Rada Ministrów jest organem ustanowionym przez konstytucji francuskiej , aby omówić i przyjąć niektóre z głównych aktów władzy wykonawczej , jako depozyt rachunki w rządzie lub mianowanie wyższych urzędników i wojskowych . Przewodniczy mu Prezydent Republiki i skupia premiera , wszystkich ministrów pełniących służbę oraz, w zależności od rządu, wszystkich lub niektórych ministrów niższego szczebla. Tylko bardzo skrótowy raport z publikowanych posiedzeń, ma również pozwolić ministrom na swobodną dyskusję na temat polityki rządu. Tradycyjnie spotyka się w każdą środę rano w Pałacu Elizejskim , oficjalnej rezydencji prezydenta, chociaż prezydent może go zwołać w dowolnym miejscu i czasie.
Rada jest jednym z elementów pozwalających Prezydentowi RP na kierowanie władzą wykonawczą, mimo wielkiej roli teoretycznie przypisanej Prezesowi Rady Ministrów przez Konstytucję. Umożliwia mu kontrolowanie rozwoju i wdrażania polityki rządu oraz wyrażanie – lub odmawianie – zgody na pewną liczbę ważnych decyzji, a także, bardziej ogólnie, wyrażanie swoich poglądów w dyskusjach z udziałem rządu jako całości. W okresie kohabitacji , to znaczy w okresach, gdy Prezydent i Premier pochodzą z przeciwstawnych partii oraz gdy Premier faktycznie kieruje Rządem, Głowa Państwa zachowuje przewodnictwo w Radzie Ministrów, co daje mu możliwość być informowanym o pracy rządu, wywierać na nią ograniczony wpływ i nagłaśniać jej nieporozumienia.
Mimo rozgłosu i szerokich konstytucyjnych uprawnień, Rada cieszy się opinią bardzo uroczystej, a przez byłych ministrów jest nawet określana jako nudna, choć jej charakter zależy od osobowości prezydenta i sytuacji politycznej. Według dwóch konstytucjonalistów jest to „mniej w czasach V RP przykład refleksji i decyzji, niż kulminacja inicjatyw i projektów opracowanych z góry i przygotowanych w innym wystroju”; nawet komunikat prasowy jest w pełni przygotowany przed rozpoczęciem Rady.
Rada Ministrów jest jedynym formalnym spotkaniem wszystkich członków rządu. Premier może, zgodnie z artykułem 21 Konstytucji V Republiki , sam przewodniczyć niektórym plenarnym lub ograniczonym posiedzeniom rządu, ale praktyka ta jest rzadka i ściśle uregulowana ze względu na dominację prezydenta w V Republice. Prezydent może również przewodniczyć ograniczonym radom składającym się z niektórych ministrów.
Konstytucja, ustawodawstwo i rozporządzenia przewidują, że szereg decyzji rządowych dla swojej ważności wymaga skierowania do Rady Ministrów.
Rachunki inicjatywa rządowa (jedynymi nazywane „rachunki” w ramach V Republiki Francuskiej, rachunki prywatnych członków jest nazywana po prostu «propozycje» dla prawodawstwa) muszą być przedstawione Radzie przed zgłoszona przez Radę. Parlament ( art. 39 Konstytucja ). Podczas konkubinatu kontrola porządku obrad przez prezydenta pozwala mu na zablokowanie projektu ustawy na tym etapie; władza ta jest jednak symboliczna, bo premier, który miał mieć większość w Zgromadzeniu Narodowym, mógłby bez trudu zlecić tekst posłowi ze swojej partii. wluty 2000podczas trzeciego wspólnego pożycia prezydent Jacques Chirac odmówił włączenia do porządku obrad projektu ustawy o statusie Korsyki ; manewr miał głównie na celu ujawnienie jego niezgody z premierem Lionelem Jospinem w tej sprawie, a on zgodził się umieścić projekt w porządku obrad na następny tydzień.
Niektóre akty prawne muszą być również przedłożone Radzie Ministrów przed ich przyjęciem. Akty te to rozporządzenia, wydawane w dziedzinie prawa na mocy upoważnienia czasowego ( art. 38 Konstytucji) oraz pewna liczba dekretów, które nazywane są wówczas „rozporządzeniami w Radzie Ministrów”, a dotyczą:
W przeciwieństwie do innych aktów prawnych, które podpisują jedynie Prezes Rady Ministrów i ministrowie odpowiedzialni za ich wykonanie, akty te muszą być również podpisane przez Prezydenta Republiki ( art. 13 Konstytucji ) i zgodnie z interpretacją Konstytucji François Mitterrand wMarzec 1986daje to prezydentowi prawo weta wobec tych tekstów. Podczas konkubinatu w latach 1986-1988 François Mitterrand kilkakrotnie odmówił podpisania rozporządzeń, które według niego nie przedstawiały „postępu w stosunku do zdobyczy”, zmuszając premiera Jacquesa Chiraca do przyjęcia odpowiednich przepisów w formie ustawy, a nie używając inicjacji. Już w 1985 r., kiedy stało się jasne, że prawica wygra wybory parlamentarne w 1986 r. , dekret François Mitterranda i Laurenta Fabiusa zwiększył liczbę środków, które mają być wysłuchane przez Radę, a zatem podpisane przez Prezydenta Republiki, w celu wzmocnienia zdolności prezydenta do przeciwstawiania się polityce rządu.
Zgodnie z orzeczeniem Rady Stanu w sprawie Meyeta (1992) dekret Rady Ministrów, nawet jeśli nie przewiduje się umieszczenia go w porządku obrad, może być zmieniony jedynie innym dekretem Rady Ministrów, chyba że jego ostateczny przepisy lub przepis ustawowy pozwalają na jego zmianę prostym dekretem.
Ponadto premier musi skonsultować się z Radą przed podjęciem odpowiedzialności swojego rządu za swój program lub deklarację polityki ogólnej ( art. 49 ust. 1 Konstytucji ) lub przed głosowaniem nad tekstem ( art. 49 ust . 3).
Obrady Rady Ministrów nie mogą być atakowane przez apelację o nadużycie władzy z tego powodu, że same w sobie nie mają bezpośredniego skutku prawnego i muszą być traktowane jako zwykłe deklaracje woli rządu.
Rada Ministrów bywa opisywana jako nadmiernie formalna i mało praktyczna. Dziennikarka Françoise Giroud , która była sekretarzem stanu ds. statusu kobiet na początku prezydentury Valéry Giscard d'Estaing , pamiętała, że nudziła się podczas soborów, ponieważ teksty, które już krążyły między ministerstwami i komunikatami, były po prostu czytane na głos.
Zgodnie z orzeczeniem konstytucjonalistów Dominique'a Chagnollauda i Jean-Louis Quermonne'a , w ramach V Republiki Rada „jest nie tyle zbiorem refleksji i decyzji, co kulminacją inicjatyw i projektów opracowanych wcześniej i przygotowanych w innym otoczeniu. Każdego tygodnia podejmuje szereg decyzji, które stają się ostateczne, a następnie są rejestrowane i ogłaszane prasie w komunikacie prasowym wydanym na zakończenie spotkania. Pozwala również Prezydentowi Rzeczypospolitej, który faktycznie przewodniczy jej obradom, być informowanym o środkach, które przechodzą przez ten organ przed ich ostatecznym przyjęciem i kierować ich przebiegiem, nawet jeśli Konstytucja nie daje mu prawa „do być inicjatorem. Przy okazji posiedzenia Rady Ministrów żaden z tych aktów nie umknie uwadze prezydenta, a nawet jego potencjalnemu weta. "
Rada Ministrów skupia Prezydenta Republiki, Premiera, ministrów pełnoprawnych, a czasem ministrów niższego szczebla (wiceministrów i sekretarzy stanu) lub niektórych z nich.
Udział tych ostatnich zależy od rządu i często zmieniał się w czasie V Republiki. Wszyscy członkowie rządu uczestniczyli w soborze podczas prezydentury Charlesa de Gaulle'a, ponieważ sekretarzy stanu było niewielu. De Gaulle uznał, że kolegialny charakter rządu implikuje obecność wszystkich jego członków przy podejmowaniu ważnych decyzji, a premier Michel Debré postrzegał to jako sposób na przekazanie młodym ministrom doświadczenia w prowadzeniu spraw.
Jednak rządy rozrastały się coraz bardziej, a sytuacja zmieniła się na początku prezydentury Georgesa Pompidou . Skład Rady określa dekret Prezydenta Rzeczypospolitej, z reguły dekret o powołaniu członków Rządu. Za prezydentury Nicolasa Sarkozy'ego tylko część sekretarzy stanu uczestniczy w Radzie i tylko wtedy, gdy w porządku obrad jest pytanie dotyczące ich atrybucji.
Radzie przewodniczy Prezydent Republiki na podstawie art. 9 Konstytucji . Może on „wyjątkowo” zostać zastąpiony przez Premiera „na mocy wyraźnej delegacji i dla określonego porządku obrad” ( art. 21 ); procedura jest niezwykle rzadka.
Sekretarz Generalny Prezydium Republiki i Sekretarz Generalny Rządu, którzy przygotowują protokoły posiedzeń, również uczestniczą w Radzie, nie biorąc w niej udziału. Pod przewodnictwem François Mitterranda jego specjalny doradca Jacques Attali zasiadał z sekretarzami generalnymi.
Do Prezydenta Republiki , który przewodniczy Radzie, decyduje termin i miejsce jej posiedzeń. Jednak sobór tradycyjnie zbiera się w każdą środę (wybór ten sięgałby króla Ludwika XIV, który zwołał sobór z góry w dzień tygodnia, kiedy jego grafik był mniej napięty) o godzinie 10 rano , z wyjątkiem dwugodzinnej przerwy. lub trzy tygodnie w sierpniu. Cotygodniowe spotkanie, które podczas prezydentury Charlesa de Gaulle'a mogło trwać dwie lub trzy godziny, zostało od tego czasu skrócone do około godziny.
Pałac Elizejski , oficjalna rezydencja prezydenta Republiki, jest normalnym miejscem spotkań Rady. Na początku V Republiki Rada odbyła się w obecnym narożnym biurze sekretarzy generalnych Pałacu Elizejskiego. Od czasu prezydentury Georgesa Pompidou Rada spotyka się w sali Murata na parterze. Duży stół na kozłach ustawiany jest specjalnie co tydzień. Krzesło prezydenta znajduje się pośrodku jednego z dwóch dużych boków stołu, przed nim stoi premier, a obok niego sekretarz generalny prezydencji. Ministrowie zasiadają według porządku protokolarnego, ustalonego dekretem o powołaniu.
Prezydent Rzeczypospolitej może jednak zwołać Radę gdzie indziej i czynił to niekiedy ze względów symbolicznych. Pierwsze „zdecentralizowane” Rady zostały zwołane przez Valéry'ego Giscarda d'Estaing w Lyonie w 1974 r., w Évry w 1975 r. i w Lille w 1976 r. W 2007 r. Nicolas Sarkozy zwołał Radę w Strasburgu na7 września, w piątek, w celu podkreślenia chęci zbliżenia władzy do obywateli, i ponownie w Ajaccio on31 października. Ponadto Rada Ministrów w środę27 lipca 2011odbyła się w prywatnej rezydencji przy alei Marigny , ze względu na pracę w Pałacu Elizejski . Te wyjazdy są niezwykle rzadkie i były krytykowane za ich koszt oraz brak praktycznego i uzasadnionego uzasadnienia.
Zarząd może być również zwoływany w nagłych wypadkach , na przykład w dniu:14 stycznia 1991w przededniu wybuchu wojny w Zatoce Perskiej lub11 września 2001po atakach na Stany Zjednoczone . Niedawno odbyła się nadzwyczajna Rada Ministrów w Pałacu Elizejskim podczas siedmiokrotnego ataku terrorystycznego w Paryżu i Saint-Denis , w nocy z 13 na14 listopada 2015 r.i który spowodował śmierć 130 osób. Podczas gdy w sali koncertowej Bataclan wciąż trwało branie zakładników, Prezydent Republiki , François Hollande, przemawia do Narodu tuż przed północą, ogłaszając odbycie tej rady. Wyda dekret umożliwiający wprowadzenie stanu wyjątkowego w całym kraju i natychmiastowe przywrócenie kontroli granic państwowych.
Na zwyczajne środowe spotkanie Sekretarz Generalny Rządu przesyła projekt porządku obrad Prezydentowi Republiki, Premierowi i ministrom w piątek po południu. Porządek obrad ustalany jest w poniedziałek po południu podczas spotkania prezydenta z sekretarzem generalnym i przesłany ministrom we wtorek.
Przed Radą Prezydent, Premier, Sekretarz Generalny Prezydencji i Sekretarz Generalny Rządu odbywają krótkie spotkanie. W tym czasie Dyrektor Gabinetu Sekretarza Generalnego Rządu przygotowuje ostateczną wersję komunikatu prasowego i zleca ministrom podpisanie aktów, które zostaną przedstawione Prezydentowi na posiedzeniu Rady.
Rozporządzenie Rady zostało przyjęte w luty 1947i kilkakrotnie modyfikowany w ramach V Republiki. Spotkania mają ścisły program, który pozostawia niewiele miejsca na improwizację:
Prezydent Rzeczypospolitej może, w niektórych szczególnie ważnych lub kontrowersyjnych kwestiach, poprowadzić tour de table, aby ministrowie wyrazili swoją opinię; zawsze przemawia ostatni. Jednak głosowanie nie odbywa się w Radzie Ministrów za V Republiki.
Dyskusje w Radzie Ministrów mają pozostać poufne. Jednym z pierwszych zastosowań rady, już w życie w XIX -tego wieku, jest zakaz robienia notatek, z wyjątkiem Prezesa, dwóch sekretarzy generalnych i rzecznik rządu. Komunikat prasowy opublikowany po soborze zawiera jedynie krótkie i czasami wymijające informacje na temat zgłoszonych komentarzy, zwłaszcza że został napisany jeszcze przed rozpoczęciem soboru; sprawa może być nawet całkowicie przemilczana, np. gdy jest objęta tajemnicą obronną lub w przypadku wotum zaufania, które premier chce zachować w tajemnicy do czasu jego złożenia. Pozwala to ministrom na bardziej swobodną debatę nad polityką rządu niż publicznie i wyrażanie potencjalnej dezaprobaty przed publicznym poszanowaniem „solidarności rządowej”. Jednak niektórzy byli ministrowie donieśli o pewnych dyskusjach w kolejnych sprawozdaniach lub zeznaniach; zdarza się również, że dyskusja lub incydent stają się znane mediom.
Dziedziniec Pałacu Elizejskiego jest otwarty dla dziennikarzy podczas posiedzenia Rady, a ministrowie zwykle prowadzą z nimi krótkie i nieformalne rozmowy, kiedy opuszczają pałac i wracają do swoich samochodów.
Po pierwszej Radzie po powołaniu nowego rządu wszyscy jej członkowie wraz z Prezydentem RP spotykają się przed pałacem od strony ogrodu i pozują do wspólnego zdjęcia, znanego jako „fotografia rodzinna”. Prezydent François Mitterrand odmówił jednak pozowania z rządami Chiraca II w 1986 roku i Balladura w 1993 roku, ponieważ popierała je większość przeciwna mu.
Na każde posiedzenie Rady Sekretarz Generalny Rządu ustanawia trzy akty:
Rada Ministrów wywodzi się z Komitetu Ministrów, który powstał w Ancien Régime jako posiedzenie przygotowawcze Rady Królewskiej i skupia wszystkich członków Rady z góry lub Rady Dyspozytorów .
W XIX th century, szef francuskiego rządu, którego funkcja nie ma osobowości prawnej i że właśnie najważniejsza ministrowie, zaczął być nazywany Prezes Rady Ministrów, albo bardziej krótko przewodniczący, który wprowadza w błąd, o ile to nie on, ale głowa państwa (król, cesarz lub prezydent) przewodniczył Radzie Ministrów.
Tytuł „przewodniczącego Rady” został po raz pierwszy użyty ponownie w marcu 1876 r. w dekrecie powołującym Julesa Dufaure'a , a w konstytucji pojawił się dopiero w 1946 r.
Należy jednak pamiętać, prezydencja Rady Ministrów (tak zwane „Prezes Zarządu”) od polityków, w tym Edouard Herriot ( 94 th , 97 th i 106 th „przewodniczący francuskiej Rady Ministrów”), Andre Tardieu , Edouard Daladier , Aristide Briand , Georges Clemenceau , Camille Chautemps , między innymi.
Do 1958 r. rada spotykała się w nieregularnych odstępach czasu, a czasem poza Pałacem Elizejskim, w jednej z innych rezydencji prezydenckich w Paryżu lub Rambouillet . W Élysée Rada odbywała się w Salonie Portretów w okresie III Republiki, podczas gdy rządy IV Republiki korzystały z Salon des Ambassadeurs, Salon Murat i Salon de l'Hémicycle. Radę zwołał Przewodniczący Rady, który ustalił jej porządek obrad. W III RP skupiała tylko pełnoprawnych ministrów, bez podsekretarzy stanu.
Po II wojnie światowej Radzie wydano rozporządzenie w Styczeń 1947. Pierwszy prezydent IV Republiki, Vincent Auriol , zamierzał korzystać z prerogatyw nadanych mu przez Konstytucję; odnosząc się do Rady Ministrów, powiedział swojemu gabinetowi, że „mogą istnieć fundamentalne spory w głównych kwestiach o znaczeniu narodowym, zarówno między ministrami, jak i z ogólną linią kraju. Niezbędne jest zatem rozstrzyganie pomiędzy różnymi opiniami w sensie woli ludu i zbiorowego interesu kraju. Ale moja rada kończy się na progu decyzji. Nie mam prawa decydować, mam obowiązek ostrzegania i doradzania. Został jednak wykluczony ze spraw rządowych, podobnie jak jego poprzednicy w III RP. wStyczeń 1948z niechęcią dowiedział się z prasy o istnieniu projektu ustawy o pieniądzach, który nie został jeszcze przedstawiony Radzie Ministrów, i oświadczył, że gdyby taki incydent miał się powtórzyć, odmówiłby przewodniczenia Radzie i wszczęliby publiczny protest.
Charakter Rady zmienił się wraz z powstaniem V Republiki, której dominującą siłą władzy wykonawczej stał się Prezydent Republiki. Były minister poinformował o zaproszeniu Charlesa de Gaulle'a do wyrażenia swojej opinii we wszystkich kwestiach, a rząd jako całość jest zobowiązana do decyzji podjętych w Radzie. Rada generała de Gaulle'a została jednak opisana jako „akademicka” ceremonia, podczas której ministrowie mieli „odnowić swoje członkostwo” i „zaktualizować swoje wcześniejsze zobowiązania, nawet jeśli nie zgadzają się z tym czy innym aspektem”.
Za sugestią premiera Michela Debré , De Gaulle wybrał stałe pomieszczenie dla Rady, pokój narożny na pierwszym piętrze w pobliżu jego biura, dawnej jadalni. Jego następca Georges Pompidou , wybrany w 1969 roku, przeniósł Radę do sali Murata na parterze.
Uderzony chorobą prezydent Georges Pompidou deleguje Radę Ministrów do swojego premiera, Pierre'a Messmera , wLuty 1974przewidziany w art. 21 Konstytucji .
W 1981 roku François Mitterrand ustanowił w swojej pierwszej Radzie Ministrów zasady, które chciał, aby obowiązywały: zakaz czytania notatek, robienia notatek, prowadzenia rozmów. Jej Rady Ministrów działają sprawnie i nie są miejscem debaty .
W 1986 r. pierwsze kohabitacje, sprzeciwiające się lewicowemu prezydentowi i prawicowemu rządowi, pozbawiły Radę Ministrów większości jej roli: większość decyzji rządowych podejmowano bez obecności prezydenta podczas Rad Gabinetowych , Rad Ministrowie trwają około dwudziestu minut, podczas których, według André Santiniego , ministrowie czytają ich pocztę.
Rady Ministrów w rządach Rocarda , po drugim zwycięstwie François Mitterranda , wyróżniają się bardziej kolegialną atmosferą, bardziej otwartymi i żywymi dyskusjami.
Różne doniesienia prasowe przywołują nową zmianę atmosfery w Radzie Ministrów wraz z objęciem prezydentury Nicolasa Sarkozy'ego w 2007 roku. Według ministra stało się to posiedzeniem zarządu spółki. Omawiamy strategię. Nicolas Sarkozy otwiera czwartą część, „ część D ”, debatę na aktualny temat. Nie wydaje się to w końcu interesujące i bardzo szybko zostaje porzucone przez Nicolasa Sarkozy'ego. Spotkania opisywane są jako mniej formalne niż za Jacques'a Chiraca, a ministrowie proszeni są o nie zabieranie głosu dłużej niż trzy minuty i nie czytanie notatek przygotowanych przez szefa ich sztabu.
Pomimo tej zmiany atmosfery, Rada Ministrów kontynuuje formalny proces: premier jako pierwszy przybywa do Pałacu Elizejskiego, aby spotkać się z Prezydentem Republiki i przygotować nadchodzącą Radę. W tym czasie ministrowie i sekretarze przybywają i spotykają się w Élysée przed wejściem do poczekalni Murat . W pokoju sąsiadującym z salonem Murat podawane są im śniadania, ciastka i napoje. Następnie każdy minister zajmuje swoje miejsce przed wyznaczonym miejscem i swoim krzesłem przed przybyciem prezydenta. Jest to ogłaszane przez komornika i zawsze ma miejsce na tablicy jako ostatnie. Jacques Toubon, strażnik pieczęci w 1995 roku, miał okazję zapłacić cenę podczas opóźnienia.
W Radzie Ministrów nie jest dozwolona kamera, kamera ani mikrofon, z wyjątkiem wyjątkowych ujęć wykonywanych przez prasę w celu uzyskania obrazów ilustracyjnych. Jedynie Alain Lambert , minister budżetu w latach 2002-2004, odszedł od tej zasady, robiąc potajemnie i mini-kamerą kilka tysięcy zdjęć. wkwiecień 2014, François Hollande postanawia zakazać telefonów komórkowych podczas Rady Ministrów.
Inne rady skupiające członków rządu istnieją równolegle z Radą Ministrów i uzupełniają ją na ograniczonym obszarze lub przy ograniczonej liczbie uczestników, chociaż prawnie nie są jej częścią, tak jak komitety specjalne gabinetu w Królestwie. -Zjednoczony. Od lat sześćdziesiątych ograniczone posiedzenia nazywa się „radami”, gdy przewodniczy im Prezydent Republiki i „komisjami”, gdy przewodniczy im premier.
Rady ograniczone mogą odbywać się w Pałacu Elizejskim z Prezydentem Republiki, Premierem, kilkoma ministrami i wyższymi urzędnikami. Zostały one utworzone na początku V RP i nie są przewidziane w Konstytucji, z wyjątkiem „wyższych rad i komisji Obrony Narodowej”, o których mowa w art . Choć ich funkcjonowanie ma wiele cech wspólnych z Radą Ministrów, są one mniej uroczyste, bardziej konkretne i mają charakter spotkań roboczych.
Podczas prezydentury Charlesa de Gaulle'a było średnio jeden lub dwa na tydzień. Rzadko spotykają się podczas wspólnego pożycia.
Większość z tych rad powoływanych jest doraźnie. W czasie prezydentury Charlesa de Gaulle'a zorganizowano więc ograniczone rady zajmujące się polityką gospodarczą i społeczną, sprawami zagranicznymi i Europą, przygotowaniem wizyty państwowej, technologią, statutem paryskim, a później edukacją.
Jednak niektóre zostały stworzone przez akt prawny i są regularnie spotykane:
Historycznie istniało również kilka innych formacji:
Małe spotkania rządowe, zwane komisjami międzyresortowymi, mogą odbywać się bez obecności prezydenta. Przewodniczy im premier lub minister powołany na jego miejsce i gromadzą niektórych ministrów zainteresowanych konkretnym problemem, a czasem wyższych urzędników.
: dokument używany jako źródło tego artykułu.