| Produkcja | Marcel Ophüls |
|---|---|
| Scenariusz |
André Harris Alain de Sédouy Marcel Ophüls |
| Firmy produkcyjne |
Norddeutscher Rundfunk Swiss Radio Television Television Rencontre (Lozanna) |
| Ojczyźnie |
Francja Niemcy Szwajcaria |
| Uprzejmy | Film dokumentalny |
| Trwanie | 251 minut |
| Wyjście | 1971 |
Aby uzyskać więcej informacji, patrz Karta techniczna i Dystrybucja
Le Chagrin et la Pitié to francusko - niemiecko - szwajcarski film dokumentalny wreżyserii Marcela Ophülsa, nakręcony głównie wiosną 1969 roku i wprowadzony do kin w 1971 roku . Przedstawia miasto Clermont-Ferrand w czasie II wojny światowej . Film, odrzucony przez ORTF, w końcu trafia do kin.
Począwszy od studium przypadku, Clermont-Ferrand , film jest kroniką życia francuskiego miasta między 1940 a 1944 r . Film rozszerza swój cel merytoryczny na całą Owernię, ale zawiera także świadectwa osobistości, które odegrały ważną rolę w czasie wojny (żołnierze, mężowie stanu, kluczowi świadkowie) lub które aktywnie w niej uczestniczyły, niekoniecznie w Clermont-Ferrand czy nawet w Owernii .
Trwający około cztery godziny film, nakręcony w czerni i bieli, składa się z wywiadów i przedstawianych bez komentarza obrazów bieżących z tamtych czasów, wyprodukowanych pod kontrolą propagandy reżimu Vichy , z wyjątkiem przedostatnich: kinematograficznego wywiad z Maurice Chevalierem , przemawiający w języku angielskim, przeznaczony dla amerykańskiej publiczności, przywołujący stawiane mu zarzuty o współpracę z Niemcami , a następnie obrazy z Wyzwolenia, przeplatane ironicznie radosną piosenką piosenkarza.
Widzimy ujęcie filmu Le Juif Süss i francuskiej ekipy dubbingowej.
Większość interesariuszy przeprowadza wywiady podczas referendum w sprawie reformy Senatu i regionalizacji wKwiecień 1969oraz wybory prezydenckie, które nastąpiły zaraz po nim. Wśród byłych żołnierzy niemieckich stacjonujących w Clermont-Ferrand, z którymi przeprowadzono wywiad w filmie, tylko jeden (Helmuth Tausend) był oficerem (Oberleutnant), a żaden nie wydawał się być nazistą, chociaż ich postrzeganie oporu ("maquis", „terroryści”) jest bardzo negatywny.
Film historycznie stanowi pierwsze zanurzenie kinematograficzne we francuskiej pamięci zbiorowej dotyczące okresu okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej . W obliczu dominującego dyskursu, który do tej pory wspominał jedynie o faktach oporu , Ophüls umożliwił skupienie się na znacznie bardziej niejednoznacznych codziennych zachowaniach wobec okupanta, nawet na szczerej współpracy . Rozbijając fałszywie jednomyślny obraz całkowicie opornej Francji, film odgrywa ważną rolę w inauguracji fazy pamięci okupacji, którą historyk Henry Rousso nazywa „rozbitym lustrem” z lat 70. XX wieku.
Ten nurt myśli się wtedy silnie odżywiona przez Roberta Paxtona książki , La France de Vichy , opublikowanego w Stanach Zjednoczonych w 1972 roku w języku francuskim w 1973 roku.
W dokumencie Znaczenie anegdot Marcel Ophüls wyjaśnia wybór Clermont-Ferrand jako epicentrum swojego filmu. Miasto poradzono mu przez kilku wielkich bojowników ruchu oporu (bez niego ich nazw), ponieważ kapitał z reżimem Vichy i linia demarkacyjna nie było daleko. Ponadto Clermont-Ferrand , który znajduje się w strefie wolnocłowej doListopad 1942, jest częścią ważnej sieci Ruchu Oporu w pobliżu stolicy Ruchu Oporu w Lyonie . Liberation-Sud została założona tam wlistopad 1940, a gazeta Liberation , w 1941 roku.
Tytuł Le Chagrin et la Pitié jest wynikiem podwójnego odniesienia. Myśl Arystotelesa w dziele Rhétorique (rozdział VIII De la pitié) i jednego z prelegentów filmu, hurtownika aptekarza Marcela Verdiera w Clermont-Ferrand, który wypowiada słowa żal i litość .
Mimo ograniczonej przestrzeni przeznaczonej na deportację Żydów, film ten jest także początkiem ponownej oceny roli rządu Vichy w nim. Fakt, że akcja skupia się na Clermont-Ferrand w dużej mierze tłumaczy to ograniczone miejsce, ponieważ to miasto położone w wolnej strefie, z pewnością Żydzi byli tam prześladowani od 1940 r. na mocy rozporządzeń Vichy, ale byli w stanie, dla wielu z nich, ochronić się w krajobraz Owernii.
Dla zwolenników Ruchu Oporu, Le Chagrin et la Pitié niesłusznie przedstawia bardzo negatywną opinię na temat części francuskiej populacji bardziej zwróconej ku Philippe'owi Pétainowi niż ku Charlesowi de Gaulle'owi , ludności, która wierzy w teorię miecza i tarczy, która utrzymywała się w większości, przynajmniej do 1942 r. Partie powstałe z ruchu oporu, zarówno prawica francuska , jak i francuska Partia Komunistyczna , pragną przede wszystkim podkreślić oporną Francję (wcieloną albo przez generała de Gaulle'a, albo przez Francuzów). Partii Komunistycznej) i dlatego dążą do zminimalizowania zjawiska kolaboracji w celu zachowania spójności narodowej. Jednak kandydat Francuskiej Partii Komunistycznej w wyborach prezydenckich w 1969 roku, Jacques Duclos , uroczyście oświadcza:
„Mówię, że bez kolaborantów Niemcy nie mogliby wyrządzić połowy szkody, którą wyrządzili. "
Jean-Louis Bory pisze na końcu filmu w artykule zatytułowanym „Zaplecze Francji”, opublikowanym w poniedziałek w Le Nouvel Observateur19 kwietnia 1971 :
„Wszystkie idee, wszystkie ideologie, wszystkie stanowiska w odniesieniu do problemów dnia dzisiejszego (faszyzm, komunizm, petainizm, gaulizm, antysemityzm, anglofobia itp.) mają tu twarze, głosy, spojrzenia, uniki lub wybuchy szczerości. ludzkości chwyta. "
Finansowany przez telewizję niemiecką i szwajcarską, Le Chagrin et la Pitié miał być początkowo emitowany we francuskiej telewizji jako akompaniament do trzyczęściowego filmu dokumentalnego o współczesnej historii Francji, ale francuska telewizja telewizyjna (ORTF, publiczna instytucja „Państwa”) pod przewodnictwem Jean-Jacques de Bresson odmówił jego dystrybucji, podobnie jak jego następca Arthur Conte , który uważał, że „film niszczy mity, których Francuzi wciąż potrzebują”. Wyjaśnia też, że stwarza to problem techniczny (trwa 4 godziny) i moralny z powodu protestów rodzin (rodziny bojowników ruchu oporu, rodzina Pierre'a Lavala …).
Ponadto Simone Veil , która była wówczas w radzie dyrektorów ORTF, skrytykowała znaczenie dokumentu, który jej zdaniem nie odzwierciedla ówczesnych realiów. Przemawiając w 1992 roku w sprawie France 3, przypomniała swoje stanowisko, wskazując, że Le Chagrin et la Pitié „był bardzo niesprawiedliwy wobec bojowników ruchu oporu i Francuzów, którzy uratowali wiele żydowskich dzieci – znacznie więcej niż w innych krajach. – sąsiedzi, którzy zabrali im dziecko nie wiedziałem, ale także kościoły. " Wierzy, że szokujące odporny miasto Clermont-Ferrand jest przedstawiany jako pracownika miasta.
Wreszcie, Simone Veil precyzuje, że brak transmisji był również motywowany wygórowaną ceną, o jaką poprosiłby Marcel Ophüls , przekonany, że ORTF ma moralny obowiązek wyemitowania jego filmu i mając zaufanie do napięcia w mediach.
W tym czasie publiczność we Francji miała tylko dwa kanały telewizyjne, oba państwowe, których informacje były ściśle kontrolowane przez rząd (w latach 1969-1971 prezydentem republiki był Georges Pompidou i premier Jacques Chaban- Delmas ). Uważano, że władze wywierały presję grożąc represjami.
W 2012 roku Ophüls będzie wskazywał z dystansem: „Dyrektor generalny ORTF udał się do generała w Colombey, aby zapytać go, co powinien zrobić z tym filmem, który przywołał„ nieprzyjemne prawdy ”. „ De Gaulle byłby mu odpowiedział: ” Francja nie potrzebuje prawdy; Francja potrzebuje nadziei. " Co Ophüls dodaje: " W pewnym sensie uważam to za wspaniałą odpowiedź i wysoką klasę. Ale nie robiliśmy tej samej roboty, generał i ja. "
Następnie Marcel Ophüls wyreżyserował, we współpracy z André Harrisem i Alainem de Sédouy , serię innych filmów dokumentalnych o wojsku, które odniosły mniejszy sukces.
Film pokazywany jest w Niemczech, Szwajcarii, Holandii i Stanach Zjednoczonych.
Napięcie medialne wokół odmowy transmisji ORTF przyczyniło się do sukcesu filmu ustnego, który przez 87 tygodni był prezentowany w teatrach w Paryżu i był prezentowany na międzynarodowych festiwalach przez całą dekadę.
Nawet jeśli nie można mówić o oficjalnej cenzurze , to ponad 10 lat po jego kręceniu Le Chagrin et la Pitié po raz pierwszy emitowany jest w telewizji,28 października 1981na FR3 . Podczas kampanii prezydenckiej 1981 roku , przyszły minister kultury , Jack Lang obiecał nadawanie go na kanale publicznym. Tego dnia obejrzało go dwadzieścia milionów widzów.
Zostanie on ponownie wyemitowany w telewizji w 1994 roku w programie Arte, podczas kontrowersji wokół przyjaźni między François Mitterrandem a komendantem policji Vichy , René Bousquet .