebracji zakonnicy w sobotę po Zesłaniu Ducha Świętego włącznie. Praktyka gregoriańska pozostaje zwyczajna.
Ponadto, w miejsce Anioł Pański , papież kieruje, jako celebrans, jak również zgodnie z tradycją i kalendarz, antyfona Regina Cali na placu Świętego Piotra . Odbywa się to w południe Poniedziałku Wielkanocnego (tzw. Poniedziałek Anioła) oraz w każdą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego , w nabożeństwie do zawierzenia Maryi Dziewicy wszystkich potrzeb Kościoła i ludzkości. W archiwach watykańskich brak dokumentów podczas II Soboru Watykańskiego , ale od poniedziałku11 kwietnia 1966do tej pory ten sposób jest nadal przestrzegany. Stąd w okresie paschalnym ta uroczystość nazywa się Regina cæli zamiast Angelus .
Dla tego tekstu pozostało niewiele kompozycji muzycznych, ponieważ antyfona ta jest zakończeniem wydarzenia, na które nie potrzeba wielkiego dzieła, które zwykle jest przeznaczone na oprawę celebracji.