Dolmen jest prehistorycznego megalitycznych konstrukcji składa się z jednego lub więcej dużych płyt osłonowych (tabele) umieszczonych na kamieniach pionowych, które służą jako nogi ( orthostats ). Całość pierwotnie była przykryta, utrzymywana i chroniona masą kamieni i ziemi zwaną tumulusem . Dolmeny są powszechnie interpretowane jako grobowce komorowe , pomniki nagrobne, w których mieszczą się zbiorowe pochówki .
W dolmeny w Europie powstały między końcem V -go tysiąclecia pne. AD i koniec III th tysiąclecia pne. AD , tych z Dalekiego Wschodu do I st tysiącleciu pne. AD .
Dla niektórych badaczy obok tych megalitów mogły istnieć ich drewniane odpowiedniki zwane, z braku określenia, które je określano, drewnianymi dolmenami .
W obecnym stanie degradacji dolmeny często wyglądają jak proste stoły. Mogą one od dawna przypomina pogańskich ołtarzach, ale są one rzeczywiście nagrobne komory i Tumulus galerie (sztuczne kopce), ruchoma część, która ( zasypka ) został erozji na przestrzeni wieków. Ich architektura czasami zawiera korytarz dojazdowy, który może być zbudowany z płyt lub suchych kamieni . Komnatę grobową o zmiennym kształcie ( prostokątnym , wielokątnym , owalnym , okrągłym ...) może również poprzedzać przedsionek . W niektórych dolmenach wejście ma drzwi wycięte z jednej lub więcej pionowych płyt.
Morfologia dolmenów może się różnić w zależności od regionu; Tak więc obserwujemy na przykład w Loire-Atlantique dolmeny, których centralny korytarz obsługuje kilka pomieszczeń po obu stronach, tworząc w ten sposób jeden lub dwa transepty i znacznie komplikując plan pochówku.
W Bretanii , w regionie paryskim iw innych krajach, w niektórych nieproporcjonalnie długich dolmenach komora i korytarz mają tę samą szerokość i łączą się. Są one pokryte kilkoma stołami i nazywane są „ zakrytymi przejściami ”. Złożoność i znaczenie zabytków może być tak duże, że niektóre kurhany pokrywają kilka dolmenów, takich jak duży kopiec Barnenez (Finistère, Francja), który obejmuje jedenaście grobowców korytarzowych, niektóre megalityczne, a inne z suchymi kamiennymi sklepieniami, w wspornikach ...
W przeciwieństwie do tego region Sewennów jest bogaty w grobowce przypominające sklepienia, często płyty z łupków i suchych kamieni, bez korytarza i pod dość niskim kopcem , czasami gromadzone licznie w nekropolii herbowej .
Dolmeny o prostym planie (bez korytarza) obfitują na całym południu Francji z kilkoma tysiącami jednostek.
Wydaje się, że Théophile Malo Corret z La Tour d'Auvergne jako pierwszy użył terminu „dolmen” w swojej książce Origines gauloises. Te z najstarszych ludów Europy, zaczerpnięte z ich prawdziwego źródła lub badań nad językiem, pochodzeniem i starożytnością Celto-Bretonów z Armoryki, aby służyć starożytnej i współczesnej historii tego ludu oraz historii francuskiej , opublikowanej w latach 1792 i 1796 . Termin „dolmen” podjął Pierre Jean-Baptiste Legrand d'Aussy ( 1737 - 1800 ), który proponuje inną interpretację funkcji dolmen, widząc tam już nie stół ofiarny ani ołtarz, jak myślał Malo Corret. , ale grób.
25 lutego 1799Legrand d'Aussy przeczytał w Institut National des Sciences et Arts swoją pracę Des sepultures nationaux , opublikowaną następnie w 1824 roku :
„Pan Coret, mówiąc o jednym z tych stołów, który wkrótce ogłoszę i który można zobaczyć w Locmariaker, mówi, że w bas-bretońsku nazywa się dolmin . Znowu przyjmuję to wyrażenie, które, podobnie jak dwa poprzednie, jest mi niezbędne. W zupełnie nowym przedmiocie, którego słownictwo w konsekwencji nie istnieje, zmuszony jestem się nim stać; i chociaż, z mojej racji, upoważniono mnie do tworzenia słów, to jednak wolę przyjąć te, które uważam za istniejące, zwłaszcza gdy dają mi one, podobnie jak Bas-Breton, nadzieję reprezentowania dawnych wyznań galijskich. Dlatego przyjmuję słowo dolmine i będę go używał do oznaczenia stołów, o których mówię. "
Termin ten wydaje się być ukuty z bretońskich słów : t (d) aol (podobny do łacińskiej tabuli ), „stół” i men , „kamień”. Jednak w związkach zwykle mówimy „liac'h ven ”, „ liaven ”, „ lieven ” lub „ leven ”.
Niektóre słowniki etymologiczne podają , że termin ten został ukuty po drugiej stronie kanału, od kornwalijskiego tolmena , który pierwotnie oznaczał krąg kamieni lub kamień z otworami.
Istnieją trzy podstawowe rodzaje dolmenów. Każdy główny typ można rozbić na lokalne warianty charakteryzujące konkretną kulturę neolityczną lub wynikające z fazy przejściowej wynikającej z różnych wpływów.
W dolmenach jednoosobowych sypialnia otwiera się bezpośrednio na zewnątrz. Zwykle składają się z dwóch do trzech ortostatów i płyty przyłóżkowej. Tak zdefiniowana komora jest prostokątna (tzw. dolmen „typu A”) lub wielokątna (tzw. dolmen „typu B”). Ten typ dolmenów jest bardzo powszechny na południowym zachodzie ( Aveyron , Lot ) i centrum ( Puy-de-Dôme ) Francji. Ten typ konstrukcji czasami zna bardzo zlokalizowane specyficzne adaptacje:
Do przejścia dolmeny , czasami nazywany również passage groby lub dolmeny Galeria ( Grave Passage w języku angielskim), są dolmeny, gdzie wejście do komory komunikatów z zewnątrz przez korytarz, osiowych lub nie, o bardzo różnych wymiarach.. Ten typ dolmenów ma wiele lokalnych odmian:
Zadaszone dolmeny alejowe charakteryzują się bardzo wydłużoną komorą, oddzieloną lub nie od korytarza. Zadaszony aleja jest symbolem Seine-Oise-Marne kultury , ale jest to z dostosowaniem regionalnych w Bretanii (znaleziono Côtes-d'Armor ) iw miarę jak Prowansji .
Dolmeny były zbiorowymi pochówkami wielokrotnego użytku. To wyjaśnia, dlaczego w niektórych dolmenach udało nam się odkryć ludzkie szczątki kilkuset osób i mebli z różnych okresów ( neolit , miedź , brąz , epoka żelaza , a nawet późniejsze okresy). Trochę jak krypty rodzinne z czasów współczesnych, dolmeny mogły być używane znacznie dłużej niż dzisiaj, a pewne jest, że niektóre grobowce musiały być używane przez wieki. Kości można było nakładać na siebie kilkoma warstwami i, aby zrobić miejsce, poddać redukcji lub ewakuacji w korytarzach.
Wyrażenie „pochówek zbiorowy” niekoniecznie oznacza, że jest to grobowiec dla wszystkich: ze względu na ilość kości, które czasami są dość małe, odkrywane w wielkich grobowcach - prestiżowych zabytkach - pytamy, czy niektóre nie były zarezerwowane dla uprzywilejowana grupa społeczności.
Interpretacja jako grobowiec nie powinna być może uogólniana. W niektórych dolmenach nie znaleziono ludzkich szczątków typu nagrobnego , ale może to być konsekwencją zjawisk tafonomicznych , erozji, grabieży, niespójnych starych wykopalisk lub tajnych wykopalisk. W chwili otwarcia dolmen pod kurhanem Mané-er-Hroeh w Locmariaquer nie zawierał żadnych szczątków ludzkich.
Co do kurhanu, pełnił on nie tylko funkcję ochronną komory grobowej, ale niewątpliwie również funkcję sygnalizacyjną, nawet ostentacyjną: wielki kurhan, zwrócony ku górze, narzucał swoją masę zwiedzającemu, miał budzić szacunek dla tego miejsca i nadać pewien prestiż wspólnocie, która go wzniosła.
Ponadto kilka znalezisk archeologicznych (ofiary, ołtarz, zaułki itp.) sugeruje, że te pomniki nagrobne mogły pełnić funkcję religijną . Nawet dobrze po wielkim okresie budowę megalitów w Europie , że Celtic narody mają, jak się wydaje, czasami wykorzystywali je dla celów religijnych, ale nie są dla wszystkich, że budowniczowie, jako pierwszy podjął tę deklarację. Naukowców celtomanes z XVIII th wieku i XIX th century , które powiązane systematycznie megality z Galów i Brytyjczyków .
Na świecie zarejestrowano pięćdziesiąt tysięcy dolmenów, w tym dwadzieścia tysięcy w Europie .
Były one bardzo liczne w niektórych regionach Francji, a jeśli niektóre zniknęły, pozostało ich ponad 4000, rozproszonych w około sześćdziesięciu departamentach. Aby stworzyć schemat powstawania dolmenów we Francji, możemy zacząć od zachodu kraju, od Bretanii , Kraju Loary , następnie przez Poitou, by dalej na południe dołączyć do Causses du Quercy i od Aveyron, a na koniec , docierają nad Morze Śródziemne, do Langwedocji (patrz mapa) oraz do Roussillon (Campussy - Arboussols, itp.). Są one liczne w Aveyron (1000 dolmenów), Bretanii , Kraju Loary , Quercy ( 800 dolmenów ), Ardèche ( 800 dolmenów tylko w tym departamencie), Poitou , Charentes i Langwedocji (co najmniej 700 dolmenów ). W Prowansji liczy się sto.
Występuje także w Irlandii , Walii z, w szczególności, portalowych dolmeny lub ciężkiego przejścia ( grobowca Couloir ), w angielskich hrabstw w Devon i Kornwalii . W Portugalii znajdują się spektakularne miejsca w Górnym Alentejo, w pobliżu miasta Evora . Na południu Hiszpanii znajdują się niezwykłe miejsca Antequera , które należą do najbardziej imponujących i najstarszych dolmenów na świecie.
W Belgii , gdzie znajduje się 120 szczątków dolmenów i menhirów , takich jak te z Oppagne i Barvaux-sur-Ourthe , megalitów z domeny Wéris , niedaleko Durbuy (w tym dolmenów z Weris oraz menhirów i kromlechów , które przetrwały w w tym samym regionie), a także pochówki jaskiniowe pod skałami, Blancs Cailloux de Mousny , stojące kamienie Neerwinden i Manderfeld , grobowiec Tourinnes-Saint-Lambert , a nawet w gminie Brukseli , wraz z Tomberg, kopce zniszczone w XVIII wieku th century , ale są ślady inwentaryzacji obiektów to zawarte.
W Skandynawii , północnych Niemczech i Holandii szczątki te nazywane są hunebed lub hunegraf . Północna Afryka i Indie zawierać takie pozostałości, a bardziej skromnie The Syria The Etiopia i Krym ( Ukraina ). W Tunezji nekropolia dolmenów Jebel Gorra , położona w pobliżu miasteczka Thibar , przy drodze do Téboursouk , ma od dwóch do trzystu dobrze rozpoznawalnych pochówków megalitycznych.
Korea posiada już o 30 000 dolmeny różnych typów, wysokie w I st tysiącleciu pne. AD i zgodnie z technikami ewolucyjnymi. Występuje również w Japonii , ale z okresu znacznie nowszego.
Na kontynencie amerykańskim bardzo szczegółowa książka " Odkrycia Ameryk przed Kolumbem " Hansa-Joachima Zillmera opisuje budowle megalityczne, takie jak dolmeny, menhiry, kromlechy, kopce i inne kurhany. Są one liczne na terytorium Ameryki Północnej, głównie na północnym wschodzie, Massachusetts, New Jersey, Nowym Jorku, Connecticut i stanach przybrzeżnych. W książce pojawiają się archiwalne zdjęcia, często czarno-białe. W Ameryce Południowej struktury te występują również np. w Argentynie.
Pocztówka z dolmenem Menardeix około 1920 roku.
La Roche-aux-Fées, Bretania , Francja.
Dolmen Chianca Puglia .
Dolmen Sa Coveccada Sardynii .
Dolmen du Poitou , Francja.
Dolmen Paço das Vinhas, Portugalia .
Dolmen de Barrocal, region Évora , Portugalia.
Djebel Gorra Dolmen w pobliżu Thibar , Tunezja .
Dolmen Dougga , Tunezja.
Widok wnętrza w kierunku wejścia do dolmen Gallardet , Francja.
Dolmen w Roknia , wilaya z Guelma w Algierii .