Jurta

Tradycyjne rzemiosło geru mongolskiego i związane z nim zwyczaje * UNESCO-ICH-niebieski.svg Niematerialne dziedzictwo kulturowe
Obraz poglądowy artykułu Jurta
Mongolski ger .
Kraj * Mongolia
Wymienianie kolejno Lista przedstawicieli
Rok rejestracji 2013

Tradycyjna wiedza i know-how związane z produkcją jurt kirgiskich i kazachskich (koczownicze siedlisko ludów tureckich) * UNESCO-ICH-niebieski.svg Niematerialne dziedzictwo kulturowe
Obraz poglądowy artykułu Jurta
Rodzaj giętego drewna Qaraqalpaq „jurta” w Khwarezm (lub Karakalpakstan), Uzbekistan
Kraj * Kazachstan Kirgistan
Wymienianie kolejno Lista przedstawicieli
Rok rejestracji 2014

Jurta lub iourte ( z języków tureckich ) ( Mongol bichig  :ᠭᠡᠷ, mongolski cyrylica  : гэр , ISO-9 transliteracja  : ger , po rosyjsku  : Юрта , lub yurta , od którego pochodzi francuski termin ) jest tradycyjnym siedliskiem ( namiot ze zdejmowaną drewnianą ramą pokrytą filcem ) wielu żyjących nomadów w Centralnej Azja , zwłaszcza Turcy , Mongołowie i Wachowie . Stosowany jest szczególnie w Kirgistanie , Kazachstanie w Karakalpakistanie, ale także w Turkmenistanie , Turcji w Afganistanie , Iranie , Uzbekistanie i oczywiście Mongolii . Etymologia tego słowa ma pochodzenie tureckie  : Jurta .

mongolska jurta

Opis

Najważniejszym elementem mongolskiego życia koczowniczego jest niewątpliwie tradycyjna jurta, czyli „  ger  ”. Mimo że od drugiej połowy XX th  wieku , Mongolia jest wysoce zurbanizowanych, ponad milion Mongołów nadal mieszka w ich tradycyjnym środowisku, czy koczowników w kraju lub stałych mieszkańców miast i wsi.

Jest to dom rodzinny, z jednym pokojem wokół pieca . Jest kilka łóżek, które służą jako siedziska w ciągu dnia, szafa i/lub komoda, niski stolik, na którym umieszcza się jedzenie. Jedynym otworem są drzwi wejściowe, naprzeciw których tradycyjnie znajduje się łóżko głowy rodziny. W jurtach mongolskich i kazachskich znajdujemy również skórę, która zawiera kobyle mleko. Ten ostatni fermentuje i przekształca się w ser lub podawany płyn ( Aïrak ).

Jurtę można łatwo złożyć i zdemontować w ciągu kilku godzin, co sprawia, że ​​jest to siedlisko z wyboru dla nomadów, którzy często przenoszą się z jednego pastwiska na drugie. Są też jurty na wózkach, wózek może być następnie ciągnięty przez bydło, aby uniknąć jego demontażu. Ten typ jurty jest częściej używany przez wielkich wodzów klanów.

Jurta posiada również otwór w górnej części umożliwiający odprowadzenie dymu i doświetlenie całości. Wielkość jurt uwarunkowana jest ilością „ścian” ( khana ) lub drewnianych krat. Standardowy rozmiar to pięciościenna jurta o średnicy 5,80 metra, maksymalnej wysokości 2,30  mi minimum 1,50  m . Oprócz tych pięciu ścian ( XanTai ), jurta składa się z drzwi ( Xalag lub haalga ), korony lub zwornika ( thoone lub toono ), 81 słupów ( hunnu ) tworzących ramę wspartą na dwóch filarach ( bagana ), jeden lub dwie warstwy filcu ( esgui ), wodoodporne płótno bawełniane ( berdzine ).

Jurty, w zwykły sposób, mogą mieć od dwóch do dwunastu ścian lub od 9  m 2 do 122  m 2 .

W celu złożenia jurty, sekcje ścian są rozkładane i łączone w cylinder. Drzwi są następnie mocowane do ramy utworzonej w ten sposób za pomocą pasów biegnących wzdłuż ścian. Następnie dach jest przymocowany do dwóch słupów wsporczych i podniesiony pośrodku jurty. Gałęzie są następnie zagnieżdżane między ramą dachu a ścianami. Kilka dużych kawałków filcu jest wiązanych na zewnątrz jurty w celu izolacji, a na koniec pokryta jest białą bawełnianą skorupą. Nowoczesna jurta ma tę zaletę, że utrzymuje ciepło w zimie dzięki doskonałym właściwościom izolacyjnym filcu i jest bardzo łatwa w transporcie. Jurtę można rozłożyć lub zdjąć w zaledwie 30 minut.

Montaż jurty

Układ

Jurta jest zawsze montowana i dekorowana zgodnie ze ścisłym poszanowaniem zwyczajów. Drzwi jurty powinny być zawsze skierowane na południe (lub lekko na południowy wschód), w kierunku słońca. Piec służący do ogrzewania i gotowania znajduje się bezpośrednio pośrodku jurty, otworem skierowanym na wschód; przed piecem znajduje się kosz na paliwo i szczypce. Jurta podzielona jest na dwie części, na zachodzie stoją mężczyźni, a na wschodzie kobiety. Tak więc wszystkie przybory związane z czynnościami męskimi - w tym worek airag (lub kumys ), siodła, czerwone żelazka i strzelba - trzymane są po lewej stronie jurty, w pobliżu drzwi, podczas gdy narzędzia pracy kobiet - przybory kuchenne, beczki na wodę , i czajniczek - trzymane są na prawo od wejścia. Łóżka są umieszczone po obu stronach jurty, na północ od schowka.

Kosztowności rodziny przechowywane są na dnie jurty, część związana z szacunkiem. Każda rodzina ma jedną lub więcej drewnianych skrzyń na dnie swojej jurty. Przechowywane są tam ubrania, pieniądze i inne kosztowności, a powyżej znajdują się ikony religijne, książki, fotografie rodzinne itp. Latem krawędzie płócien są podnoszone, aby odświeżyć przestrzeń życiową. Zimą dodaje się podwójne płótno, aby zapewnić komfortową temperaturę.

Adaptacja niezbędna współczesnemu światu, prawie wszystkie jurty są dziś wyposażone w panele słoneczne i anteny satelitarne, dzięki czemu nomadowie mogą mieć prąd i telewizję.

Kodeks postępowania

Jurta jest przestrzenią wysoce zrytualizowaną i istnieje wiele zwyczajów przodków . Miejscem rządzą zgodnie z lokalnymi wierzeniami siły kosmiczne, których równowaga nie może zostać naruszona . Bardzo liczne są tam reguły wygody, zwłaszcza dotyczące gestów i pozycji ciała, czy kierunku poruszania się wokół stołu czy centralnego pieca.

Do jurty wchodzimy zawsze prawą nogą nie uderzając w próg. Nie powinieneś stać więcej niż to konieczne, ani przechodzić między dwoma centralnymi filarami. Mongolskie jurty dzielą się na dwie przestrzenie płci. We wszystkich jurtach honorowe miejsce, zarezerwowane w kolejności priorytetu dla gospodarza, najstarszego lub głowy rodziny, jest skierowane w stronę drzwi.

Wierzenia animistyczne są bardzo obecne i ludzie nie powinni się obrażać wyrzucaniem śmieci do centralnego paleniska, na przykład . Aby uchronić się przed duchami, gospodarz otwiera butelkę wódki , nalewa jej szklankę do szklanki, następnie zanurza w niej palec, by w ofierze dla natury wrzucić kilka kropel napoju. Tutaj tradycja zmienia się między regionami. W Ułan Bator , stolicy Mongolii, wysyłamy kroplę na cztery punkty kardynalne, natomiast w Hohhot , stolicy Mongolii Wewnętrznej, w centrum Mongolii Wewnętrznej, posyłamy kroplę do nieba, kroplę na ziemię i pocieramy naszą czoła z jedną trzecią w hołdzie przodkom. Następnie podaje szklankę gościom, którzy po kolei piją łyk. Odmowa tego honoru jest mile widziana, a otwarta butelka wódki musi być skończona. Jest to tradycja, która sięga czasów Czyngis-chana, aby gospodarz najpierw wypił filiżankę i maczał palce w naparze . Jego ojciec zmarł z powodu zatrucia, wprowadziłby kody, aby zapobiec dalszemu zatruciu. Fakt, że gospodarz najpierw pije, świadczy o tym, że napój nadaje się do picia. W ten sam sposób, zanurzając palec i tym samym pierścionek w napoju, poprzez zmianę koloru pierścionka, czy zawiera on truciznę, widzimy mnożenie gestów pozostawiających czas na działanie trucizny.

Historyczny

Historia jurt wydaje się być zagubiona w historii ludów stepowych, które zaroiły się od bezmiaru horyzontów nieskończonego stepu euroazjatyckiego po tym, jak ponownie stał się on sprzyjający dla rozproszonej osady koczowniczej, myśliwych-zbieraczy , a następnie pasterzy , jak pokrywa lodowa pokrywająca północ kontynentu cofnęła się do końca ostatniej epoki lodowcowej . Pierwsze ślady jurty były pozostawione przez pół koczowniczych pasterzy z kulturą Andronovo An indoeuropejskie koni - hodowli ludzi , którzy rozłożenia na Wielki Step od Uralu i Morza Kaspijskiego do dorzeczu Jeniseju dobiega końca trzecie tysiąclecie pne. AD Jurta, wspaniała schronienie dla rygorów klimatu kontynentalnego i mobilności musi podążać za stadami, a coroczna migracja znacznie ewoluowała na przestrzeni wieków. Jego sukces wiąże się z kilkoma znaczącymi odkryciami: zaletami koła, które umożliwiły tworzenie sprzęgieł umożliwiających mobilność: stąd wizerunki gerlugów , czyli „wozów jurtowych ”, znaleziono na ponad pięćdziesięciu freskach z brązu. Wiek . Odkrycie filcu pozwoliło pierwszym nomadom łatwo i skutecznie ocieplić swoje domy, kładąc podwaliny pod domy, które miały stać się pierwszymi jurtami. Wreszcie jurta wydaje się również, że wypożyczenia z Orts , prosty schronienie nadal używany przez Tsaatans ( renifery Herders ), obecnie składa się z ramy stożkowej oddziałów lub słupów drewnianych pokrytych skór zwierzęcych.

Ta kombinacja zasadniczych cech wyjaśnia sukces modelu, który został następnie podjęty, z określonymi korektami, przez wszystkie cywilizacje, które zawłaszczyły te ogromne obszary.

Guillaume de Rubrouck , francuski podróżnik, który odwiedził Mongolię w 1253 roku , opisuje w swojej książce Voyage dans les pays de l'Est mongolskie jurty swoich czasów  : „Umieszczają swoje domy na kołach, a tkane pręty służą jako ściany w domu. Ściany połączone są u góry tworząc w ten sposób dekolt domu. Pokryte są białym filcem, a ten ostatni często posypuje się proszkiem z cytryny lub kości, aby błyszczał. Czasem zakładali na otwarcie dachu czarny filc ozdobiony pięknymi wzorami o różnej tematyce. Przy wejściu do domu wiszą filc pokryty kolorowymi tkaninami, a pnącza, drzewa, ptaki i zwierzęta są odwzorowywane w kolorowym filcu. "

Telefony jurty z XIII -tego  wieku były przestronne, szerokość między kołami zespół do sześciu metrów: Roubrouc liczone 22 byków ciągnących wózek jurty. Największe w historii jurty były pałace khaans ( Orda ger ) i Khagans , stosowane do otrzymywania przedstawicieli zagranicznych dla ważnych spotkań, itp Jurty pałacowe ozdobiono skórami cennych zwierząt (tygrysa, lwa itp.), a tyczki i części stelaża ozdobiono złotem. Replika jurty Abtai Sain Khani , która miała piętnaście ścian i 150 gałęzi, jest wystawiona w Ułan Bator wzdłuż rzeki Selbe .

Od średniowiecza jurta stała się lżejsza i bardziej mobilna, przy czym najbardziej zauważalna zmiana strukturalna nastąpiła na poziomie dachu, który wcześniej miał wysoki, spiczasty dekolt, zupełnie w przeciwieństwie do kopulastego dachu współczesnej jurty. Kilka istotnych zmian technologiczne zostały wprowadzone XX th  wieku , włączając w to zastąpienie Tulga (pożar na podłodze) z zamkniętym piecu, dzięki czemu dym być łatwiej usuwane z domu, zastępując klapkę filcu wejściem do domu przez A solidne drewniane drzwi, zastosowanie legowisk zamiast skór zwierzęcych lub wyściółki filcowej, wprowadzenie białej bawełnianej skorupy na zewnątrz jurty, która poprawia wygląd domu.

W Turcji stepów Centralnej Anatolii, między Konya i Eregli , można zaobserwować nawet NIEMOŻLIWE XX th  przykłady wieczne tego światła architekturą przypomina genezę współczesnych ałtajskich Turków.

Kirgiska jurta

Jurta kazachska czy kirgiska znacznie różni się od jurty mongolskiej. Bardziej wysmukły, może osiągać do 3 metrów wysokości, dzięki systemowi mocowania biegunów do trapezu okręgu ( „  tündük  «w Kirgizów , co oznacza również «Północ» i»  shanrak  ” w kazachski ). Kubatura wnętrza jest tym bardziej rozległa. Liczba biegunów waha się od 50 do 80 w zależności od średnicy wśród Kazachów, natomiast wśród Kirgizów jest ich 40, podobnie jak liczba klanów tworzących Kirgizów. Brama nadal skierowana jest na południe. Zewnętrzny koc kirgiskiej jurty to często beżowa lub szara wełna , stąd jej nazwa „  boz üy  ”, co oznacza „szary dom”, podczas gdy jurta mongolska jest częściej pokryta chrupiącym białym bawełnianym płótnem.

Wreszcie inne wyposażenie wnętrza: brak szafy, maty wełniane i bawełniane zamiast łóżek. Zwrócono w stronę drzwi szereg (1 do 3) zdobionych drewnianych skrzyń zawierających rodzinne dobytki i przybory kuchenne. W ciągu dnia te skrzynie są zwieńczone starannie złożonymi matami do spania.

W przeciwieństwie do jurty mongolskiej, jurta kazachska czy kirgiska rzadko jest stałym siedliskiem. Od czasu przymusowej sedentaryzacji w latach 30. XX wieku w Związku Radzieckim był używany głównie latem, podczas transhumancji lub podczas letnich wakacji dla mieszkańców miast w poszukiwaniu powrotu do tradycji. Następnie jest demontowana, suszona i przechowywana jesienią, kiedy pasterze wracają do swoich domów na wsiach.

Uwagi i referencje

  1. Montaż jurcie w Mongolii - Les passeurs de Cultures, YouTube , 03 października 2014 [video] .
  2. „  Jurty w Mongolii z panelami słonecznymi i antenami satelitarnymi  ” , na blogu Sarah – Travel Blog ,29 września 2010(dostęp 15 sierpnia 2020 r . ) .
  3. Jean Cuisenier „turecki namiot z centralnej Anatolii”, w: L'Mężczyzna , 1970, tom 10, n o  2, str.  59-72 .
  4. „  Song Kol - Yurt, Tündük  ” , na Austria-Forum (dostęp 2 czerwca 2020 r . ) .
  5. (od) Thomas Scholl, Kirgistan: zu den Gipfeln von Tien-Schan und Pamir ,2009, 246  s. ( ISBN  978-3-89794-139-7 , czytaj online ) , s.  104.

Załączniki

Powiązane artykuły

Bibliografia

Linki zewnętrzne